نداشتن «رسانه» روسی‌زبان؛ باعث شناختن واسطه‌ای روس‌ها از ایران شده است
رضا ملکی، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو معتقد است کار بین‌المللی در حوزه فرهنگ سخت‌تر از کارهای سیاسی و اقتصادی است و این اقدامات نیازمند رسانه به زبان روسی است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، چند روزی است که نمایشگاه بین‌المللی کتاب مسکو با حضور ایران به عنوان مهمان ویژه این دوره کار خود را آغاز کرده است. نمایشگاهی که تلاش می‌کند آثار ایران را با نگاه ویژه‌‌ای به نمایش بگذارد. در این روزها گروه‌های فرهنگی و هنری زیادی از ایران نیز برای شرکت در نمایشگاه حضور پیدا کرده‌اند تا فرهنگ ایرانی را به روس‌ها و دیگر نمایندگان کشورهای جهان نشان دهند.
یکی از گروه‌هایی که در عرصه حضور قدرتمند ایران در نمایشگاه تلاش کرده است، رایزنی فرهنگی ایران در روسیه است. رضا ملکی، رایزن کنونی فرهنگی جمهوری اسلامی در فدراسیون روسیه پیش از این یک دوره نیز به عنوان .وابسته فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه در این کشور ماموریت داشته است.
وی همچنین معاون پژوهشی و آموزشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و دبیر شورای گفتگوی ادیان در جمهوری اسلامی ایران و مدیر کارگروه تدوین "سند ملی توسعه روابط فرهنگی بین المللی جمهوری اسلامی ایران" بوده است.
نظرات ملکی را در مورد وضعیت و رابطه فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه را جویا شدیم.
متن گفت‌و‌گوی تسنیم با رضا ملکی، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مسکو را در ادامه می‌خوانید.
تسنیم: جناب ملکی به‌عنوان سؤال اول قدری در خصوص موانع کار فرهنگی ما در روسیه توضیح بفرمایید چرا که برخی معتقدند اقدامات فرهنگی ما در سال‌های گذشته در روسیه تاثیر چندانی نداشته است.
حقیقتاً به‌عنوان کسی که دومین مأموریت فرهنگی خود را در روسیه انجام می‌دهم، که اولین مأموریت من در سال 1382 به مدت 4 سال در روسیه بود و این دوره مأموریت دوم من است، چنین استنباطی را ندارم که کار فرهنگی ما بی‌تأثیر یا کم تأثیر بوده است که در اینجا موانعی جدی برای همکاری و روابط فرهنگی وجود داشته است؛ شاید بیشترین مسئله‌ای که وجود دارد این است که هنوز کارهای فرهنگی ما آن تأثیری که مدنظر بود را نداشته است که این جزء موانع ما به حساب نمی‌آید.
به اندازه بضاعت و امکانات خودمان در روسیه به نتایج خوبی رسیده‌ایم
این امر را نمی‌توان منکر شد ولیکن به نظر می‌رسد به‌اندازه تلاشی که انجام‌شده و به‌اندازه بضاعت و امکانات خود، نتیجه خوبی گرفتیم؛ اینکه هنوز در بخش‌ها و لایه‌هایی در جامعه روسیه ما تصویر درستی از ایران امروز ندارند، واقعیت است؛ اینکه ما اندکی افت زبان فارسی داشتیم؛ تعداد دانشجویان زبان فارسی نسبت به گذشته- گذشته‌ای که مربوط به بعد از فروپاشی است- کاهش داشته است را نمی‌توان منکر شد.
مردم روسیه از طریق کانال‌های واسط ایران را می‌شناسند
این موارد پیامدهای کار فرهنگی است، این امور را نمی‌توان جزو موانع کار در نظر گرفت؛ عوامل مختلفی رخ داده است که مسائل گوناگونی در آن دخیل هستند؛ به‌طور مثال در بحث شناخت مردم روسیه، جمهوری اسلامی ایران و ایران امروز به همین یک نکته اشاره می‌کنم که مردم روسیه از طریق کانال‌های واسط ما را می‌شناسند کما اینکه ما در ایران، روسیه را از کانال‌های واسط می‌شناسیم؛ رسانه‌های طرفین به‌صورت مستقیم در بازتاب تصویر ملت‌های طرف مقابل عمل نمی‌کنند.
