به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، وابستگی شدید بیشتر مناطق ایران به منابع آب زیرزمینی، رشد جمعیت و نیاز روز افزون به منابع آب از یک طرف و وضعیت اقلیمی و جغرافیایی کشور و همچنین وقوع پدیده خشکسالی در سالهای اخیر از طرف دیگر باعث شده در دهههای گذشته فشار زیادی بر آبخوانهای آب زیرزمینی وارد شود.
در این میان مصارف کشاورزی که بالغ بر 90 در صد مصارف آب کشور است، سهم عمدهای از برداشتهای آب زیرزمینی که خود بیش از 60 درصد بوده را به خود اختصاص داده است.
با فعال شدن شورای عالی آب در دولت یازدهم، وزارت نیرو برنامههای خود را در جلسه هشتم شورای عالی آب در سال 92 ارائه و ابتدا مصوبهای تحت عنوان برخورد قانونی با برداشتهای غیر مجاز و نهایتا تبدیل به طرحی با عنوان "طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی کشور" تبدیل شد.
در جلسه پانزدهم شورای عالی آب کشور در 25 شهریور سال گذشته 15 پروژه تصویب شد و در کنار این طرح تکالیفی نیز برای وزارتخانههای نیرو، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت و کشور مشخص شد.
صرفه جویی 15 میلیون متر مکعبی در مصرف آب با اجرای طرح تعادل بخشی در خراسان جنوبی
مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان جنوبی در گفتوگو با خبرنگار تسنیم در بیرجند اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب در استان خراسان جنوبی را گامی بلند در صرفه جویی برای مصرف آب برشمرد و اظهار داشت: با اجرای این طرح 15 میلیون متر مکعب در سال آبی جاری صرفه جویی در مصرف آب شده است.
حسین امامی با اشاره به اینکه در خراسان جنوبی از مجموع 40 دشت 21 دشت ممنوعه و ممنوعه بحرانی است، گفت: با توجه به خشکسالیهای اخیر محدودههای مطالعاتی ممنوعه استان در حال افزایش است.
وی با بیان اینکه محدوده مطالعاتی در سال گذشته ممنوعه اعلام و پیشنهاد ممنوعیت محدوده مطالعاتی دهنو- میغان نیز به شرکت مدیریت منابع آب ایران ارائه شده است، افزود: این اقدام سبب محدودیت در برداشت از منابع آب زیرزمینی شده است.
وی گفت: در سال گذشته با اضافه برداشت از سفرههای آب زیرزمینی با 85 میلیون متر مکعب کسری مخازن روبرو هستیم، که اکنون با برنامههای اجرا شده از جمله نصب کنتور هوشمند آب و برق، حدود 15 میلیون مترمکعب از این میزان جبران شده است و با میزان 170 میلیون متر مکعب کسری مواجه هستیم.
امامی به اجرای پروژههای تغذیه مصنوعی در سطح استان که توسط شرکت آب منطقهای و نیز پروژههای آبخوان داری توسط سازمان جهاد کشاورزی اجرا میشود اشاره کرد و گفت: علی رغم همه تلاشهای انجام شده و با توجه به حجم بالای مصرف آب، این اقدامات کفایت نمیکند.
وی بیان کرد: مهمترین راهکار در حال حاضرمدیریت منابع موجود است که با مصرف درست و بهینه تا حد زیادی میتوان از حرکت به سمت بحران جلوگیری و حالت پایداری در منابع آب استان به وجود آورد.
وی گفت: امسال در سطح ملی و استانی توجه ویژه ای به بخش آب شده است که اعتبارات بخش تعادل بخشی از 600 میلیون تومان به 8.5 میلیارد تومان افزایش یافته است و این خود نشان دهنده اهمیت و توجه ویژه ای است که به این بخش شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی به پروژههای 15 گانه طرح احیاء و تعادل بخشی اشاره کرد و گفت: 11 پروژه از آن در اختیار شرکت آب منطقه ای، سه پروژه در اختیار جهاد کشاورزی و یک پروژه در اختیار سازمان زمین شناسی کشور است.
امامی افزود: با تکمیل و اجرایی شدن تمامی زیر پروژههای این طرح و نیز تکمیل کنتورگزاری چاههای کشاورزی تا پایان امسال، بتوانیم گام موثری در حفاظت از منابع آب زیر زمینی استان برداشته و حالت تعادل در یک دوره 5 ساله به این منابع بازگردد.
وی به بحران آب در کشور و استان اشاره و بیان کرد: بحران آب دغدغههای دیگری همچون فرونشت زمین به دنبال دارد که در برخی از نقاط کشور و حتی استان از جمله دشت سرایان با آن مواجه شده ایم و گودالهای عمیقی ناشی از این نشستها به وجود آمده است.
