به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، باری دیگر درهای رحمت را گشودهاند، درهایی به وسعت دامنه اجابت و سفرهای به بیکرانگی یک دعوت عاشقانه و پس از اتمام دو ماه پرخیر و برک رجبالمرجب و شعبانالمعظم، ماه خدا از راه میرسد ماهی که عبد بهدنبال معبود و عاشق بهدنبال معشوق میگردد.
در این ماه سلامی را منتظر نشستهاند به نیازمندی یک بنده، یک عبد ضعیف، یک عاشق مسکین، یک من و یک تو محتاج و رخصت دادهاند به نجیبانهترین نگاه معصومی که پناهی جز این آستان غنی نیافته است.
ماه باز شدن درهای رحمت الهی بهسوی بندگان الهی و ماه میهمانی حضرت حق؛ تنها ماهی که خداوند متعال به خاطر شرف و برتریاش از آن در مصحف شریف خود نامبرده، رمضان است، آری بار دیگر، ماه مبارک رمضان فرا رسید.
همزمان با دعوت حق برای ماه ضیافت الهی، جلوهای از پاکی و نورانیت خراسان جنوبی را فرا میگیرد و هلال ماه که رؤیت میشود گویی سرآغازی است برای پاکی و اتصال به مدار ربوبیت، دستهای نیاز این مردمان که در کشور به سادگی و فرهنگی بودن مشهورند بهسوی آسمان گشوده میشود تا شاخه شاخه اجابت را نصیب مردم این خطه کویری کند.
یک بار دیگر رمضان آمد و یک سال دیگر به تو اجازه داده شد تا درمیهمانی الهی با طاعت خود خودنمایی کنی و سر سفره پروردگارت بنشینی و از برکات آسمانی آن بهرهمند شوی.
ماه رمضان در خراسان جنوبی همراه با آیین بومی و محلی خاصی است که برخی ریشه کهن داشته و از ایام خیلی دور حفظ شده و اما متأسفانه باید گفت در حال حاضر در مراکز شهرنشین رونق خود را از دست داده است.
از گذشتههای نه چندان دور مردم بیرجند و روستاهای این شهرستان از فردای شبی که هلال ماه رمضان رؤیت میشود با مراسم و آیینهایی روزهداری را آغاز میکنند.
در گویش بیرجندی کلمه رمضان «رمزا» تلفظ شده و 11 ماه دیگر سال "سالگان" گفته میشود و با این نامگذاری "رمضان" را از ماههای دیگر ممتاز میکنند.
مناجات و شبخوانی
مناجات و شب خوانی ( شوخانی) از نخسین شب رمضان آغاز میشود به این صورت که هر شب برخی مردان خوش صدا پس از نیمه شب سه نوبت بر بالای بام خانه رفته و با صدای بلند به خواندن ادعیه و نیایش میپردازند که با این عمل، مردم با شنیدن صدای آنان از خواب بیدار شده و تدارک سحری را می بینند و این آیین هنوز در روستاهای بیرجند رواج دارد.
شوخوانی(شبخوانی) که در واقع یک نوع مناجات با خدا است و در قدیم هنگام سحر مردم روستا با صدای خروس خانه بیدار میشدند و چون پاس دوم را خروس میخوانده میفهمیدند که حالا وقت سحرخوانی یا شوخوانی یا همان مناجات سحرماه رمضان است.
علاوه بر صدای خروس از روی مکان ستارههای آسمان مثلا دب اکبر و یا از روی جایگاه سه ستاره روشن که در آسمان است پی به وقت سحر میبردند و در این هنگام طبل نواخته میشد و یا افرادی که صدای رسا داشتند شبخوانی میکردند و افراد بدین طریق بیدار میشدند.
ثبت آیین رمضوخوانی خراسان جنوبی در فهرست میراثهای معنوی
یکی دیگر از آیینهای قدیمی ماه مبارک رمضان در بیرجند «رمضوخوانی» است که این مراسم در فهرست میراثهای معنوی کشور نیز به ثبت ملی رسیده است و در این مراسم در شبهای رمضان پس از نماز و افطار، جمعی از کودکان و نوجوانان پسر در دستههای چهار تا شش نفری به در خانه همسایهها بهویژه سرشناسان و صاحبان ثروت میروند و به قصد گرفتن انعام برنامه ویژهای اجرا میکنند.
رسم رمضانخوانی در سالهای بسیار قبل توسط مردان مسن و سرشناس انجام میشد که این امر در سالهای اخیر به نوجوانان و جوانان سپرده شده است و کودکان و نوجوانان در ایام ماه رمضان در گروههای مختلف و زیر سرپرستی یک نفر به در منازل میروند و با خواندن شعرهایی، از صاحبخانه تقاضای شیرینی و خوردنی میکنند، شعرهایی که در این مراسم خوانده میشود به نام رمضانی مشهور است و معمولاً توسط سرگروه خوانده میشود.
رمضانخوانی در گویش بیرجندی با یک مقدمه دعایی که توسط استاد خوانده میشود آغاز شده و با آمین شاگردان ادامه پیدا میکند و پس از خواندن اشعار، صاحبخانه به کودکان و نوجوانان شیرینی، تنقلات یا وجه نقد هدیه میداد و برای روشنایی روی کودکان آب میپاشید این مراسم جنبه فرح زایی داشت و فقط در روزهای ابتدایی و پایانی ماه مبارک اجرا میشد و در شبهای قدر، آیین رمضونی اجرا نمیشود.
رمضانخوانی از سنتهایی است که شاید در گذشته در ماه رمضان در تمامی کوچه و محلات شهر به چشم میخورد اما هماکنون تنها در محلات پایین شهری بیرجند و شاید توسط برخی جوانان اجرا شود که آن هم در حال منسوخ شدن است.
