برای صادرات انرژی از محل ذخایر گازی کشور دو گزینه وجود دارد:
الف) «صادرات گاز به صورت مستقیم»
ب) «تبدیل گاز به برق و صادرات آن»
بر اساس بررسیهای انجام شده صادرات برق به جای گاز مزایای بیشتری برای کشور دارد که عباتند از: امکان شیرینسازی آب در کنار نیروگاههای صادر کننده برق، استفاده از توان فنی-مهندسی داخلی و ایجاد اشتغال در فرآیند تاسیس نیروگاه در داخل کشور، وابستهسازی بیشتر کشورهای مقصد صادرات، ایجاد ظرفیت پشتیبان برای تأمین برق داخلی و ... .
در نتیجه با توجه به منافع کشور لازم است که صادرات برق در اولویت قرار بگیرد اما مهمترین موضوعی که انتخاب این گزینه را با مشکل روبهرو کرده، بالاتر بودن درآمد وزارت نفت از صادرات گاز به جای تحویل گاز به نیروگاههای صادرکننده برق است. این در حالی است که این وزارتخانه میتواند با بهکارگیری مدلهای پیشرفته قیمتگذاری گاز درآمد خود را از صادرات برق افزایش دهد. برای روشنتر شدن موضوع در ادامه از یک مثال واقعی استفاده میکنیم.
به عنوان نمونه فرض میشود که برای صادرات برق یک نیروگاه سیکل ترکیبی با ظرفیت 500 مگاوات و بازده 50%، با هزینه سرمایهگذاری 400 میلیون دلار توسط بخش غیردولتی در مدت 4 سال احداث و در مدت 20 سال بهرهبرداری شود. این نیروگاه گاز را به برق تبدیل میکند در نتیجه درآمد آن از محل فروش برق و هزینهی اصلی آن از محل خرید گاز است.
اگر قیمت برق صادر شدهی نیروگاه را 10 سنت به ازای هر متر مکعب (میانگین قیمت صادرات برق در سال 93) در نظر بگیریم، قیمت گاز تحویلی به آن باید به نحوی تعیین شود که فعالیت نیروگاه اقتصادی باشد. برای تأمین این شرط نرخ بازگشت داخلی (IRR) سرمایهگذاری در احداث نیروگاه 14% (در حالت دلاری) در نظر گرفته میشود که متناظر با نرخ سود پروژههای معمول جهانی است. برای تعیین قیمت گاز دو حالت میتوان در نظر گرفت.
الف) پرداخت هزینه گاز با قیمت ثابت در طول دوره بهرهبرداری توسط نیروگاه غیردولتی
این روش، روش مرسوم در محاسبات فنی-اقتصادی است که در آن قیمت گاز در طول دوره بهرهبرداری ثابت فرض میشود. محاسبات نشان میدهد در این روش برای تأمین نرخ بازگشت داخلی سرمایه 14 درصدی (به صورت دلاری) لازم است که گاز با قیمت ثابت 36 سنت به ازای هر متر مکعب در طول دورهی بیست سالهی بهرهبرداری به نیروگاه تحویل شود.
ب) پرداخت هزینه گاز با استفاده از روش افزایش پلکانی قیمت گاز توسط نیروگاه غیردولتی
در این روش، قیمت گاز ثابت در نظر گرفته نمیشود بلکه در سالهای اول بهرهبرداری، گاز با قیمت پایینتری به نیروگاه تحویل داده میشود تا بازگشت اصل و سود سرمایهی سرمایهگذار سریعتر اتفاق بیفتد. اما در طی 4 سال و به صورت پلکانی قیمت گاز تا حد ممکن افزایش مییابد به نحوی که اثرات قیمت پایین گاز در سالهای اولیه جبران میشود و حتی درآمد وزارت نفت نسبت به حالت معمول افزایش چشمگیری پیدا میکند. محاسبات نشان میدهد که با اعمال این سازوکار میتوان در مجموع هر متر مکعب گاز را با قیمت 44 سنت به نیروگاه تحویل و درآمد وزارت نفت را 22% افزایش داد. همچنین به دلیل کوتاه شدن دوره بازگشت سرمایه، احداث نیروگاه در این حالت اقتصادیتر از گذشته میشود و جذابیت بالاتری برای سرمایهگذاری پیدا میکند. در واقع با استفاده از این روش، صادرات برق به یک بازی برد-برد برای وزارت نفت و سرمایهگذار غیردولتی تبدیل میشود.
شکل 1) قیمت گاز تحویلی به نیروگاه در دو حالت الف) پرداخت هزینه گاز به صورت ثابت ب)پرداخت هزینه گاز با روش افزایش پلکانی
روش افزایش پلکانی قیمت گاز | روش ثابت بودن قیمت گاز | متغیر |
14% | 14% | نرخ بازگشت سرمایه احداث نیروگاه غیردولتی |
1.6 | 4.7 | دوره بازگشت سرمایه احداث نیروگاه غیردولتی (سال) |
44 | 36 | میانگین قیمت گاز (سنت به ازای هر متر مکعب) |
5.9 | 4.8 | مجموع درآمد وزارت نفت طی 20 سال (میلیارد دلار) |
4.2 | 3.6 | مجموع درآمد وزارت نفت طی 20 سال به صورت ارزش حال با نرخ تنزیل 3% (میلیارد دلار) |
جدول 1) متغیرهای ارزیابی سود اقتصادی صادرات برق
همانطور که مشاهده میشود در حالت دوم میتوان گاز را با میانگین قیمت 44 سنت به ازای هر متر مکعب در مدت 20 سال به نیروگاه فروخت. این در حالی است که با صادرات این گاز در حالت خوشبینانه حداکثر 40 سنت به ازای هر متر مکعب نصیب دولت میشود. (1) در نتیجه بر اساس این بررسیها با به کار گیری روش «افزایش پلکانی قیمت گاز»، صادرات برق نسبت به صادرات گاز در دراز مدت درآمد بیشتری برای وزارت نفت به همراه دارد. با توجه به این موضوع و سایر مزایای متعدد صادرات برق انتظار میرود وزارت نفت با ایجاد هماهنگیهای لازم با وزارت نیرو و با اتخاذ یک سیاست راهبردی بلند مدت، افزایش صادرات برق کشور را در دستور کار قرار دهد.
1) با توجه به شرایط بازار گاز منطقه، قیمت گاز صادراتی در قراردادهای بلند مدت جدید در حالت خوشبینانه حداکثر 40 سنت به ازای هر متر مکعب خواهد بود.
*طه محقق، کارشناس ارشد انرژی
انتهای پیام/