وی با بیان اینکه 91 تا 92 درصد از کل آب استحصالی در بخش کشاورزی مصرف میشود، اظهار داشت: بخش عمده آب با توجه به گرمای هوا و تبخیر زیاد و از طرفی اجرای نامناسب آبیاری مزارع از دسترس خارج میشود که این خود موجب از بین رفتن خاکهای حاصلخیز میشود.
وی افزود: با بالا بردن راندمان آبیاری که اکنون حدود 30 تا 35 درصد است اگر مصرف بهینه را از منابع آبی در سرلوحه کار قرار دهیم، میتوانیم بخش زیادی از کسری مخزن را جبران و نیز آب شرب و صنعت استان را به وضعیت پایدار برسانیم.
اختصاص 8.5 میلیارد تومان به طرح تعادل بخشی در خراسان جنوبی
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی گفت: 8.5 میلیارد تومان اعتبار به طرح تعادل بخشی سفرههای آب زیرزمینی استان اختصاص یافت.
امامی اظهار داشت: در حال حاضر 11 هزار و 770 منبع آبی در استان وجود دارد که سالانه حدود یک میلیارد و 200 میلیون متر متر مکعب آب از این منابع برداشت میشود.
وی با بیان اینکه در سال گذشته با اضافه برداشت از سفرههای آب زیرزمینی با 185 میلیون متر مکعب کسری مخازن روبرو بودیم، بیان کرد: تاکنون با برنامههای اجرا شده حدود 10 میلیون متر مکعب در مصرف آب صرفه جویی آب شده و کسری مخازن آب استان به 175 میلیون متر مکعب رسیده است.
وی ابراز امیدواری کرد: با اجرای پروژههای طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی در استان و با همکاری بهره برداران بخش کشاورزی در سالهای آینده روند نزولی کسری مخزن منابع آب ادامه یابد.
اطلاع رسانی برای طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی در خراسان جنوبی
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی گفت: با هدف بررسی راهکارهای اطلاع رسانی و فرهنگ سازی مناسب و تعامل هرچه بیشتر از طریق رسانه ملی جلسه ای با حضور مدیرکل و معاونان صدا وسیما و شرکت آب منطقه ای استان تشکیل شده است.
امامی فراهم شدن مقدمات انعقاد تفاهم نامه همکاری در خصوص اطلاع رسانی را از دیگر اهداف این نشست برشمرد و گفت: با توجه به چالشهای مختلفی که در زمینه آبهای زیرزمینی گسترش یافته است موجب شده تا طرح "احیاء و تعادل بخشی آبهای زیرزمینی" که در سال گذشته به تصویب رسیده است به عنوان اولویت اصلی وزارت نیرو در حوزه آب امسال دنبال شود.
وی بیان کرد: در این طرح، زیرپروژهها و اقدامات متعددی تعریف شده است که به سرانجام رسیدن این اقدامات مستلزم سرمایه و زیربنای فرهنگی اجتماعی مناسب است تا هزینه اقدامات فیزیکی را کاهش و همینطور مقدمات مشارکت بدنه جامعه را در این اقدامات فراهم آورد.
امامی افزود: این امر از طریق تعریف برنامههای اصولی و نظام مند آموزش، اطلاع رسانی و فرهنگ سازی حاصل میشود و برهمین اساس، ستاد راهبردی طرح در وزارت نیرو و شرکت مدیریت منابع آب ایران، درصدد است درکنار دنبال کردن امور متمرکز ستادی شامل اطلاع رسانی و آموزش از طریق رسانههای ملی، ارتباط گیری با نخبگان و ... راهبری این اقدامات در استانها را پایش و ارزیابی کند.
مدیرکل صدا و سیمای خراسان جنوبی نیز با استقبال از اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی در خراسان جنوبی، آمادگی رسانه ملی در استان را برای اجرای هرچه بهتر و موثر این طرح اعلام کرد.
ثقفی با اشاره به تاثیرگذاری رسانه ملی در سطح جامعه گفت: استفاده از ظرفیت برنامههای رادیویی، تلویزیونی و خبر میتواند اطلاع و آگاهی بهره برداران منابع آبی به خصوص کشاورزان را از بحران آب استان افزایش و توجه هرچه بیشتر به امر صرفه جویی را در میان آحاد جامعه جلب کند.
خراسان جنوبی پیشرو در اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب
مدیردفتر حفاظت و بهرهبرداری شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی نیز در گفتوگو با خبرنگار تسنیم در بیرجند اظهار داشت: براساس مصوبات شورای عالی آب و طرح احیاء و تعادل بخشی استان یکی از بندهای این طرح نصب و راه اندازی کنتور هوشمند آب و برق بر روی چاههای کشاورزی است.
