بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب و تجربه خوب سپردن کارها به اهلش

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، بیست و هشتمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ساعات پایانی خود را پشت سر می‌گذارد. امسال نیز همانند چند سال گذشته «یار مهربان» خانه بدوشی خود را ادامه داد. خلاف قول‌ها و وعده‌های مسئولان، نمایشگاه باز هم به مصلی بازگشت  و بیست و هشتمین جشن خود را در این خانه اجاره‌ای برپا کرد.

به هر روی، نمایشگاه بیست و هشتم که چند ساعتی است از اتمام آن می‌گذرد، با خود معایب و مزایایی داشت که نگاهی به عملکرد 10 روزه آن خالی از لطف نیست. این دوره با یک تفاوت مهم نسبت به دوره‌های گذشته خود کار خود را آغاز کرد: سپردن امور نمایشگاه به تشکل‌های نشر و یا به عبارتی سپردن امور به دست اهل بود. هرچند این موضوع خود منتقدان پر و پا قرصی داشته و دارد، اما عمده ناشران و حاضران در نمایشگاه کتاب از این تغییر رویه ارشاد استقبال کردند و آن را حرکتی رو به جلو برای نمایشگاه برشمردند. حرکتی که می‌توان از نظر تقدم آن را مهم دانست؛ هرچند اگر نواقصی هم داشته باشد. اطمینان به تشکل‌های نشر برای رو به راه کردن امور در راستای سیاست واسپاری امور به بخش خصوصی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شد.

«خواندن، گفت‌وگو با جهان»؛ شعار نمایشگاه این دوره بود و عمان میهمان ویژه آن. براساس شعار انتخاب شده، مسئولان تلاش داشتند که ارتباط نمایشگاه را نسبت به گذشته توسعه ببخشند و برای آن بازدیدکنندگان متفاوت‌تری را داشته باشند. دعوت از رئیس نمایشگاه پاریس و بلونیا از جمله این موارد بود. این برای نخستین‌بار بود که مسئولان نمایشگاه‌های بین‌المللی که خود برند و الگویی در این زمینه به شمار می‌آیند، به تماشای نشر ایران از نزدیک پرداختند. جالب‌تر از آن، عکس‌العمل‌ها و تأثیرگذاری این دید و بازدیدها بود.

برتراند موریزه، رئیس نمایشگاه کتاب پاریس، که برای اولین‌بار به ایران سفر کرده بود، روایتش از ایران را چنین می‌گوید: به آقای صالحی- معاون فرهنکی ارشاد- گفتم وقتی نمایشگاهی به این بزرگی را در تهران می‌بینم، به این نتیجه می‌رسم این جشن و نمایشگاه بزرگ باعث می‌شود حرف‌هایی را که در فرانسه درباره ایران می‌زنند از ذهنم بیرون کنم. من در برگشت به فرانسه سعی می‌کنم بتوانم به ناشران فرانسوی القا کنم که آنها می‌توانند با ایرانیان رابطه خوب و حضور پررنگی در ایران داشته باشند.

شاید همین برخورد نزدیک با ایران و نشر کشور بود که منجر شد 10 کشور دیگر هم از میهمان ویژه شدن در نمایشگاه سال آینده استقبال کنند. 

هرساله با آغاز نمایشگاه کتاب، بازار خرید و فروش بن کارت‌ها داغ بود. توزیع رایگان بن این فرصت را برای سودجویان فراهم می‌کرد که مبالغ در نظر گرفته را برای هر امری غیر از کتاب خرج کند. نشر نحیف کشور با این رویه نحیف‌تر می‌شد و کیسه سودجویان پرتر. حذف بن‌کارت‌های رایگان در دوره جدید نمایشگاه اقدام قابل تحسینی بود. تصمیمی که بنا به گفته سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، با رهنمودهای وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به منظور اصلاح وضعیت توزیع یارانه‌های نشر، هدفمندسازی این یارانه‌ها، کاستن خطاهای احتمالی و اطمینان از مصرف این بن‌ها برای خرید کتاب اتخاذ شده است.

