رئیس سازمان محیط زیست یکبار هم گتوند را از نزدیک ندیده و انتقاد می‌کند

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، کریم شیبانی یکتا  در نشستی خبری اظهار داشت: تاریخچه مطالعات سد گتوند به سالهای قبل از انقلاب باز می گردد، بخش زیادی از مطالعات آن توسط شرکت های خارجی در پیش از انقلاب انجام شد و در این مطالعات محورهایی هم برای ساختگاه سد تعیین شد.

وی افزود: پس از انقلاب و پس از دوران جنگ تحمیلی، انجام مطالعات سد مجددا از سر گرفته شد و اواخر سال 75 محور اجرای سد قطعی شد و پس از اینکه به تأیید شرکت لامایر رسید، این محور برای اجرا به کارفرما اعلام شد.

* ابرسازه مهندسی گتوند، دستاورد نظام است نه یک دولت

شیبانی با بیان اینکه سد گتوند حاصل کار یک یا دو دولت نیست، گفت: این سد در سال 76 توسط رئیس جمهور وقت آقای هاشمی کلنگ زنی شد، در دوران اصلاحات ساخته شد، در دولت نهم سرعت اجرای آن نسبت به دولت های قبلی به شدت کاهش یافت و در عمل به دلیل مشکلات مالی 2 تا 3 سال با وقفه همراه شد؛ اما در اواخر دولت نهم باز هم اجرای آن با سرعت پیگیری شد و در دولت دهم به بهره برداری رسید.

وی ادامه داد: این ابرسازه مهندسی، دستاورد نظام و تمامی دولت های پس از انقلاب است.

مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند تصریح کرد: آبگیری سد گتوند در مردادماه سال 90 انجام شد و به ترتیب پس از اطمینان از موفقیت آمیز بودن آبگیری در هر مرحله، آبگیری مرحله بعد انجام می گرفت.

وی افزود: عمده انتقاداتی که به سد گتوند می شود به دلیل وجود سازند گچساران در مخزن این سد است که این سازند به طول 2.5 کیلومتر در ساحل چپ مخزن سد قرار دارد.

* وجود سازند گچساران از ابتدای مطالعات سد دیده شده بود

مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند با بیان اینکه وجود سازند گچساران در مخزن سد از ابتدای مطالعات مورد توجه قرار گرفته بود، گفت: از سال 83 به طور ویژه و متمرکز بر روی سازند گچساران، اثرات آن در زمان آبگیری و بعد از آبگیری و راهکارهای مناسب برای مقابله با اثرات وجود این سازند، مطالعات دقیقی انجام گرفت که علاوه بر استفاده کامل از ظرفیت های فنی و مهندسی کشور، از ظرفیت های کارشناسی خارجی نیز برای انجام این مطالعات استفاده شد و در سال 88 پنلی بین المللی برای بررسی مسائل مربوط به وجود سازند گچساران برگزار شد.

وی افزود: مجموعه این مطالعات، راهکارهایی را برای حل مسئله سازند گچساران به پروژه اضافه کرد که این راهکارها به صورت کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت تعریف شد.

شیبانی اذعان داشت: در وهله اول به عنوان راهکار کوتاه مدت، پوششی رسی بر روی بیرون زدگی سازند در مخزن سد ایجاد شد که در بخش پی 40 تا 50 متر ضخامت و در بخش بالایی 4 تا 5 متر ضخامت داشت.

وی ادامه داد: در این زمان، تمام فروچاله های سازند با گل رس پر شد و در عمل سطح تماس آب با نمک موجود در سازند به حداقل رسید.

این مقام مسئول با بیان اینکه طبق آخرین پایش ها هنوز هم این پوشش رسی در مخزن سد پیرامون سازند وجود دارد، گفت: اینکه عنوان شده بود این پوشش رسی شسته شده و در مراحل آبگیری ترک برداشته یا شکسته است، هیچ کدام صحت ندارد.

وی افزود: برنامه ما از اجرای این پوشش رسی آب بندی صد در صدی نبوده، بلکه این پوشش با این هدف اجرا شده که انحلال نمک در آب صورت گیرد اما روند آن کند باشد و ما این پیش بینی را داشتیم که با انحلال نمک، سازند در بخش هایی دچار خلل و فرج شده و طبق پیش بینی های صورت گرفته، در مراحل مختلف آبگیری، با خاکریزی و تزریق گل رس، پوشش ترمیم شد.

