بازی مصداق و مفهوم در ائتلاف ضد تروریستی عربستان سعودی

به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از پایگاه خبری العهد، اعلام ناگهانی عربستان سعودی مبنی بر تشکیل ائتلاف اسلامی بر ضد تروریسم با حضور حدود 34 دولت عربی و اسلامی دلیل دیگری بر سیاست فرار به‌جلویی است که ریاض اخیراً و پس از آغاز عملیات طوفان قاطعیت در مارس گذشته در پرونده‌های خارجی در پیش گرفته است. طبعاً وجوه تشابهی بین ائتلاف‌ جدید و ائتلاف عملیات طوفان قاطعیت به ویژه در روش و زمان بندی اعلام هر دو ائتلاف وجود دارد، اما اختلاف بین دو ائتلاف نیز زیاد است.

در زمان اعلام آغاز عملیات طوفان قاطعیت و از همان لحظات اولیه تردیدهای زیادی در مورد ماهیت نقش کشورهایی نظیر پادشاهی عمان و مصر و پاکستان در این عملیات وجود داشت، این در حالی بود که مبالغه‌های مطبوعاتی و تبلیغاتی گسترده‌ای هم‌زمان با آغاز عملیات هوایی انجام شد و در برخی مراحل جزییاتی ذکر می‌گردید که هرگز اتفاق نیفتاده بود. به هر حال پادشاهی عمان به هیچ وجه در عملیات هوایی نیروهای ائتلاف شرکت نکرد ، اما اعلام کرد که از این عملیات حمایت می‌کند. مسقط همچنین عبد ربه منصور هادی رئیس‌جمهور مستعفی یمن را نیز به حضور پذیرفت و وی را موفق به سفر به عربستان سعودی کرد. پاکستان نیز بارها از زبان وزیر دفاع خود اعلام کرد که تاکنون تصمیمی برای مشارکت در عملیات نظامی در یمن نگرفته و هیچ یک از نیروها و تجهیزات نظامی خود را به این کشور نفرستاده است. البته این کشور نیز اذعان کرد که عملیات مذکور را تایید می کند و آماده است در صورت بروز هر خطر برای عربستان سعودی از این کشور حمایت کند. این موضع‌گیری بر خلاف اعلامیه اتاق عملیات مشترک ائتلاف جنگی بود که از مشارکت صریح پاکستان در عملیات طوفان قاطعیت خبر داده بود.

در مورد مصر اوضاع کمی پیچیده‌تر و مبهم تر است. مشخص بود که مصر با اعلام عربستان سعودی در مورد مشارکت این کشور در عملیات طوفان قاطعیت دچار شوک شده است. چرا که وقایع از همان ابتدا مشخص کرد که مصر در این عملیات نظامی شرکت نکرده بود، اما حدود یک هفته بعد از اعلام عربستان سعودی به صورت بسیار ضعیف در این عملیات شرکت کرد. این کشور با تعداد محدودی از ناوگان دریایی و جنگنده های خود در یمن حضور پیدا کرد ولی حضور نیروهای زمینی در عملیات نظامی در یمن را رد کرد. این در حالی بود که سودان در کنار امارات ،‌ بحرین و عربستان سعودی در این عملیات شرکت کرده بود. موضع مصر در این رابطه در ماه‌های گذشته بارها از سوی رسانه‌های سعودی به باد انتقاد گرفته شد.

به این ترتیب می‌توانیم ارتباط بین ائتلاف طوفان قاطعیت و ائتلاف اسلامی جدید را درک کنیم. شتاب‌زدگی ویژگی اساسی اعلام هر یک از این ائتلاف‌ها بود. طوفان قاطعیت بلافاصله پس از برگزاری اجلاس سران عربی در شرم‌الشیخ آغاز شد و اعلام شد که مصر و پاکستان نیز در این عملیات حاضر خواهند شد، اما در عمل این اتفاق رخ نداد. ائتلاف اسلامی نیز به ‌صورتی‌ غافلگیرکننده و بدون اطلاع تعداد زیادی از اعضای آن شکیل شد. از جمله این کشورها مصر و لبنان بود. شتاب‌زدگی در اعلام طوفان قاطعیت باعث شد تلاش‌هایی که مصر و پادشاهی عمان برای آغاز رایزنی‌ها و دیدارهایی که در مورد حل و فصل اوضاع یمن انجام می دادند، با شکست مواجه شود. این در حالی بود که این تلاش‌ها از یک ماه پیش از آغاز عملیات جنگی عربستان در یمن آغاز شده بود.