به عنوان مثال یکی از کارهایی که باید انجام شود این است که در جمهوری اسلامی ایران بعد از زبان عربی و انگلیسی، به دلایل مختلف زبان روسی باید زبان سوم شود؛ ولیکن ما چه اندازه رسانه داریم؟ اگر یک جوان روس در اینترنت کلمه ایران را سرچ کند، چه اندازه مطلب به زبان روسی به دست می‌آورد؟ آیا می‌توان گفت با یک سایتی که رایزنی فرهنگی دارد، باید تمام نیازهای مردم در محیط مجازی را پاسخ دهد؟ قطعاً این انتظار معقولی نیست که رایزنی فرهنگی بتواند انجام دهد.
رسانه روس‌زبان نداریم، این از موانع کار ما است
می‌توان این سؤال را مطرح کرد که ما در جمهوری اسلامی ایران حداقل چند درصد از سایت‌هایی که از طریق نهادها و سایت‌های دولتی در زمینه اطلاعات عمومی فعالیت می‌کنند، خروجی زبان روسی دارند؟ ما زبان اسپانیایی، اردو و... داریم اما چند درصد برای زبان روسی داریم؟ این سایت‌ها بسیار بسیار انگشت‌شمار هستند؛ متأسفانه این بخش انگشت شمار نیز به روز نمی‌شوند یا ترجمه آن توسط افراد غیر روس‌زبان بوده و بسیار غیر شیوا و نازیبا است؛ وقتی هنوز تصویر ایران امروز و واقعیت‌های ایران امروز از طرف روس‌ها دریافت نشده است، چطور می‌توان تأثیر فرهنگی گذاشت؟
بخشی از این امر رسانه‌ها هستند؛ چرا ما آی‌فیلم روسی نداریم؟ ما پرس تی وی روسی نداریم؛ ما شبکه قرآن روسی نداریم؛ ما شبکه معارف روسی نداریم؛ ما شبکه‌های مختلف ایران به زبان‌های مختلف را داریم اما به زبان روسی را نداریم؛ وقتی می‌گوییم زبان روسی نزدیک به 285-300 میلیون روس زبانی هستند که در این منطقه حضور دارند و کانون زبان روسی هستند؛ اینها جزو موانع کار ماست.
نمی‌توان گفت فقط رایزنی فرهنگی باید کار را انجام دهد
تسنیم: دقیقا، اینها موانع بزرگی است که جمهوری اسلامی ایران باید به آنها توجه کند. سوال اینجاست که ما در این مسیر تا کجا پیش رفته‌ایم و راه برای ما هموار است یا نه؟
به این مثال دقت کنید، وقتی یک جوان روس کلمه ایران را جستجو می‌کند، اسلام یا انقلاب اسلامی را جستجو می‌کند، امام خمینی (ره) یا مقام معظم رهبری را جستجو می‌کند به زبان روسی چه چیزی دریافت می‌کند؟ نمی‌توان گفت فقط رایزنی فرهنگی باید کار را انجام دهد؛ نیاز است که ظرفیت‌های بیشتری از طرف جمهوری اسلامی بکار گرفته شود تا بتوانیم تاثیرگذار باشیم.
کار بین‌المللی در حوزه فرهنگ سخت‌تر از کارهای سیاسی و اقتصادی است
در حوزه سیاسی اگر اراده کنیم روابط سیاسی داشته باشیم، کفایت می‌کند که مقامات عالی دو کشور در سطح رؤسای جمهور و وزرای خارجه سفر داشته باشند و همکاری‌هایی را امضا کنند؛ این امور به راحتی انجام می‌شود؛ طرفین اراده می‌کنند و روابط سیاسی برقرار می‌شود و گسترش می‌یابد؛ در حوزه اقتصادی نمی‌توان گفت به اراده طرفین بستگی دارد؛ عوامل مختلفی وجود دارد؛ اما در حوزه فرهنگی خیلی کار سخت‌تر از این بحث‌هاست.
به نظر می‌رسد به اندازه کافی به حوزه فرهنگ بین‌الملل توجه نشده است
در حوزه فرهنگی به زمان، حوصله، سرمایه‌گذاری، توجه بیشتر و... نیاز است؛ به نظر می‌رسد به‌اندازه کافی به این حوزه توجه نشده است؛ میل و تمایلی که در برخی بخش‌ها وجود دارد که در حوزه‌های دیگر همانند اروپای غربی، کانادا و.. سرمایه‌گذاری کنند، در سرمایه‌گذاری در این بخش وجود ندارد در حالی‌که آرمان‌ها و اهداف و منافع مشترک ما ایجاد می‌کند که ما روابط فرهنگی را در سطح بالاتر توسعه دهیم.