شیبانی با بیان اینکه این پوشش رسی به خودپوشانی در سازند انجامید، گفت: ما می توانستیم جنس این پوشش را بتنی، آسفالتی یا ژئوممبرین انتخاب کنیم تا نشست نداشته باشد، اما ما این قابلیت همپوشانی را می خواستیم و برای دستیابی به این هدف باید نوعی از پوشش انتخاب می شد که با جنس سازند، تناسب داشته باشد.

* ایجاد 3 دریچه اضافه در بدنه سد برای مدیریت کیفیت آب

مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند در تشریح راهکار میان مدت گفت: کنترل کیفیت آب خروجی از مخزن با تخلیه از ترازهای مختلف در دستور کار قرار داشت تا با ته نشین شدن نمک محلول در آب در لایه های تحتانی و خروج آب از لایه های بالایی، آب با کیفیت از مخزن سد تخلیه شود.

وی افزود: اگر سازند گچساران در مخزن سد نبود، 3 دریچه تخلیه کننده در سد تعبیه می شد اما با وجود این سازند و همچنین ورود رودخانه های شوری که در بالادست کارون وجود دارد، 6 دریچه تخلیه کننده در بدنه سد تعبیه شد تا بتوانیم با هر EC که می خواهیم آب را تخلیه کنیم و در واقع برای مدیریت کیفیت اب، 3 دریچه اضافه ایجاد شد.

شیبانی با بیان اینکه می توانیم همین امروز EC آب خروجی را به 800 تا 900 برسانیم، گفت: اینکه در حال حاضر EC خروجی آب از سد تنظیمی گتوند 1100 تا 1200 است، طبق برنامه مدیریت کیفیت آب است و ما بر اساس برنامه ای که وزارت نیرو به ما اعلام کرده، EC آب خروجی از سد تنظیمی گتوند را در فصل کشت در حدود 1100 تا 1200 کنترل می کنیم و در فصول غیرکشت، EC آب خروجی تا 1300 یا 1400 نیز می رسد.

وی ادامه داد: در واقع سد گتوند دیواری شد تا تمامی شوری آب پشت آن بماند و آبی با کیفیت و مدیریت شده به پایین دست رها شود.

مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند در پاسخ به اینکه تکلیف نمک های ته نشین شده در مخزن سد چه می شود، گفت: نکته ای که وجود دارد این است که این آب پرغلظت لایه های تحتانی سد که نمک ها در آن ته نشین شده، در حجم مرده سد است و هیچ مشکلی برای کیفیت آب رها شده از سد گتوند ایجاد نمی کند اما با توجه به اینکه در دراز مدت وجود این نمک ها در لایه های پایینی سد می تواند با ریسک همراه باشد، خط لوله ای در پایین مخزن سد احداث شده تا بتوانیم هرزمان که خواستیم با توجه به نیروی ثقلی این آب پرغلظت را از لایه های پایینی سد تخلیه کنیم تا در دراز مدت ریسکی برای سد در بر نداشته باشد.

* سد گتوند مشکل تاریخی تطبیق نیازهای اب و برق را حل کرد

شیبانی با اشاره به نقش موثر سد گتوند در تولید برق کشور در زمان های پیک مصرف گفت: علاوه بر اینکه میزان تولید برق پاک بدون مصرف سوخت های فسیلی در سد گتوند قابل توجه است، وجود این سد موجب شده تا بتوانیم بدون نگرانی از اینکه آب رها شده از سدهای بالاتر را در فصل گرما و نیاز به تولید برق از دست بدهیم، با تمام توان از سدهای بالایی تولید برق داشته باشیم و آب رها شده به جای اینکه به خلیج فارس بریزد، در پشت گتوند ذخیره شود تا اینکه بتوانیم در زمانی که نیاز به این آب برای کشت داریم با رهاسازی مدیریت شده؛ از آن بهره مند شویم.

وی افزود: در واقع یکی از مشکلات تاریخی ما در کشور این است که نمی توانستیم در تأمین آب و برق در پیک های مصرف هر کدام، تطبیقی ایجاد کنیم که اگر در پیک مصرف برق در تابستان، نیاز به رهاسازی آب داشتیم، آب کشت پاییزه را از دست ندهیم؛ در واقع سد گتوند توانست به خوبی نیازهای آب و برق کشور را تطبیق دهد و یک حلقه واسط موثر بین این دو تأمین نیاز باشد.

