به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سرانه مطالعه در ایران پایین است. این واقعیتی است که امروزه مورد قبول همه کارشناسان و اهالی کتاب و کتابخوانی است، علل مختلفی هم برای پایین بودن آن شمرده شده، از گران بودن کتاب تا فرهنگسازی نکردن در میان اقشار مختلف جامعه درباره ضرورت مطالعه، اما یکی از مهمترین عللی که کارشناسان امر به آن اشاره دارند، نبود جایگاه ویژه برای مطالعه در سیستم آموزشی ماست، سیستمی که از همان ابتدا تکمنبعی بوده و دانشآموز را بینیاز از مراجعه به کتب دیگری غیر از کتاب درسی کرده است. البته در سالهای اخیر تلاشهای برای رفع آن انجام شده که البته هنوز کامل نیست.
آموزش و پرورش با توجه به نقش حیاتی که در این زمینه ایفا میکند، در سالهای اخیر مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان، نویسندگان و مسئولان قرار گرفته است. به باور بسیاری از کارشناسان آمار مطالعه و خرید کتاب در کشور نشان میدهد که کودکان با ورود به مدرسه دست از مطالعه بر میدارند و حجم خرید کتابهای مناسب گروه سنی دبستان و مقاطع بالاتر به طرز قابل توجهی کاهش پیدا میکند.
شاید بتوان سیستم آموزش محور آموزش و پرورش را مهمترین علت این موضوع برشمرد، سیستمی که دانشآموز را بینیاز از کتابهای غیر درسی کرده و پرورش را فدای آموزش میکند. وجود زنگ انشاء در برنامهریزی مدارس در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز تبدیل به کلاسی بیخاصیت و صرفاً سرگرمی شده است که البته گاهی از ساعت آن نیز برای تقویت دروس دیگر از جمله ریاضی بهره گرفته میشود. حمیدرضا شاهآبادی نویسندهای است که در کارنامه کاری خود علاوه بر کتابهای بزرگسال و کودک و نوجوان سابقه مدیریت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مدیریت انتشارات الهدی و... نیز دیده میشود، اما شاهآبادی یک برجستگی دیگر نیز دارد، او سالها در آموزش و پرورش به سمت معلمی مشغول به فعالیت بوده است و بیش از سایر نویسندگان از ضعفهای مدارس در حوزه کتابخوانی آگاه است.
شاهآبادی معتقد است افزودن ساعت مطالعه به برنامههای درسی مدارس طرحی از پیش شکست خورده است، چرا که اولاً سایه اجبار را بر علاقه دانشآموزان میاندازد و دوماً تبدیل به ساعتی برای جبران کلاسهای فیزیک، شیمی، ریاضی و ... در مقاطع تحصیلی بالاتر خواهد شد.متن گفتوگو با شاهآبادی به شرح ذیل است:
* تسنیم: طرح افزودن ساعت مطالعه به برنامه درسی مدارس در شورای عالی آموزش و پرورش در دست بررسی است، به نظر شما این طرح در صورت اجرایی شدن تا چه اندازه میتواند راهگشا باشد؟
اختصاص ساعتی مشخص در مدارس برای مطالعه آزاد رفتاری کاملاً رسمی و خشک است که عملاً نه تنها بچهها را به مطالعه تشویق نمیکند، بلکه حتی در مواردی انها را از مطالعه زده میکند. اینکه مطالعه به عنوان یک وظیفه مدرسهای که در ساعتی خاص باید انجام شود، دیده شود، بدترین نگاهی است که میتوان نسبت به مطالعه داشت.
بزرگترین مشکل امروز آموزش و پرورش ما در تمامی سالهای گذشته این بوده که هیچ گاه مطالعه را فعالیتی غیر رسمی لذت بخش و سرگرم کننده ندیدند و همیشه آن را به گونهای تعریف کرده که برای کتابهای درسی دیگر تعریف کردهاند، بچهها در این شرایط مطالعه آزاد را یک مطالعه درسی میبینند و سعی میکنند آن را تحمل کنند، در چنین شرایطی کتابهای عرصه شده هم کتابهایی با رویکرد مدرسهای و با قواعد آموزش و پرورش است و بچهها خودشان آن را انتخاب نکردند و بر اساس لذت مطالعه سراغ آن نرفتند. من همیشه معتقد بودم برای اینکه ما افراد را اعم از بزرگسال و کودک و نوجوان به مطالعه تشویق کنیم، بهترین راه این است که لذت مطالعه را به آنها بفهمانیم و در شرایط غیر اجباری دست به مطالعه بزنیم.