سطح همکاریهای فرهنگی ایران و روسیه باید از سطح خرد به روابط گسترده برسد
یکی دیگر از موانعی که وجود دارد این است که در کمیسیون مشترک همکاریهای اقتصادی ایران و روسیه هیچ بخشی را برای توسعه روابط فرهنگی نداریم؛ درحالی‌که جا دارد در این کمیسیون ما یک کمیته همکاریهای فرهنگی داشته باشیم؛ چراکه این اراده دو کشور وجود دارد که این کار باید انجام شود؛ ما باید سطح روابط فرهنگی را از سطح روابط خرد و فعالیت‌های خرد به سطح روابط گسترده با به میدان آمدن ظرفیت‌های دو کشور پیگیری کنیم؛ البته اینهایی که ما می‌گوییم به این جهت است که با آرمان‌ها فاصله داریم والا آنچه که انجام‌شده است انصافاً قابل تقدیر است؛ تلاش‌ها و پی‌ریزی‌هایی شده است که این امر در بخش‌های مختلف اعم از فرهنگی،هنری، تبلیغی، دینی و... است.
کارهای انجام‌شده در این حوزه تأثیرگذار بوده است ولیکن فرصت‌های ما خیلی از کاری که انجام داده شده، بیشتر است؛ انتظارات به حقی که در این زمینه وجود دارد نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر دارد.
تسنیم: مردم دنیا اکنون اطلاعات خود را به طور مستقیم از رسانه دریافت می‌کنند؛ این رسانه می‌تواند تلویزیونی، مجازی و... باشد؛ اگر می‌خواهیم ورود جدی داشته باشیم باید در تمام این حوزه‌ها وارد شویم و باید در این فضاها تولید محتوا به زبان روسی انجام شود؛ وقتی محتوا فقط به زبان انگلیسی انجام می‌شود نباید این توقع را داشته باشیم که مخاطب ما در آن مجموعه کشورها که حدود 300 میلیون نفر هستند، به زبان انگلیسی مسلط باشند و مطالب ما را به طور یکسان دریافت کنند و پیگیر ما باشند. سوال دیگر آن است که برخی معتقدند نمایشگاه کتاب محل معرفی آثار ایرانی است؛ محل عرضه موسیقی ایرانی و... نیست؛ یعنی می‌گویند مسئله اصلی در نمایشگاه کتاب‌های بین‌المللی این‌چنینی فراموش می‌شود؛ برای جلوگیری از این اتفاق چه اقداماتی را پیش‌بینی کردید؟
گاهی وقتی نام نمایشگاه مسکو به میان می‌آید وسعت نمایشگاه تهران به ذهن می‌آید، در حالی‌که نمایشگاه کتاب مسکو شاید فقط به اندازه 14 یا 15 هزار متر مربع باشد و در یک سالن بزرگ برگزار می‌شود درحالی‌که نمایشگاه تهران مساحتی حدود 130-140 هزار مترمربع را دربرمی‌گیرد؛ رویکردها در اینجا متفاوت است؛ وقتی ایران در نمایشگاه مسکو میهمان ویژه می‌شود، تلاش می‌کند از این فرصت استفاده کند هم در حوزه ادبیات و نشر کتاب که محور اصلی نمایشگاه است، هم در زمینه فرهنگی اقداماتی انجام دهد.
نمایشگاه مسکو در یکی از بزرگ‌ترین پارک‌های مسکو برگزار می‌شود؛ همزمان روز شنبه و یکشنبه به مناسبت روز شهر جشن گرفته می‌شود و این فرصت خوبی است تا همزمان با نمایشگاه کتاب جلوه‌هایی از فرهنگ و هنر ایران را معرفی کنیم؛ به نظرم در اصل این قضیه مشکلی نیست؛ مشکلی که ممکن است محل نقد قرار گیرد نسبت اینها با یکدیگر است.
ما تصور می‌کنیم توجه به نسبت 60-70 درصد کتاب و 30-40 درصد به حوزه‌های دیگر فرهنگ نسبت متوازنی باشد؛ نمی‌توان به عدد و رقم به طور قطعی گفت ولی حدوداً وزن بیشتر به کتاب داده شده و بخش‌هایی نیز به فرهنگ و هنر و موسقی و... داده شده است؛ این ترکیب به نظر می‌رسد ترکیب مناسبی است.
