ورود همزمان ترکیه به جنگ در سه جبهه
خبرگزاری تسنیم: مهمترین خطری که ترکیه از تحولات جدید در سوریه احساس می‌کند از جانب کردهاست و به همین علت در حملات خود بیشتر اهداف و مواضع کردها را مورد هدف قرار می‌دهد و در واقع داعش پوشش و بستر روانی لازم را برای مقابله با کردها فراهم می‌کند.
در روزهای اخیر رویکرد ترکیه در برابر داعش و پ.ک.ک. دستخوش تحول اساسی شده است، چنان که ترکیه بعد از ماهها تعلل سرانجام به اقدام عملی در برابر داعش دست زد و در این راستا جنگنده‌های ترکیه مواضع داعش را در خاک سوریه (البته بدون ورود به خاک این کشور) مورد حمله قرار دادند و طبق برخی خبرها حملات توپخانه مشابهی نیز در عرصه زمینی صورت گرفت. همچنین ترکیه مجوز استفاده از پایگاه هوایی اینجرلیک را برای آمریکا و ناتو در جنگ علیه داعش صادر کرد و بدین ترتیب بعد از گذشت یک سال از زمان تشکیل ائتلاف ضدداعش به این ائتلاف پیوست. در همین حال زمزمه ایجاد منطقه حائل به‌عمق 40 کیلومتر و به‌طول 90 کیلومتر در داخل خاک سوریه و در مناطق مرزی آن با ترکیه نیز شنیده می‌شود.
از طرف دیگر جنگنده‌های ترکیه بعد از دو سال حملات خود را علیه مواضع پ.ک.ک. در شمال عراق از سر گرفته و در چند نوبت به بمباران آن اقدام کرده‌اند که این مسئله واکنش‌هایی را چه در داخل ترکیه و چه در خارج از آن به‌خصوص در مناطق کردنشین شمال عراق در پی داشته است. در این میان بازداشت‌های گسترده مخالفان در داخل ترکیه نیز آغاز شده و تا دوشنبه حدود 600 نفر بازداشت شده بودند.
حال سؤال این است: چه عواملی موجب شده که ترکیه به‌طور همزمان به این سه اقدام متوسل شود و چه آثار و پیامدهایی را می‌توان برای آن تصور کرد؟
عوامل مؤثر بر حملات همزمان ترکیه علیه داعش و پ.ک.ک.
خیلی از تحلیل‌گران علت را در حمله انتحاری اخیر در شهر کردنشین سوروچ جستجو می‌کنند که در جریان آن 32 نفر از داوطلبان کرد برای شرکت در بازسازی شهر سوری عین العرب موسوم به کوبانی کشته و حدود یکصد نفر دیگر از آنان زخمی شدند. از این دید این حمله تعرض به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی ترکیه محسوب می‌شد و خطر گسترش داعش به ترکیه را گوشزد می‌کرد و لذا ترکیه چاره‌ای جز ضرب‌شست نشان دادن در برابر این حمله نداشت.
اما از آنجا که اولاً قربانیان این حمله کردها بودند که با دولت ترکیه چالش پیدا کرده‌اند و از طرف دیگر پ.ک.ک. دو مأمور مرزی ترکیه را به‌اتهام قصور در مقابله با عامل انتحاری مورد حمله قرار داده به قتل رساندند لذا نمی‌توان چندان به این باور رسید که واکنش تند ترکیه در برابر داعش حتماً در واکنش به حمله انتحاری در شهر سوروچ صورت گرفته باشد.
علاوه بر این همچنان که گفته شد ارتش ترکیه حمله به داعش و پ.ک.ک. را همزمان در دستور کار قرار داده و از این طریق خواسته این دو را در یک ردیف قرار دهد. علت اینکه ترکیه به این اقدام دست زده این است که مبارزه با داعش در عراق و به‌خصوص سوریه به‌گونه‌ای پیش رفته است که به‌بهای تقویت موقعیت کردها در منطقه تمام شده است و آنچه در این میان برای دولت ترکیه نگران کننده و دغدغه آمیز شده این است که از یکسو طرح و برنامه‌ای که دولت ترکیه برای گفتگو با کردها طراحی کرده بود به‌علت شکست پروژه اخوانی کردن منطقه موضوعیت خود را از دست داده است و از طرف دیگر با پیروزی حزب کردی دموکراتیک خلقها در انتخابات اخیر قدرت چانه‌زنی کردها در مذاکرات احتمالی آینده افزایش یافته است و در چنین شرایطی ادامه گفتگو با کردها چندان برای دولت ترکیه مطلوب به نظر نمی‌رسید.
همچنین عملکرد ائتلاف ضدداعش به‌رهبری آمریکا در سوریه به‌گونه‌ای بود که بر نگرانی امنیتی ترکیه دامن می‌زد زیرا حملات هوایی این ائتلاف و به‌خصوص آمریکا علیه اهداف و مواضع داعش به‌گونه‌ای هدایت و مدیریت می‌شد که به تقویت مواضع کردهای سوریه می‌انجامید. بر این اساس می‌توان گفت مهمترین خطری که ترکیه از تحولات جدید در سوریه احساس می‌کند از جانب کردهاست و به همین علت در حملات خود بیشتر اهداف و مواضع کردها را مورد هدف قرار می‌دهد و در واقع داعش پوشش و بستر روانی لازم را برای مقابله با کردها فراهم می‌کند. از این دید شاید بتوان بیشترین نتیجه ملموس همکاری ترکیه با ائتلاف ضدداعش را در دادن مجوز استفاده از پایگاه هوایی اینجرلیک به ناتو و آمریکا ارزیابی کرد.