شکاف‌های ائتلاف جدید عربستان سعودی

ائتلاف نظامی جدید شامل 34 دولت است که عبارتند از: عربستان سعودی ، أردن ، إمارات ، پاکستان، بحرین ، بنگلادش ، بنین ، ترکیه ، چاد ، توگو ، تونس،  جیبوتی ، سنگال ، سودان ، سیرالئون ، سومالی ، گابون ، گینه،  فلسطین ، جمهوری کومور ، قطر ، کوت دی فوار ، کویت ، لبنان ، لیبی، مالدیو ، مالی ، مالزی ،  مصر ، مغرب ، موریتانی ، نیجر ، نیجیریه و یمن.

با نگاهی به این ائتلاف روشن می‌شود که ائتلافی اضطراری و اجباری صورت گرفته است ، چرا که بیش از نیمی از این کشورها از مشکلات اقتصادی رنج  می‌برند و برخی از آنها با تکیه بر کمک‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس و دیگر کشورها گذران زندگی می‌کنند. از سوی دیگر عمده این کشورها توان نظامی مهمی در اختیار ندارند: کشورهای مذکور عبارتند از: بنگلادش، بنین، چاد، توگو ، جیبوتی، سنگال، سودان، سیرالئون، سومالی، گابون، گینه، فلسطین، جمهوری کومور، کوت دی فوار ، مالدیو، مالی، موریتانی، نیجر و یمن. بر اساس اعلام عربستان سعودی قرار بود این ائتلاف تحت چتر قوانین سازمان همکاری های اسلامی عمل کند، این در حالی است که از این تعداد حدود 23 دولت عضو این سازمان نیستند. همچنین حضور فلسطین نیز در این ائتلاف در شرایط سیاسی و میدانی و اوضاع کنونی تشکیلات خودگردان به خودی خود یکی از دلایل ناظر بر رویکرد های تبلیغاتی این ائتلاف است.  

شاید مهم ترین ملاحظه در مورد این ائتلاف واکنش های برخی دولت های عربی است که مشارکت آن ها در این ائتلاف اعلام شده است. از جمله این کشورها مصر و لبنان هستند. وزارت خارجه مصر هر نوع اطلاع از جزئیات این ائتلاف جدید را رد کرده است. همچنین مصر نیز از طریق منابع مطبوعاتی و دیپلماتیک اعلام کرده که مشارکتش در این ائتلاف با نیروهای نظامی قطعی نیست. این موضوع بنا به علل متعدی است که از جمله آن ها عدم وضوح اهداف ائتلاف و مشخص نبودن چارچوب های جغرافیایی آن است. همچنین حضور دولت هایی نظیر ترکیه و قطر در این ائتلاف باعث شده حضور مصر در کنار این دولت ها مشکل باشد. چرا که نظام حاکم مصر این دولت ها را دشمن خود می داند. تشکیل این ائتلاف همچنین ضربه دیگری به اقدامات سابق مصر برای تشکیل قدرت عربی مشترک بود. همچنین اعلام این ائتلاف در آستانه انعقاد شورای هماهنگی مصر و عربستان سعودی علامت تردید مهمی در ماهیت این نشست است که شاید موضع گیری های مصر بسیاری از جزئیات آن را مشخص کند.

