رانتجویی برخی سهامداران عمده پتروشیمی با استناد به یک مبنای غلط

در هفته‌های اخیر و به خصوص بعد از رسانه‌ای شدن نامه اخیر چهار وزیر به رئیس جمهور درباره رکود صنایع حاضر در بورس، بار دیگر سهامداران عمده پتروشیمی‌های گازی که عمدتاً نهادهای خصولتی هستند با هدف کاهش قیمت پایین خوراک گاز واحدهای پتروشیمی فعال شده‌اند.

این سهامداران با استناد به یکی از گزارش های موسسه Nexant در فوریه سال 2015 با عنوان Natural Gas as a C1 Chemicals Feedstock مدعی هستند، قیمت خوراک گاز پتروشیمی‌های ایران در مقایسه با قیمت‌های جهانی گاز بالاست و باید کاهش یابد.

فارغ از شبهات قابل تامل موجود درباره صحت ارقام اشاره شده در این گزارش برای قیمت خوراک گاز برخی کشورها مانند قطر و آمریکا، درباره کلیت این گزارش و استدلال مترتب بر آن نکات زیر مطرح است:

1- قیمت خوراک گاز واحدهای پتروشیمی در ایران را تنها می‌توان با کشورهایی که در منطقه جغرافیایی ایران واقع شده باشند (حاشیه خلیج فارس) یا ذخایر گازی فراوان و برنامه گسترده برای استفاده از گاز در صنعت پتروشیمی داشته باشند و جزو رقبای ایران محسوب شوند (مانند عربستان و قطر) و یا به نحوی جزو مشتریان اصلی خرید محصولات پتروشیمی ایران باشند (مانند شرق آسیا و به خصوص چین) مقایسه کرد.

بنابراین مقایسه قیمت خوراک گاز واحدهای پتروشیمی در ایران با کشورهای آمریکایی، آسیایی و اروپایی، مقایسه‌ای نیست که به سیاست‌گذاری مناسب در این صنعت کمک کند. در واقع باید همیشه به این نکته که گاز برخلاف نفت قیمت جهانی ندارد و صرفاً قیمت منطقه‌ای دارد، توجه کرد.

2- کیفیت گاز برخی از کشورهای واقع در منطقه خلیج فارس مانند عربستان که اتفاقاً جزو رقبای ایران در صنعت پتروشیمی محسوب می‌شوند متفاوت (گازهای همراه نفت در مقایسه با گازهای مستقل) است و با هزینه تمام شده کمتری به واحدهای پتروشیمی داده می‌شود. همچنین این کشور در حال حاضر، ذخایر گازی قابل برداشت چندانی ندارد. در نتیجه عربستان فاقد برنامه برای افزایش استفاده از خوراک گاز در صنعت پتروشیمی است؛ بنابراین منطقی نیست که با استناد به قیمت پایین خوراک گاز در عربستان، این قیمت در ایران کاهش یابد.

3- در بسیاری از کشورهای واقع در منطقه خلیج فارس مانند عربستان و قطر، واحدهای پتروشیمی علاوه بر پرداخت هزینه خوراک، مالیات‌های سنگینی نیز به دولت‌ها پرداخت می‌کنند. بنابراین نمی توان صرفاً بر پایه قیمت خوراک گاز درباره درصد سودآوری و جذابیت سرمایه‌گذاری قضاوت کرد و ادعا کرد واحدهای پتروشیمی در هر کشوری که خوراک را با قیمت ارزان تری تحویل دهد، سودآوری بالاتری دارند و آن کشور از جذابیت بالاتری برای سرمایه گذاری برخوردار است.

4- قیمت خوراک گاز تحویلی به واحدهای پتروشیمی در هر کشوری متناسب با سیاست‌های آن کشور مشخص می‌شود و نه تنها این سیاست‌ها، بلکه قیمت تحویلی گاز هم وضعیت چندان مشخص و شفافی برای سایر کشورها ندارد. در نتیجه، گره زدن وضعیت قیمت خوراک گاز در کشور به اینگونه اطلاعات مبهم و غیر شفاف درباره وضعیت کشورهای دیگر منطقی نیست و ریسک بالایی دارد.

برای داشتن درک بهتری از ابهامات موجود در این زمینه و خطرات موجود در صورت این اقدام اشتباه، بهتر است به نکات موجود در مصاحبه یک سایت با محمدحسن پیوندی، قائم مقام مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در تاریخ 8 اردیبهشت ماه 93 دقت شود. به گفته وی «الان نمی‌شود گفت برابر هستیم، بالاتریم یا پائین‌تر{قیمت خوراک گاز در ایران در مقایسه با کشورهای منطقه}. چون قیمت خوراک را طبق نظر خودمان تعیین می‌کنیم. شرایط معادل هم نیست. هیچ شرکتی هم حاضر نیست قیمت خوراک را در قراردادهای درازمدت و تخفیفی که برای جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی داشته است افشا کند... وقتی داخل کشور خودمان برای یک سرمایه‌گذار داخلی قیمت خوراک را تعیین می‌کنیم، هیچ‌گاه بطور  رسمی اطلاع نداریم که در خلیج فارس همسایه ما گاز را به چه قیمتی در اختیار پتروشیمی‌ها قرار می‌دهد. البته قطر هم هیچ‌گاه افشا نکرده که با چه قراردادی گاز را در اختیار پتروشیمی‌ها قرار می‌دهد. چون این قراردادها بلندمدت است و هیچ‌گاه نمی‌توانیم قیمت دقیقی از قطر داشته باشیم. ...هیچ کس رسما و دقیق نمی‌داند {قیمت منطقه ای گاز در حال حاضر}. من هم نمی‌دانم. ضمن اینکه اینجا یک سری مسائل دیگر مانند مالیات مطرح است. تفاوت‌های این چنینی وجود دارد.

5- علاوه بر این باید گفت که موضوع جذابیت سرمایه‌گذاری صرفاً برای ساخت واحدهای جدید در صنعت پتروشیمی مطرح می‌شود و بنابراین حتی اگر ضرورت داشته باشد که قیمت خوراک گاز برای جذابیت سرمایه‌گذاری در این صنعت تا حدودی کاهش یابد، این کاهش قیمت (تخفیف) شامل حال پتروشیمی‌های‌ گازی در حال بهره‌برداری نمی‌شود.

6- در آئین‌نامه تخفیف خوراک گاز و مایع واحدهای پتروشیمی که 14 مردادماه به تصویب هیئت دولت رسید، هم تخفیف پنج تا 30 درصدی برای خوراک گاز در صورت تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی در نظر گرفته شده است و هم  برای ساخت واحدهای اوره در مناطق کمتر توسعه یافته، تخفیفی پنج تا 10 درصدی در خوراک گاز در نظر گرفته شده است.

با توجه به آنچه گفته شد، بخش اعظم جنجال‌های موجود برای تثبیت نرخ 13 سنتی خوراک گاز واحدهای پتروشیمی، توسط سهامداران خصولتی واحدهای متانولی صورت می‌گیرد. واحدهایی که با وجود سودآوری‌های بسیار بالا و غیرمتعارف در سال‌های اخیر (به خصوص سال‌های 90 تا 92) علاقه‌ای به توسعه زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی ندارند و ترجیح می‌دهند از محل رانت خوراک گاز ارزان به سودهای کلان دست یابند. این در حالی است که قیمت متانول صادراتی کمتر از قیمت گاز صادراتی است و این واحدها در حال تبدیل طلا به مس هستند.

علیرضا کهزادی

انتهای پیام/