تعیین ساعت مطالعه طرحی از پیش شکست خورده است، چرا که مشخص است، معلمان از کار افتاده و کسانی که توانایی اداره کلاس را ندارند، به این کلاسها فرستاده میشوند تا ساعتی را بگذرانند؛ در سطوح تحصیلی بالاتر نیز شک ندارم که این ساعت را به برگزاری کلاسهای تقویتی ریاضی، زیست، فیزیک و شیمی اختصاص میدهند، بنابراین برنامهریزی با این موضوع کاری جز اتلاف وقت نیست.
* تسنیم: پس به نظر شما چاره کار در چیست سالهاست که شما نویسندگان از آموزش و پرورش انتقاد می کنید که به مطالعه غیر درسی دانشآموزان بها داده نمیشود، به نظر شما باید چه سیاستی اتخاذ شود که مطالعه در آموزش و پرورش نهادینه شود.
قاعدتاً باید فضای مطالعه را ایجاد کرد، برای ایجاد فضای مطالعه قبل از هر چیز اینگونه ایجاد میشود که معلمان کتابخوان باشند، بخش زیادی از معلمان ما به دلایل مختلفی امروز کتابخوان نیستند، همانطور که اساتید دانشگاه اهل مطالعه نیستند، وقتی در فضای عمومی جامعه علاقه به مطالعه حاکم شود، خود به خود به مدرسه هم راه مییابد، ما معمولاً مطالعه را به عنوان یک وظیفه اجتماعی میبینیم در حالیکه مطالعه یک فعالیت فردی است.
در آموزش و پرورش باید راه ورود کتابهای خوب به مدارس هموار شود، شرایط استفاده از کتابخانه به بهترین شکل فراهم شود، کتابداران آموزش دیده و علاقهمندی به کتاب به آموزش و پرورش راه پیدا کند. در واقع مجلات تخصصی و ادبی و هنری ویژه کودکان و نوجوان به مدارس راه یابند، جو کنکور زدگی و تستزنی تعدیل شود و شرایطی ایجاد شود که بچهها به تست زدن و نمره آوردن فکر نکنند.
اگر به آمار مطالعه توجه کنیم، خواهیم دید که کتابهای غیر درسی در سنین پایین و پیش از دبستان بیشترین فروش را دارند، در دبستان این فروش کاهش پیدا میکند و در دبیرستان کم و کمتر میشود، چرا که با ورود به مدرسه و پیشرفت در آن کتابهای درسی و کنکور اهمیت فراوان پیدا کرده و عملاً مطالعه غیر درسی به فراموشی سپرده میشود.
* تسنیم: به نظر میرسد، یکی از شیوههای موثر کتابخوانی در مدارس و ایجاد انگیزه برای مطالعه میان دانشآموزان ارتباط نویسندگان با آنها باشد، ارتباطی که منجر به معرفی یک یا چند کتاب خوب و انس دانشآموزان با کتاب میشود، به نظر شما این تا چه اندازه قابل عملیاتی شدن است؟
قطعاً ارتباط نویسندگان با مخاطبان میتواند بسیار تأثیرگذار و خوب باشد، در چنین ملاقاتهایی هم نویسندگان مخاطبان را از نزدیک میبینند و هم با نیازها و استعدادهای آنها آشنا میشوند و هم برای بچهها این امکان به وجود میآید که بتوانند از نزدیک با آثار و انگیزههای نویسندگان از نوشتن آگاه شوند.
این اتفاق زمانی موثرتر خواهد بود که به شکل درست برگزار شود، بردن نویسنده در حیاط مدرسه زیر آفتاب و خواستن از او که در زنگ تفریح و صبحگاه صحبت کند، هیج فایدهای ندارد، حضور نویسندگان در کتابخانههای مدارس، در ساعت پرورشی و ارتباط نزدیک با بچهها و گفتوگو درباره کتابها میتواند موثر باشد.
* تسنیم: شما به عنوان نویسنده در سالهای اخیر تا چه اندازه با مدارس تعامل و ارتباط داشتید؟
برای من هیچ وقت رخ نداد که در مدارس حضور پیدا کنم، ارتباطم با کتابخانههای کانون پرورش فکری بوده است، معمولاً ارتباطی بین نویسندگان و مدارس وجود ندارد.
انتهای پیام/