با وجود آن که عربستان سعودی مدعی است که ائتلاف مذکور ائتلافی اسلامی است، اما برخی کشورهای مهم اسلامی که در حال مبارزه با تروریسم بوده و از آن رنج می‌برند، از این ائتلاف دور هستند. از جمله این کشورها ایران و سوریه و عراق و الجزایر و پادشاهی عمان و افغانستان و اندونزی است. اینها دولت‌هایی هستند که وزنه نظامی و اقتصادی و سیاسی خاص خود را دارد. شاید نیاز به سوریه و ایران و عراق تأکید بر این نکته باشد که عربستان سعودی به دنبال ایجاد رویکرد طائفه‌ای سنی مذهب در ائتلاف جدید است که می‌تواند یکی از زمینه‌های مداخله نظامی به سرکردگی عربستان در سوریه را فراهم کند. این موضوعی است که وزیر خارجه عربستان سعودی نیز به آن اشاره و تأکید کرده که مذاکراتی در زمینه اعزام نیروهای ویژه به سوریه انجام شده است. عربستان سعودی با این اقدام سعی دارد خود را در جایگاه رهبری ائتلاف نظامی متشکل از دولت هایی بداند که نظیر مصر و ترکیه و پاکستان سابقه طولانی در تاریخ فعالیت‌های نظامی داشتند. این موضوع برای مصر و پاکستان یک تحریک جدید به شمار می‌رود، اما در عین حال حلقه نجاتی برای ترکیه است که در شرایط کنونی خود را در مرکز محیط منطقه ای خصمانه ای می داند که سیاست های دولت ترکیه در قبال سوریه و عراق آن را رقم زده است. 

ترکیه بزرگ‌ترین برنده ائتلاف مذکور است. عربستان به صراحت اعلام کرده که در بحران ترکیه با روسیه در کنار آنکارا قرار دارد، این دو کشور به همراه قطر سه کشور حامی گروه‌های تروریستی در سوریه هستند. به این ترتیب در صورت تصمیم به اقدامی برای مداخله نظامی این ائتلاف در سوریه،  فرصتی مهیا می شود تا سیاست‌هایی که اردوغان از سال 2011 در تحقق آنها در سوریه ناکام مانده، محقق شود. البته باید در این زمینه این موضوع را نیز در نظر گرفت که روسیه در حال حاضر میدان سوریه را میدانی کاملاً روسی می داند و حضور نظامی نیروهای ارتش خود را بویژه بعد از سقوط جنگنده سوخوی در سوریه افزایش داده است. 

به این ترتیب باید گفت ائتلاف جدید ائتلافی تبلیغات است که بیشتر کشورهای عضو آن هیچ قدرت نظامی قابل توجهی ندارند. این ائتلاف شامل کشورهایی متناقض است که برخی از دولت‌های آن با هم دشمن هستند، ائتلاف عربستان ائتلافی اجباری است که بیش از نیمی از کشورهای عضو آن از مشکلات مالی رنج می‌برند و مجبور به حضور در چنین ائتلاف‌هایی هستند تا بتوانند درآمدهای مالی کسب کنند. این ائتلاف سعی دارد شکست کشورهای حاشیه خلیج فارس در یمن را پوشش داده و جبهه‌ای جدید در سوریه باز کند. البته ائتلاف مذکور تاکنون اهداف مشخص و توانمندی‌های نظامی خاص و حتی چارچوب جغرافیایی ویژه‌ای برای فعالیت‌های خود مشخص نکرده است. واضح است که ائتلاف مذکور بر ضد سوریه و نقش روسیه در این کشور طراحی شده و نسخه‌ای جدید از ائتلاف بغداد است که در دهه 50 قرن گذشته میلادی از سوی ایالات متحده آمریکا تشکیل شد تا نفوذ روزافزون  اتحاد جماهیر شوروی در خاورمیانه را مهار کند. حال باید دید آیا ائتلاف عربستان سعودی موفق خواهد بود یا این که سرنوشتی مانند ائتلاف بغداد خواهد داشت که شکستی سخت و تاریخی را پذیرفت.

انتهای پیام/ر