آن سوی ایجاد منطقه حائل در مرز سوریه و ترکیه
ترکیه همواره در پی ایجاد منطقه پرواز ممنوع و یا ایجاد منطقه حائل در داخل خاک سوریه بوده است تا از این طریق هم به هدف براندازی دولت سوریه دست یابد و هم اینکه از آثار ناشی از جنگ سوریه بر خود جلوگیری کند. بر این اساس اگر اخبار مربوط به تصمیم ترکیه برای ایجاد چنین منطقه‌ای در خاک سوریه صحت داشته باشد در این‌صورت می‌توان گفت که تفاوت جدی‌ای را نمی‌توان در اهداف قبلی ترکیه مشاهده کرد مگر اینکه مسئولان این کشور دیگر همچون گذشته به‌صراحت از براندازی دولت سوریه حرف نمی‌زنند.
در گزارشی که شبکه تلویزیونی روسیا الیوم منتشر کرد نمایی از اهداف ترکیه را از ایجاد منطقه حائل می‌توان تصور کرد. در این گزارش آمده است: "ترکیه قصد دارد با حمایت آمریکا منطقه‌ای حائل در سوریه از جرابلس در شرق تا مارع در غرب به‌طول 90 کیلومتر و به‌عمق 50 کیلومتر ایجاد کند و در مقابل آن، ترکیه به هواپیماهای ائتلاف ضدداعش به‌فرماندهی آمریکا اجازه می‌دهد از آسمان ترکیه و پایگاه اینجرلیک در شمال این کشور استفاده کنند. این اقدام ترکیه هدفهای متعددی را دنبال می‌کند، مانند: 1 ــ دور کردن خطر داعش و دیگر سازمان‌های تندرو از مرزهایش، در حالی که بخش اعظم اعضای این گروه‌ها از طریق ترکیه وارد سوریه شده‌اند؛ 2 ــ جلوگیری از ایجاد تشکیلات یک‌پارچه کردها نزدیک مرزهایش؛ 3 ــ تأمین امنیت منطقه حائل با استفاده از هواپیماها و دیگر ادوات نظامی؛ 4 ــ ایجاد منطقه‌ای برای اسکان دادن آوارگان سوری که اکنون در ترکیه هستند؛ 5 ــ انتقال کابینه تشکیل شده به دست مخالفان سوری به این منطقه با حمایت ارتش ترکیه".
همچنان که ملاحظه می‌شود هنوز نمی‌توان به تغییر رویکرد ترکیه در قبال سوریه مطمئن بود به‌خصوص آنکه امکان دارد در پوشش استقرار آوارگان سوری در منطقه حائل نیروهای نظامی که طی ماههای گذشته در خاک سوریه آموزش دیده‌اند به این کشور فرستاده شوند.
نــــــــــــتــــــــــــــــــــیجه گیــــــــــــری
از آنچه گفته شد مشخص می‌شود که حملات همزمان ترکیه به داعش، پ.ک.ک. و بازداشت‌های گسترده مخالفان در داخل طبق یک برنامه و نقشه قبلی صورت گرفته و به‌خلاف آنچه در اغلب محافل سیاسی و رسانه‌ای گفته می‌شود اقدامی شتابزده علیه حمله انتحاری در شهر سوروچ نبوده است. در واقع بخشی از این طرح به تفاهماتی مربوط می‌شود که بین ترکیه و آمریکا صورت گرفته و البته این تفاهم به‌مفهوم توافق کامل میان دو کشور در قبال تحولات منطقه نیست و همچنان که گفته شد در برخی موارد از جمله نحوه تعامل با کردها اصطکاکی در مواضع دو طرف نیز دیده می‌شود.
با این حال نمی‌توان از اهمیت همکاری نسبی ترکیه با ائتلاف ضدداعش در مقابله با این گروه غافل بود و هرچند این مسئله از یک جهت می‌تواند به‌نفع دولت سوریه باشد و خطر داعش و تکفیری‌ها را بر این کشور کم کند اما از جهت دیگر در صورت اجرای منطقه حائل می‌تواند تهدیدات جدیدی را برای این کشور فراهم آورد. از طرف دیگر هرچند دولت ترکیه به‌گونه‌ای برنامه ریزی کرده است که با یک تیر بتواند سه نشان بزند (یعنی از یکسو با پیوستن دیرهنگام به ائتلاف ضد داعش خود را از زیر فشارهای بین المللی و از مظان اتهام به همکاری با داعش خارج کند و در عین حال زمینه را برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع در خاک سوریه در پوشش ایجاد مناطق خالی از داعش فراهم سازد و از دیگر سو به احزاب کرد اعم از حزب کارگران کردستان موسوم به پ.ک.ک. و حزب دموکراتیک خلقها ضرب‌شستی نشان دهد که در پی تحولات سوریه به تقویت موقعیت خود بر آمده‌اند) اما ورود به جنگ در سه جبهه نیز هزینه‌های خاص خود را به‌همراه خواهد داشت .
انتهای پیام/ر*
