"گِل مالی" آیین چند صد ساله مردم لرستان

به گزارش خبرگزاری تسنیم از خرم‌آباد، عزاداری‌ سنتی مردم استان لرستان در ایام محرم روایت‌گر اوج حزن و اندوه مردمان این سرزمین است، آیین سوگواری سنتی و کهن سیدالشهدا (ع) در روز عاشورای حسینی که "در گل افتادن" است توسط پیر و جوان،  زن و مرد در شهرستان خرم‌آباد و شهرستان‌های استان به نمایش گذاشته می‌شود به‌گونه‌ای که مردم این دیار سرتاپای خود را به نشان غم و ماتم "گِل مالی" می‌کنند.

«گِل مالی»، آیینی به یادگار مانده از پیشینیان قوم لـُـر است که مردم خرم‌آباد در مواقع مصیبت از دست دادن عزیزترین افراد انجام می‌دهند و شور مراسم گِل مالی در روز عاشورای حسینی و عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) دیده می‌شود که مردم این شهرستان از روزها قبل از عاشورا خود را برای این مراسم آماده می‌کنند.

"گِل مالی"، اوج ارادت مردم لر در روز عاشورا

آیین دیرینه گِل‌‌اندازی مردم لر از اوج ارادت خالصانه‌شان بر خواسته است، روز قبل از عاشورا عده‌ای از جوانان هیئت اقدام به جمع‌آوری هیزم برای بر پا کردن آتش می‌کنند و در صبح عاشورا عزاداران حسینی که در گِل می‌افتند به دور آتش جمع می‌شوند تا از سرما حفظ شوند.

در روز تاسوعا عزاداران در مقابل خیمه‌ها و تکیه‌های شهر که از نخستین روز محرم برپا کرده‌اند حوضچه‌هایی بزرگ و کوچک با آجر درست می‌کنند و سپس خاک نرم و الک شده را مهیا کرده  و در آن می‌ریزند، بطری‌های گلاب را بر تپه‌ای از خاک رس در میان حوضچه‌ها می‌چینند تا در روز عاشورا این خاک را با گلاب مخلوط کرده و گِل روز عاشورا را درست کنند.

سنت‌های عزاداری در لرستان قدمتی بسیار طولانی برای عرض ارادت به امام حسین (ع) دارد، عزاداران حسینی صبح عاشورا و هم‌زمان با طلوع آفتاب در محل تجمع هر یک از دسته‌های برای عزاداری حضور پیدا می‌کنند.

سر و روی گِل‌اندود شده چهره عزاداران حسینی

سر و روی گل‌اندود شده چهره عزاداران سرور و سالار شهیدان در روز عاشورا است که همه عاشقان حضرت سرتاپای خود را با گِلی که معطر به گلاب است آغشته می‌کنند و دور آتش می‌ایستند تا گل روی لباسشان خشک شود.

بعد از خشک شدن، عزاداران با اشعاری ازجمله «این بدن از کیست که سر ندارد ـ عزیز زهرا است کفن ندارد، زاده زهراست، عزیز زینب بی‌کس و یاور صحت ندارد» شروع به سینه‌زنی می‌کنند.

سینه‌زن‌ها دسته‌دسته گرد هم می‌آیند، با سینه زدن دسته‌جات گردوغباری به آسمان بلند می‌شود و روی چهره همه عزاداران حسینی می‌نشیند که غم و ماتم از چهره یک‌یک عزاداران حسینی دیده می‌شود.

گِل مالی، آیین چند هزارساله مردم لرستان

بهزاد پاکدل، مسئول انجمن آیین سنتی استان لرستان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: گِل مالی یکی از آیین‌ها و فرهنگ مردم لرستان است که قدمت و تاریخچه چند هزارساله دارد.

وی افزود: این آیین در بدو تاریخ و حضور بشر(حضرت آدم) زمانی که نزاع بین هابیل و قابیل رخ داد، به امر خداوند زمین را چال کرده و جسد را به خاک سپردند شروع شد.

مسئول انجمن آیین سنتی استان لرستان عنوان کرد: زمین همواره در فرهنگ مذهبی تألیف به پدر و آب مادر است که از تلفیق این دو، جسم درست می‌شود و از تلفیق آن‌ها نیز جسم در زمین به حیات بازمی‌گردد.

خاکی شدن آیینی برگرفته از بدو حضور بشر

وی بیان کرد: جسم در قبر ماندگاری ندارد با خاک یکی می‌شود و به ریشه اول خود بازمی‌گردد بنابراین گل مالی فرهنگی است که از بدو حضور بشر برجای‌مانده به‌طوری‌که فرشته مرگ روح انسان را می‌گیرد و جسم را به خاک و آب برای حیاتی دیگر می‌سپارد.

پاکدل تصریح کرد: زمانی سیاه نماد غم بود و با توجه به اینکه پارچه سیاه کم بود دُور(سیاه‌چادر) را می‌بریدن و بر روی شانه‌ها می‌بستند به این معنی که «دُور وَ شُو بُویی» یعنی عزادار باشی و گِل درست می‌کردند و روی شانه‌ها و سر که محل اندیشه انسان و زیبایی های آفرینش خداوند است می‌گذاشتند به این نماد که جسم ما از خاک است و به خاک برمی‌گردد.

مسئول انجمن آیین سنتی استان لرستان خاطرنشان کرد: ریشه عزاداری در لرستان قدمت چند هزارساله دارد.

چمری زدن و مُوه خانی صدای عزاداری مردم لرستان

پاکدل اظهار داشت: زمانی که اسلام وارد ایران شد مردم لرستان شیعه و ارادتمند خاندان حضرت علی(ع) و اولاد آن حضرت شدند بعد از واقعه عاشورا همه عزاداران آیین‌ها را جزء در عزاداری اهل بیت(ع) حرام می‌دانند.

وی افزود: عزاداری مردم لرستان در سال‌های دورتر به‌گونه‌ای بود که تکیه و خیمه‌هایی بر پا می‌کردند و کنار آن شهادت امام حسین(ع) را روایت می‌کردند و در روز عاشورا گِل بر شانه‌ها و سر می‌گذاشتند و آتش که به‌منزله پاکی و روشنایی بر زمین است را بر پا و شروع به چمری زدن و مُوه خانی می‌کردند.

گزارش از فاطمه بیرانوند

انتهای پیام/