به گفته این مقام مسئول، در شهریور ماه سال گذشته با رهاسازی آب سدهای بالادست برای تولید برق، 4.2 میلیارد مترمکعب آب پشت سد گتوند ذخیره شده بود که با مدیریت خروج آب از مخزن، از این میزان 2 میلیارد مترمکعب آب با کیفیت به پایین دست رها شد.

وی ادامه داد: اگر صرفا بخواهیم روی مسئله کیفیت آب صحبت کنیم، با توجه به کاهش 3 برابری آوردهای رود کارون نسبت به 3 دهه گذشته و افزایش آلاینده های این رود، اگر سد گتوند نبود، این مدیریت خروج آب در محل سد گتوند را نداشتیم و آب با کیفیت پایین تر از این، از رود کارون عبور می کرد.

شیبانی تصریح کرد: آوردهای کارون از 27 میلیارد مترمکعب در 3 دهه پیش، و از 13 میلیارد مترمکعب در نیمه اول دهه 80 به 6 تا 7 میلیارد مترمکعب در سالهای اولیه آبگیری سد رسید و با وجود این کاهش 3 برابری، مقایسه شرایط حال حاضر با شرایط 3 دهه پیش مقایسه درستی نیست؛ اما اگر کاهش آوردها و میزان EC مدیریت شده آب در محل سد گتوند را در نظر بگیریم؛ با آبگیری گتوند، کیفیت آب در این محل افزایش یافته؛ حالا در ادامه پس از عبور آب از سد گتوند چه اتفاقاتی رخ می دهد که EC 1200 آب رها شده از سد گتوند به 3500 در آبادان می رسد این بحث دیگری است.

وی افزود: اگر آورد رودخانه افزایش یابد و ما بتوانیم 2 برابر میزان فعلی آب از سد گتوند رها کنیم، می توانیم EC آب خروجی از بند تنظیمی گتوند را به نصف مقدار فعلی برسانیم و در واقع میزان EC با مقدار آورد رودخانه رابطه مستقیم دارد.

*تشکیل کارگروهی از سوی دولت برای فصل الخطاب تمامی حرف ها

مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند از تشکیل کارگروهی از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور برای بررسی تمامی ابعاد کیفیت آب در سد گتوند خبر داد و گفت: این کارگروه که در بخش تحقیقات آب دانشگاه تهران تشکیل شده، تمامی مطالعاتی که تاکنون در خصوص سد گتوند انجام شده را در اختیار دارد و هر چه نیاز داشته از شرکت آب نیرو و دیگر نهادهای مربوطه گرفته است تا مروری بر تمامی اقدامات انجام شده بر اساس واقعیت ها داشته باشد و نتیجه ای که قرار است تا بیست روز تا یک ماه آینده اعلام کند، نتیجه قطعی بررسی های علمی خواهد بود.

وی ادامه داد: اینطور نیست که برخی می گویند این کارگروه قرار است کار جدیدی انجام دهد و این درست نیست که می گویند این کارگروه برای رفع بحران است، این قبیل صحبت ها از کم اطلاعی و گاهی غرض ورزی گفته می شود، در حقیقت دولت با تشکیل این کارگروه و مرور اقدامات علمی انجام شده، در نظر داشته که قوت قلبی ایجاد کند و اگر نکته ای قابل اضافه کردن به راهکارهای اجرایی شده است، این کارگروه که از تمامی ابعاد مسئله کیفیت آب در سد گتوند را بررسی می کند، اعلام کند تا فصل الخطاب باشد.

* آنچه در گتوند در عمل حاصل شد بهتر از تمامی پیش بینی های مطالعاتی بود

شیبانی با بیان اینکه در ابتدای آبگیری سد، یک امکان تخلیه اضطراری گذاشته بودیم تا اگر طبق پیش بینی ها آبگیری موفقیت آمیز نبود، مخزن سد را تخلیه کنیم، گفت: خوشبختانه تمامی مراحل آبگیری بر اساس پیش بینی های صورت گرفته انجام شد، و تمام اتفاقاتی که از زمان اولین آبگیری تا امروز در مخزن سد گتوند رخ داده حتی از پیش بینی های صورت گرفته نیز که در مطالعات دیده شده بود، بهتر بوده است.

مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند با اشاره به اینکه روز به روز و لحظه به لحظه کیفیت آب را رصد کامل می کنیم، گفت: اینکار علاوه بر محل سد گتوند، در 20 نقطه از پایین دست سد تا آبادان صورت می گیرد و نتایج بررسی ها در گزارش های مستمری که تهیه می شود موجود است.

