پرسش: در صورتی که همسرمان نماز نخواند و روزه نگیرد، چه کار باید کرد؟ و آیا زندگی با چنین فردی اشکال دارد؟
پاسخ: نماز نخواندن افراد به دو صورت متصور است:
گاهی وجوب نماز را منکر است و یا اینکه می داند نماز از ضروریات دین است. منکر ضروری دین کافر است و مشرک. چنین فردی شایستگی همسری ندارد.
اما اگر کسی با اینکه معترف به وجوب نماز است، سستی و کاهلی می کند و نماز نمی خواند یا گاهی می خواند و گاهی نمی خواند، این فرد مشرک نیست. زندگی با او نیز مشکل ندارد اما باید با تدابیری مشکل ضعف ایمان و سستی در نماز او را حل کرد.
راهکارهای عملی قابل ارائه به طور کلی به قرار زیر است:
1. برای ترغیب و تشویق به نماز، در آغاز بایستی زیر بناهای فکری همسرتان را مورد بررسی قرار داده و در اصلاح آن بکوشید. دیدگاه فرد در مورد خداوند، جهان هستی، انسان، معاد و ... اموری است که دارای نتیجه مستقیم بر عملکرد فرد است. پس باید به تقویت و اصلاح این مبانی کوشید.
2. نماز، عملی است که در مجموعه عقیده توحیدی، دارای معنا و فلسفه است. انسان طبق فطرتش همواره به چیزی که برایش اهمیت دارد، توجه و اهتمام میورزد. یکی از دلائل مهم اهمال در به جا آوردن نماز، عدم شناخت فلسفه نماز است. امام علی (ع) میفرماید: "الناسأعداء ما جهلوا» (1) انسان ها دشمن چیزی هستند که به آن جهل دارند". از این رو لازم است با استفاده از آیات و روایات، ایشان را به فلسفه نماز آشنا سازید که عبارتند از:
1. یاد خدا.
2. مغفرت.
3. باز دارنده از گناه.
4. پرورش فضائل.
5.شکر و سپاس از نعمتها
6. تقویت اراده.
3. در هیچ یک از مراحل ارشاد و راهنمایی از برخورد نیک و ملاطفت آمیز و احترام نهادن دور نشوید.
با فشار و اجبار نمی توان کسی را هدایت نمود. چه بسا تأثیر منفی آن بیش تر از هدایت گردد.
4. تبلیغ عملی داشته باشید. یعنی باید آثار خواندن نماز، مانند دوری از گناهان، داشتن اخلاق نیکو، کمک به دوستان و وفاداری و فداکاری، پاکیزه بودن در ظاهر و باطن، اعمال نیک و شایسته و برخورد خوب و...، در رفتار و کردار و گفتارتان نمایان باشد. تبلیغ عملی موثرتر از تبلیغ زبانی است. به نماز اول وقت خود اهمیت دهید و مقید باشید در اول وقت نمازتان را بخوانید.
از نظر شرعی وظیفه دارید که با اخلاق نیک و زبان ملایم او را نصیحت کنید. امر به معروف و نهی از منکر کنید. کار را به دعوی و مجادله نرسانید. فقط به تذکر و نصیحت با اخلاق نیک و بدون خشونت اکتفا کنید. روشن است که امر به معروف برای تبدیل به وضعیت بهتر و نیکوتر است. پس اگر تا به حال چند بار تذکر داده اید، و گفتن شما تاثیری نداشت، تکلیفی دیگر ندارید. بهتر است مدتی در این باره با ایشان گفتگو نکنید. چون اگر با تندی روی این مسئله پا فشاری کنید، ممکن است لج بازی کند و دیگر به حرف های شما توجه نکند. همیشه با زبان نمی توان افراد را اصلاح کرد.
سعی کنید از این به بعد از توصیه و نصیحت- که نوعی نگاه از بالا به پایین میباشد - در مورد نماز و مسایل دیگر به همسرتان که باعث موضعگیری منفی وی میشود، بپرهیزید، زیرا اثر معکوس خواهد داشت و شما را از انجام اقدامات بعدی محروم میسازد.
تلاش نمایید از زیر نظر گرفتن و کنترل رفتارهای او برای مدتی بپرهیزید. وانمود کنید دیگر حساسیت سابق را نسبت به رفتار او ندارید و به یک نحوی اعتماد سابق را به او پیدا کردهاید. اما خوش رفتاری و نیکی و احسان نسبت به او را بیش تر کنید. به گونه ای با همسر خود رفتار کنید که جذب اخلاق شما گردد.
سستی مسلمان در نماز می تواند علتهای مختلفی داشته باشد. بدون آنکه همسر تان متوجه شود، علت یابی کنید، زیرا نماز عملی است که در مجموعه عقیده توحیدی، دارای معنا و فلسفه خاصی است. انسان طبق فطرتش همواره به چیزی که برایش اهمیت دارد، توجه و اهتمام میورزد. یکی از علل ترک نماز یا سستی در انجام آن عدم آشنایى با فلسفه نماز است. اگر انسان بداند چرا نماز می خواند و نماز چه آثاری و برکاتی در زندگی دنیا و آخرت او دارد و ترک نماز چه عواقب و نتایجی خواهد داشت، قطعا نماز را ترک نخواهد کرد.
5. هر شخصی یک نقطه پذیرش و به قول معروف «رگ خوابی» دارد.
سعی کنید این رگ خواب و نقطه پذیرش را به دست آورید. از این کانال وارد شوید و هدف خود را تعقیب کنید. به صرف این که باید شخصی را هدایت کرد، بسنده نکنید، بلکه با مطالعه روی خصوصیات وی، راه نفوذ در او و جلب نظر او را به دست آورید و اقدام کنید.
زن و شوهر میتوانند نقشآفرینی حیاتی گستردهای بر یکدیگر داشته باشند. البته کیفیت و میزان اثرگذاری و اثر پذیریها بسیار متفاوت است. آنچه در این جا با اهمیت میباشد، داشتن درک روانشناختی ژرف و درستی از طرف مقابل است.
دقیقاً باید راههای نفوذ و تأثیرگذاری بر همسر خود را بشناسید. متناسب با آن برنامهریزی کنید. بدون داشتن چنین درکی چه بسا بسیاری از زحمات شما بینتیجه یا کم ثمر خواهد بود. بنا بر این اگر شوهر شما خودگرا و منطقپذیراست، باید با زبانی بسیار منطقی و مستدل او را قانع سازید. اگر فردی نصیحت و انذارپذیر است، باید بیش تر بر جنبههای عقوبتی ترک نماز و روایات و حکایات وارده در این مورد با او سخن گویید. اگر احساس میکنید با محبت بیش تر میتوانید او را به سوی خدا بکشانید، باید از همین طریق وارد شوید. اگر راههای دیگری بر او مؤثر است تا جایی که با احکام شرع انطباق دارد، از آن راهها استفاده کنید.
6. بیان تأثیرات منفی ترک نماز و روزه و استفاده از روایات بیان شده توسط اهل بیت (ع) در این زمینه بسیار موثر است. به خصوص اگر به روش غیرمستقیم ارائه گردد و موجب تنبه و موعظه کردن را فراهم سازد. یعنی غیر از ارائه شناخت باید در صدد موعظه گری و تنبه قلبی وی نیز برآیید. با ترس و بیم دادن از عذاب اخروی و پیامدهای منفی ترک نماز و روزه دل او را از غفلت آزاد سازید.
پی نوشت:
1. علامه مجلسی، بحارالانوار، مؤسسه الوفا، بیروت، 1404 ه ق، ج 1، ص 219.