برخی از ابیات رمضان خوانی شامل رمضو یارب، یارب رمضو آمد خوشنام خدا. رمضو آمد، مهمانش کنید بز و بزغاله قربانش کنید، رمضو آمد خود سیصد سوار چوبی وردشته که آی روزه بدار رمضو آمد، مهمانش کنید بز و بزغاله رو قربانش کنید، بز و بزغاله که چیزی نمشو گاو و گوساله را قربانش کنید، این سرا از کیه، رو ور باده دو پسر داره که نو داماده، این سرا از کیه رو ور روزه دو دختر داره که مخمل دوزه، این سرا از کیه رو ور قبرستو پدر مو گفته برو دو قرو بستو است.
افطار بر سر مزار درگذشتگان
سر زدن به مزار رحلت کنندگان از دنیای فانی به جهان باقی در روزهای پنجشنبه هر هفته، در این ماه از رونق فزونتری برخوردار می شود و برخی نیز با حضور سر قبر عزیزان از دست رفته خود روزه را افطار میکنند.
آداب "بیست و هفتمو" نوعی شادی برای کشته شدن ابن ملجم در رمضان
مطابق سنت در شب 27 رمضان در بسیاری از مناطق خراسان افرادی با یک سبد که درون آن یک آینه، شانه و سرمهدان قرار دارد و یک کاسه به در منازل مراجعه میکنند و زن صاحبخانه پس از شنیدن صدای در، بیرون میآید و بهعنوان سنت و یا تقدس شانه را به سر میزند، سرمه به چشمانش میکشد و در آینه نگاه میکند سپس پول و یا چیزی در سبد میگذارد و در روز بعد که در حقیقت شب قصاص ابن ملجم است، از پول اهدایی در قاشقزنی، چارقد و یا چادری تهیه میکنند، میدوزند و میپوشند.
مراسم ملاقهزنی یا کفچلزی از جمله دیگر مراسمات است که ویژه بانوان بوده و به روایتی نوعی شادی به خاطر کشته شدن ابن ملجم مرادی در روز 27 ماه مبارک رمضان است.
در این مراسم خانمها صورت خود را میپوشانند و سپس با یک ملاقه به در حیاط مردم میزنند و میگویند "بیست و هفتمو هستم" آنها همچنین به همراه خود یک سینی، شانه، سرمهدان و آینه نیز داشتند، وقتی صاحب خانه بیرون میآمد به بی بی هفتمو مقداری پول میداد و او با این پول برای خود پارچه میخرید و این پارچه تا قبل از 27 رمضان باید دوخته و به تن میشد چراکه این اقدام در حقیقت نوعی شادی به همراه داشت.
برگزاری جلسات «دوره قرآن» در ماه مبارک رمضان در جای جای کویر
این جلسات معمولا به دو شیوه خانگی و یا عمومی برگزار میشود و در شیوه خانگی معمولا محفل خانوادگی است و اعضاء فامیل گرد هم می آیند و به تلاوت قرآن میپردازند و در نوع عمومی مردم از اقشار و گروههای مختلف، زن و مرد و پیر و جوان در اماکن مذهبی همچون مساجد و امامزادگان گرد هم آمده و به جزخوانی روزانه قرآن کریم میپردازند.
دورههای قران معمولا در شب برگزار میشود و در این دورهها یک نفر به نام « مُلّا » حضور دارد که در روخوانی قرآن کریم تبحر دارد و زمانی که کسی کلمهای از قرآن را اشتباه بخواند فقط وی میتواند آن اشتباه را تصحیح کند.
در پایان ماه مبارک رمضان قرآن ختم میشود و معمولا کسی که در این دوره سوره «الرحمن» یا «یس» به وی رسیده باشد مردم را با خرما یا شیرینی پذیرایی میکند و کسی که به او سوره «توحید» رسیده باشد روز عید فطر باید یک آش درست کند که به آن آش «قل هوالله» میگویند.
مردم این شهرستان در زمان افطار از آش رشته، نان، پنیر و سبزی، حلوا، خرما، فرنی، شله زرد، زولبیا و بامیه برای روزه گشودن استفاده میکنند و ساکنان برخی مناطق روستایی بیرجند نیز به یاد حضرت علی(ع) روزه خود را با نمک افطار میکنند.
برخی مردم این شهرستان با رفتن به آسایشگاهها و پرورشگاهها دست محبت بر سر کودکان بیسرپرست میکشند و دلهای چشم به راه مادران و پدران بزرگسال را شاد میکنند.
کودکانی هم که هنوز به سن تکلیف نرسیدهاند با تمرین تعظیم و تسلیم در مقابل امر حق تعالی و با گرفتن روزههای به اصطلاح "کله گنجشکی" والدین خود را در این آزمون الهی همراهی میکنند.
همچنین مردم با شرکت گسترده در آیینهای شبهای قدر و برگزاری مراسم سوگواری ایام شهادت مولای متقیان حضرت علی(ع)، سینه زنی و تعزیه خوانی همزمان با سراسر کشور به سوگ نخستین امام خود مینشینند.
وداع با ماه رمضان
سرانجام هنگام وداع با ماه رمضان فرا میرسد و شب آخر، وداع در شبخوانی همراه با مناجات است و روزهداران پس از یک ماه عبادت، روی به مساجد جامع و مساجد محل خود میآورند و به اقامه نماز عید فطر میپردازند و توفیق یک ماه عبادت و بندگی خداوند را عید میگیرند و با پرداخت فطریه، زکات تن خود را نیز به افراد نیازمند ادا میکنند و پس از یک ماه ضیافت الهی تلاش خود را برای سازندگی و زندگی بانشاط بیشتر آغاز میکنند.
گزارش از ریحانه محمدیپور
انتهای پیام/ ب