وی افزود: مطمئنا اگر سد گتوند نبود، آب کارون با کیفیت فعلی نمی توانست به اراضی پایین دست گتوند برسد و کیفیت با توجه به کاهش آورد رودخانه پایین تر بود.

شیبانی تصریح کرد: امروز اگر آب با کیفیت آب معدنی نیز از سد گتوند رها کنیم EC آن در آبادان به 3000 می رسد و اکنون که آب با EC 1100 رها می شود در آبادان به EC 3500 می رسد.

وی ادامه داد: آن نکته ای که خیلی عجیب است این است که چرا کسی به اتفاقاتی که در طول مسیر سد گتوند تا آبادان می افتد که منجر به افزایش EC به 3500 می شود نمی پردازد.

* چرا منتقدان گتوند افزایش 3000 واحدی EC در پایین دست سد را نمی بینند؟

مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند خاطرنشان کرد: بر فرض که بگوییم که طبق انتقاداتی که درست هم نیست، سد گتوند موجب افزایش 200 یا 300 واحدی EC آب شده است، آیا این رقم با افزایش 3 هزار واحدی EC آب که در پایین دست سد رخ می دهد، قابل مقایسه است؟

وی افزود: یک سوال بزرگ در کارون وجود دارد و آن این است که چرا منتقدان سد گتوند، این افزایش EC که به همراه آلایندگی های دیگر است را نمی بینند، و برداشت من این است که کسانی که در بروز این آلایندگی ها نقش دارند، با این غوغاسازی بر روی گتوند می خواهند، نقش خود را در آلایندگی کارون بپوشانند.

* کارشناسان خارجی یک ماه بررسی و بازدید کردند نظر دادند، اینجا ندیده نظر کارشناسی می دهند

شیبانی با بیان اینکه حرف بی حساب زدن راحت است، گفت: گروهی از کارشناسان خبره سدسازی جهان، حدود یک هفته از تمامی نقاط سد گتوند بازدید کردند و پس از آن اعلام کردند که 3 هفته دیگر نتایج بررسی های خود را اعلام می کنند، نتایج بررسی های آنها تمامی اقدامات انجام شده را تأیید کرد اما نکته اینجاست چگونه در کشور ما کسانی هستند که حتی یکبار پروژه سد گتوند را از نزدیک ندیده اند اما به راحتی در خصوص آن اعلام نظر می کنند.

وی افزود: جای تعجب است خانم دکتر ابتکار که در زمان ریاست سابق ایشان بر سازمان حفاظت محیط زیست، پروژه سد گتوند پیشرفت فیزیکی 30 – 40 درصدی داشت و تمامی مراحل اجرایی سد با حضور بازرسان معتمد سازمان حفاظت محیط زیست انجام شد و مجوزهای لازم اخذ شد، امروز به راحتی از برنامه تخریب سد صحبت می کند.

شیبانی اذعان داشت: بعید است که فکر کنیم در زمان سابق ایشان از پروژه ای به بزرگی گتوند که در دست اجرا بود غافل بوده و در تمام 15 سال گذشته همه خواب بودند و یکباره کسانی پیدا شده اند که نگران محیط زیست هستند.

وی ادامه داد: این انتظار را داشتیم که خانم دکتر ابتکار در مدت یک سال و نیم حضور مجدد در رأس سازمان حفاظت محیط زیست، یک نیم روز هم شده وقت بگذارد و از پروژه سد گتوند بازدید کند اما با وجود اینکه ایشان تا امروز هیچگاه از این سد بازدیدی نداشته، در هر جلسه ای از سد گتوند انتقاد می کند.

مجری طرح سد و نیروگاه آبی گتوند خاطرنشان کرد: ما در همین جا از ایشان دعوت می کنیم که از این پروژه و دستاورد عظیم ملی بازدید کنند.

* هر کس در هر مقامی صحبت از تخریب گتوند کند، از بی اطلاعی وی است

شیبانی با بیان اینکه متاسفانه به این دستاورد عظیم مهندسی نظام کم لطفی شده است، گفت: هر کس در هر مقامی حرف از تخریب این سد بزند، اولین مشکلش این است که اطلاعاتش در خصوص این سد محدود است.

وی افزود: آقای دکتر جهانگیری معاون اول رئیس جمهور وقتی از این پروژه بازدید کردند به ایشان گفتیم ببخشید اگر خسته شدید، ایشان گفت وقتی کاری بدین بزرگی در کشور انجام شده، آدم از دیدن آن خسته نمی شود.