اما با وجود این احوال فروش کتاب در بخش ناشران عمومی و استقبال عمومی از آن همانند دوره‌های گذشته نبود. استقبال کم از کتاب به ویژه در روزهای نخست، موضوعی بود که بیش از هر چیز در نمایشگاه امسال به چشم می‌خورد. امسال تعداد بازدیدکنندگان از نمایشگاه کتاب به هر شکل کاهش داشته است. این کاهش کنار افزایش قابل توجه قیمت کتاب به‌معنای آن است که اگر افراد حداقل خریدی معادل سال قبل نیز داشته باشند، باز هم نمایشگاه با کاهش فروش همراه است، چون سطح خرید مخاطب ثابت مانده و او به‌ناچار تعداد عناوین کمتری را برای خرید انتخاب کرده است و در نتیجه با وجود بالاتر رفتن میزان فروش ریالی، از نظر کمی برای کتاب‌فروش و ناشر اتفاق مثبت که شامل تعدد فروش نسخه‌های کتاب می‌شود، روی نداده است.

بنا بر اعلام معاونت فرهنگی وزارت ارشاد بیش از 60 میلیارد از نمایشگاه کتاب امسال خریداری کرده‌اند. البته پیش‌تر از سوی محمدرضا اسکندری، معاون بخش پشتیبانی شرکت آسان پرداخت، اعلام شده بود که امسال هم اقبال از کتاب دانشگاهی و البته اغذیه‌فروشی‌ها بیش از کتاب‌های ناشران عمومی بود.

شاید این کاهش فروش و عدم استقبال مردمی را بتوان در تبلیغات ریشه‌یابی کرد. کارشناسان بر این باورند که امسال استراتژی تبلیغاتی درست و باقاعده‌ای برای معرفی نمایشگاه کتاب در سطح عمومی وجود نداشته است. برنامه تبلیغات شهری که به‌طور علنی با یک تصمیم شهرداری برای برپایی نگارخانه شهری ملغی شد و رسانه ملی نیز به‌طور عمده در ساعت‌های خلوت خود به نمایشگاه کتاب تهران توجه نشان داد.

حضور رهبر انقلاب مبارک‌ترین اتفاق در فضای نمایشگاه بود. ایشان که در میان اهل فن به یکی از کتابخوانان حرفه‌ای شهره هستند، امسال نیز با حضور در نمایشگاه کتاب، مایه دلگرمی اهالی نشر شدند. حضور ایشان و تأکیداتی که معظم‌له در حوزه کتاب و کتابخوانی و احیاناً توصیه‌ها و تأکیداتی که به مسئولان دارند، تأثیرات مثبتی بر فضای کلی نشر کشور گذاشته است.

ایشان با حضور در برخی از غرفه‌های حاضر در نمایشگاه مانند نشر نی، سخن، سوره مهر، ثالث و دیگران و با سخنان خود درباب کتاب‌های مختلف باز هم مایه اعجاب اهل فن شدند. به راستی که حضور مبارک رهبر انقلاب رسالت مهم مسئولان را در امر کتاب یادآوری کرده است.

جولان شبه کتاب‌ها در نمایشگاه امسال هم ادامه داشت. حضور کتاب‌هایی که نه به دنیای آدم‌ها اعتبار می‎بخشد و نه به آخرت مخاطبانشان کاری دارد. فقط برای یک‌هدف منتشر می‌شود: پول. حضور این دسته از آثار سال‌هاست که چهره نامطلوبی به نمایشگاه کتاب می‌بخشد و آدرس اشتباهی به مخاطب می‌دهد. شاید بنا بر ضرورت بازنگری بر نوع کتاب‌های عرضه شده بود که امیرزاده، مدیر کمیته نظارت محتوایی، از بررسی برخی از موضوعات مرتبط با نمایشگاه با تشکل‌های نشر پرداخت و از عدم حضور ناشران غیر حرفه‌ای در نمایشگاه سال آینده خبر داد.

نمایشگاه کتاب با همه نقاط مثبت و منفی‌ای که داشت در نهایت به ایستگاه بیست و هشتم خود رسید و مانند همیشه امیدوار است به روزهای آینده. روزگاری که در آن نشر کشور بدون مشکلات امروزی بتواند پرقدرت‌تر به راه خود ادامه دهد.

انتهای پیام/