از مجموع برنامه‌هایی که تنظیم شده است، حدودا 18 ناشر حضور دارند و آثار خود را ارئه می‌کنند و محور مجموع برنامه‌هایی که ارائه می‌شود، بحث کتاب و ادبیات معاصر و باستان ما و تأثیر متقابل ادبیات فارسی بر ادبیات روسی و بالعکس است؛ در مجموع این نشست‌ها که تحت عنوان سلسه نشست‌های پل ادبی ایران و روسیه است، محور اصلی نشست‌ها و برنامه‌های جنبی کتاب و کتاب‌خوانی، ادبیات ایران و روسیه مطرح است و این نشان می‌دهد محور حفظ شده است.
امید است نمایشگاه کتاب مسکو نقطه عطف و تحول جریان ادبی جدید میان ایران و روسیه باشد
تسنیم: جناب ملکی، احساس می‌کنید در این نمایشگاه چه هدفی را بدست بیاورید؟
زمان نمایشگاه کتاب مسکو زمان کوتاهی است و 5 روزه است، بنظر ما اگر در حوزه‌های مختلف متمرکز شویم بهتر است؛ امید ما این است بعد از پایان نمایشگاه، این نمایشگاه نقطه عطفی و تحولی برای این باشد که ما به یک جریان ادبی جدید در حوزه ادبیات ایران و روسیه دست یابیم و حرکت جدید برای تقویت و گسترش همکاری ادبی ایران و روسیه باشد.
تسنیم: ادبیاتی که از روسیه در ایران وجود دارد تقریباً متعلق به 100-120 سال گذشته است؛ از سوی دیگر آثاری که از ایران به روسیه رفته است، برای دهه‌های 4 الی 8 هجری است؛ ما آثار فاخر و جدید خوبی داریم؛ به نظر شما مخاطب روس نسبت به این آثار جدید ما واکنش خوبی دارد که بتوان این آثار را وارد روسیه کرد؟
برای آشنایی بیشتر مردم ایران با ادبیات معاصر روسیه یکی از شماره‌های نشریه اخیری که منتشرشده است به ادبیات روسیه اختصاص داده شد؛ در این نشریه تلاش شد نویسندگان با آثار جدیدی که وجود دارد به سمت ایران روند و با مردم ایران آشنا شوند؛ در حوزه ادبیات فارسی و ترجمه به فارسی در سال‌های اخیر اتفاقاً توجه خوبی به این حوزه شده است؛ یعنی ما شاهد رفت‌وآمد نویسندگان امروز به روسیه هستیم که در نشست‌های مختلف هم شاهد آن هستیم.
ایران‌شناسان جوان معاصر روس آثار خوبی را ایجاد کرده‌اند
جمع بسیاری از نویسندگان امروز ایران به روسیه سفر کرده‌اند و با همتایان خود دیدار داشتند؛ حتی به مناطق و شهرهای مختلف سفر کردند؛ ماه گذشته گروه 5 نفره از نویسندگان ایران را به آستاراخان رفتند و در نشست‌ها شرکت کردند؛ الآن رفت‌وآمدها بیشتر شده و هم اطلاعات طرفین به ادبیات معاصر ما بیشتر شده است؛ در بین ایران‌شناسان معاصر شاهد چهره‌های جوانی هستیم که به ادبیات معاصر ما علاقه نشان می‌دهند؛ آثار خوبی هم ایجاد شده است؛ در سال‌های اخیر نزدیک به 15-20 اثر از ادبیات روز ایران، ادبیات مقاومت، پایداری، مقدس و...، منتشرشده است و اتفاقاً استقبال هم می‌شود.برخی به چاپ دوم رسیده است و در مناطق مختلف روسیه دیده شده مورد سؤال قرارگرفته است و بازتاب‌های خوبی از این امر دریافت کردیم و این درست است که ما هنوز خیلی جای کار داریم به خصوص در حوزه ادبیات داستانی می‌توان کار بیشتری انجام داد.
مشکل اساسی کار در حوزه ادبیات و کتاب ایران در روسیه، به ترجمه بازنمی‌گردد
تسنیم: در عرصه ترویج و معرفی کتاب‌های ایران در مسکو چه اقداماتی می‌توانیم انجام دهیم؟
مشکل اساسی کار در حوزه ادبیات و کتاب ایران در روسیه، به ترجمه بازنمی‌گردد؛ زمانی در روسیه مترجمین کمی داشتیم، اما اکنون ایراد به مسائل دیگری برمی‌گردد. به یاد دارم 12 سال پیش برای ترجمه کتاب‌ها بسیار تلاش می‌کردیم تا مترجم پیدا کنیم و این یکی از مشکلات بزرگ ما بود اما اکنون این مسئله گسترده نیست.
انتهای پیام/