علیرضا پیرتاج گفت: خراسان جنوبی در این زمینه جزو استانهای پیشرو است و تاکنون یک هزار و 495 حلقه از چاههای کشاورزی استان به این کنتور مجهز شده اند.
وی با بیان اینکه کنتور هوشمند میتواند نقش قابل ملاحظهای در صرفه جویی آب دربخش کشاورزی داشته باشد، بیان کرد: حجم آب مندرج در پروانه بهره برداری هر چاه به صورت سالانه در کارت هر چاه شارژ شده و هر کشاورز میتواند با توجه به نوع محصول و الگوی کشت خود، در طول سال از این میزان آب استفاده کند.
مدیر دفتر حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی به روشهای غلط آبیاری نیز اشاره کرد و گفت: با اصلاح شبکههای توزیع آب و اجرای روشهای نوین آبیاری میتوان تا 30 درصد راندمان استفاده از آب در بخش کشاورزی را بالا برد.
وی با اشاره به برگزاری جلسات متعدد و اطلاع رسانی درخصوص نحوه عملکرد و استفاده از کنتورهای هوشمند اظهار داشت: با توجه به برگزاری متعدد این دورهها انتظار میرود کشاورزان با رعایت صحیح الگوی مصرف و مدیریت مناسب با مشکلاتی همچون اتمام حق آبه و قطع برق چاه مواجه نشوند.
طرحی برای احیا و تعادلبخشی منابع آب زیرزمینی کشور
معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت مدیریت منابع آب ایران نیز در بیرجند گفت: وابستگی شدید بیشتر مناطق ایران به منابع آب زیرزمینی، رشد جمعیت و نیاز روز افزون به منابع آب از یک طرف و وضعیت اقلیمی و جغرافیایی کشور و همچنین وقوع پدیده خشکسالی در سالهای اخیر از طرف دیگر سبب آن شده در دهههای گذشته فشار زیادی بر آبخوانهای آب زیر زمینی وارد شود.
جهانگیر حبیبی اظهار داشت: در این میان مصارف کشاورزی که بالغ بر90 در صد مصارف آب کشور است، سهم عمدهای از برداشتهای آب زیرزمینی که خود بیش از 60 درصد است را به خود اختصاص داده است.
وی با بیان اینکه برداشتهای غیر مجاز اعم از چاههای غیر مجاز و اضافه برداشت از طریق چاههای دارای پروانه نیز بر حجم تخلیه از منابع آب زیرزمینی افزوده است بیان کرد: روند افت و کسری مخزن آبخوانها را تندتر کرده است.
معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت مدیریت منابع آب ایران گفت: هم اکنون حدود 110 میلیارد متر مکعب کسری مخزن در آبخوانهای کشور حادث و این موضوع سبب شده تا وزارت نیرو بر اساس مفاد ماده 4 قانون توزیع عادلانه آب نسبت به اعلام ممنوعیت توسعه و بهرهبرداری از آبخوانهای حدود 310 دشت از 609 دشت کشور اقدام کند.
حبیبی افزود: در راستای چارهاندیشی برای کنترل افت و کسری مخزن حادث شده در آبخوانها، وزارت نیرو با تعریف طرح تعادل بخشی، تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب در سال 84 برنامههای خود در زمینه بهبود وضعیت منابع آب زیرزمینی را آغاز کرد.
وی با اشاره به اینکه با توجه به عدم حمایت دستگاههای دیگر که همکاری آنها در این خصوص الزامی است گفت: نبود عزم جدی میان مقامات عالی کشور در سنوات قبل و عدم تأمین اعتبار کافی، نتایج مطلوبی از طرح حاصل نشد.
معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت مدیریت منابع آب ایران بیان کرد: مجدداً با فعال شدن شورای عالی آب در دولت یازدهم، وزارت نیرو برنامههای خود را در جلسه هشتم شورای عالی آب در سال 92 ارائه و ابتدا مصوبهای تحت عنوان برخورد قانونی با برداشتهای غیر مجاز و نهایتا به طرحی با عنوان طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی کشور تبدیل شد.
حبیبی افزود: این طرح مشتمل بر 15 پروژه است که در جلسه پانزدهم شورای عالی آب کشور در 25 شهریور سال گذشته تصویب و در کنار این طرح تکالیفی نیز برای برای وزارت خانههای نیرو، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن، تجارت و کشور مشخص شد.
وی به پروژههای طرح احیا اشاره کرد و گفت: حفر چاههای پیزومتری و اکتشافی، تجهیز چاههای پیزومتری به ابزارهای سنجش
و تهیه بیلان و بهنگام سازی بانک اطلاعاتی محدودههای مطالعاتی کشور پروژههایی هستند که منجر به تولید دادهها و اطلاعات در خصوص منابع و مصارف و ضعیت آبخوانها میشوند.
معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت مدیریت منابع آب ایران اظهار داشت: تقویت و استقرار گروههای گشت و بازرسی، ساماندهی شرکتهای حفاری، مطالعه ایجاد و استقرار بازار آب، ایجاد تشکلهای آب بران و انجام حمایتهای فنی و مالی از آنها، به روز کردن سند ملی آب (وزارت جهاد کشاورزی)، مطالعات فرو نشست در دشتهای کشور (سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور) و اطلاع رسانی و آگاهسازی افکار عمومی از جمله پروژههایی که نقش کنترل، نظارت و بهرهبرداری از منابع آب زیر زمینی را بر عهده دارند.
حبیبی گفت: دسته سوم پروژههایی هستند که مستقیماً منجر به ذخیره سازی آب در آبخوانها میشود که شامل خرید و انسداد چاههای کشاورزی، جایگزینی پساب با چاههای کشاورزی در دشتهای ممنوعه، تهیه و نصب کنتورهای حجمی و هوشمند روی چاهها، اجرای پروژههای تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب و مطالعه و اجرای طرحهای آبخیزداری (وزارت جهاد کشاورزی) است.
وی افزود: از زمان تصویب طرح احیا و تعادلبخشی اقدامات زیادی در حوزه معاونت حفاظت و بهرهبرداری صورت گرفته که برخی از این اقدامات شامل تشکیل کارگروههای یازده گانه برای یازده پروژهای که اجرای آنها به عهده وزارت نیرو است، تعیین ساختار مناسب و انتخاب عوامل اجرایی و هماهنگی طرح به منظور انجام هماهنگیها و پیگیریهای لازم برای اجرای طرح، بهروز رسانی دستورالعملهای مورد نیاز برای اجرای پروژهها، احصای مشکلات و چالشهای هر پروژه توسط کارگروهها و بررسی راهکارهای مربوطه، تهیه شکست کار (WBS) پروژهها و تدوین برنامه زمانی این پروژهها و تشکیل کارگروههای جانبی در خصوص پروژههای طرح است.
معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت مدیریت منابع آب ایران تشکیل کمیتههای راهبردی طرح در شرکتهای آب منطقهای و همچنین تشکیل شورای راهبری طرح در سطح ملی، تشکیل نشست با مدیران آمور آب شهرستانهای کشور و استفاده از نظریات آنها در اجرای طرح، الزام شرکتها به فعال سازی شوراهای حفاظت منابع آب استانها در خصوص اجرای طرح، الزام شرکتها به تشکیل جلسه با خانههای کشاورز استانها در جهت اجرای پروژهها، تهیه فهرست دستگاهها و قوای مختلف و نقش آنها در اجرای طرح و پیگیری با آنها، تهیه پیش نویس سند همکاری دستگاهها و قوا با وزارت نیرو در اجرای طرح جهت تصویب در شورای عالی امنیت ملی کشور و پیگیری و تصویب بودجه چند برابری برای طرح (14 برابر سال 93) را از دیگر اقدامات دانست.
وی گفت: همچنین تعیین سهم اعتبارات استانها و تعیین دشتهای پایلوت جهت اجرای طرح در هر استان،برگزاری جلسات با استانها و تسهیم اعتبارات هر استان بین فعالیتهای پروژههای طرح، انتخاب مشاور خدمات مدیریتی طرح در شرکت مدیریت منابع آب ایران، تدوین برنامه عملیاتی طرح در استانها و ابلاغ جهت اجرای آن در دشتهای پایلوت، برنامه مبادله تفاهم نامه با سازمانها، نهادها و تشکلهای داخلی و بینالملی جهت کمک به اجرای صحیح طرح، برنامه پیادهسازی سیستم مدیریت پروژه برای کنترل و نظارت بر پیشرفت ریالی و فیزیکی طرح در مقاطع وبرنامه طراحی و استقرار سامانه نظارت و کنترل پروژه و همچنین آموزش کارشناسان مدیریت پروژهها از دیگر اقدامات است.
معاون حفاظت و بهرهبرداری شرکت مدیریت منابع آب ایران بیان کرد: این مهمترین اقداماتی بود که در طی حدود 1.5 سال اخیر در جهت مدیریت منابع محدود آب کشور به خصوص منابع آب زیرزمینی در حوزه حفاظت و بهره برداری منابع آب انجام شده است.
وی افزد: البته هنوز آغاز راه هستیم و امید است که بتوانیم با مساعدت و همکاری و حمایت همه مردم و مسئولان کشور و نهادها و دستگاههای مختلف در راستای حفظ منابع ارزشمند آب زیرزمینی کشور برای نسلهای آینده که منجر به بقاء، حیات و حفظ تمدن کشورمان میشود با عنایت خداوند رحمان موفق و موثر باشیم.
گزارش از محمد قربانی
انتهای پیام/ ر