مردم ما هنوز از صدر اسلام بهترند اما نه در حوزه اقتصاد

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، عادل پیغامی از زمره اقتصاددانان فعال در حوزه اقتصاد اسلامی است که در گفتگویی، در محل «مرکز مطالعات راهبردی تربیت اسلامی» و در خلال دوره تربیت مدرس اقتصاد مقاومتی، مبانی تربیتی اقتصادی در اسلام و مبانی تقابل اقتصادی و فرهنگی با غرب را از درگاه جدیدی تبیین کرد. وی در قسمت اول از این گفتگو {اینجا} لایه های فرهنگی و اقتصادی مبارزه را در تداوم انقلاب اسلامی امری ضروری نامید، که پرداختن به آن در پس موفقیت و تثبیت لایه های سیاسی و نظامی امری غیرقابل اجتناب است. این استاد اقتصاد در ادامه افزود، علیرغم پیشرفتهای سیاسی و نظامی، در اقتصاد طوری عمل کرده ایم که نه امام (ره) راضی بودند و نه رهبر انقلاب. وی عرصه جدید جنگ ایران و غرب را عرصه «سبک زندگی» دانست. قسمت دوم از این گفتگو تقدیم خوانندگان می شود.

** مردم در عرصه سیاسی و نظامی پیشتازند؛ اما در عرصه های اقتصادی و فرهنگی مشکل داریم

تسنیم: بدون شک اجرا کننده این فرهنگ باید مردم باشند؛ آیا مردم ایران به این درجه از کمال رسیده اند که از پس این مسأله بر بیایند؟

خودتان عرصه را می بینید؛ عرصه چند تا مشکل دارد؛ من مشکلات را فهرست می کنم؛ اول اینکه مردم ما، مردم خوبی هستند؛ امام هم آنقدر ازشان تعریف کرد، اما نکته اینجاست که مردم در عرصه سیاسی، نظامی خیلی خوب بودند، و مورد تمجید واقع شدند؛ اما آیا در عرصه اقتصادی هم خوبند؟ من یکبار گفتم مطابق فهم من، امام و آقا اینقدر از مردم تعریف کردند، و گفتند که از صدر  اسلام بهترند؛ جایی که امام و حضرت آقا طعنه می زنند، و نکته می گویند، و آسیب شناسی می کنند؛ آنجا حوزه اقتصاد است؛ مثل برندزدگی، اسراف، حوزه سبک زندگی غلط؛ اینها دچار مشکل است. پس مردم ما در عرصه سیاسی نظامی خیلی خوب هستند؛ از صدر اسلام هم بهترند؛ اما در  عرصه اقتصاد چطور؟ ما می خواهیم مردم را در عرصه اقتصادی مانند مردم صدر اسلام بکنیم. این ایده شروعش این است که مردم ما باید زبان قرآن را بفهمند؛ پایه اسلام، قرآن است؛ بعد روایات معصومین است؛ و بعد در صدرش می شود فرمایشات علمای اسلامی؛ امروز حضرت امام و حضرت آقا. اگر پایه  قرآن است، مردم ما چقدر با قرآن آشنا هستند؟

اصلاً پایه بحث اقتصاد مقاومتی روی قرآن است؛ آیات فراوانی می توانم بخوانم که به مقاوم سازی در همه عرصه ها، و از جمله مقاومت اقتصادی اشاره می کنند؛ آیات قرآنی اقتصادی زیاد است. خیلی جالب است که قرآن برای ما از اقتصاد مقاومتی گفته و نمی دانیم. حالا اگر با مردمی مواجه بودیم که نماز می خوانند؛ روزه می گیرند؛ پای انقلاب اسلامی در عرصه سیاسی و نظامی ایستادند، و می ایستند؛ نه دی می آیند پای کار؛ اما در عین حال فرق اسراف و تبذیر را در قرآن نمی دانند. در عمل هم آمارها نشان می دهد همین ملت مسلمان چند برابر چینیها انرژی مصرف می کنند؛ چند برابر چینیها سرانه مصرف آبشان است؛ آنجا مسأله جور دیگری می شود؛ خداوند که با کسی شوخی ندارد؛ اگر قرار است برادر شیطان مبذر و مسرف باشد، برادر شیطان می شویم. یعنی شب تا صبح نماز شب بخوان؛ صبح هم برو حماسه نهم دی و جهاد سیاسی کن؛ یا جهاد نظامی کن؛ اما اگر جهاد اقتصادیت با آنها همراه  نشود، به همان میزان، مشکل وجود دارد.

تسنیم: یعنی واقعاً مسأله اقتصادی ما تا این حد بغرنج است، که برادر شیطان به شمار برویم؟

برادر شیطان شدن که صفر و یکی نیست؛ طرف می تواند در سبک زندگیش، در طی یک روز، بیست وسه ساعت برادر شیطان نباشد؛ یک ساعت باشد! همان یک ساعت را ما می خواهیم فتح کنیم؛ این لایه اقتصاد را ما می خواهیم فتح کنیم.

** برای حل مسأله اقتصاد، باید به لایه های عمیقتر تقوا و زندگی دینی برسیم

تسنیم: چرا مسأله اقتصاد را تا این حد به آموزه های دینی متصل می کنید؟

چون اولین مسأله، آشنایی و عمل به قرآن  است؛ مثلاً در قرآن می‌فرماید: «وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِیلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَیْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَ كَثِیرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما یَعْمَلُونَ» که ترجمه اش این است که «و اگر آنان  تورات و انجیل و آنچه را از سوى پروردگارشان بر آنان نازل شده، برپا می ‏داشتند، از بالاى سرشان و از زیر پاهایشان روزى مى‏ خوردند. بعضى از آنان میانه‏ رو هستند، ولى بسیارى از آنان آنچه انجام می دهند بد است.» (سوره مبارکه مائده – 66) خوب؛ پس اگر ما نمی‌خوریم؛ و مشکل اشتغال داریم؛ مشکل بیکاری داریم؛ مشکل کمبود منابع داریم؛ یعنی به قرآن توجه نکردیم دیگر. می فرماید اکثرشان دارند بد عمل می کنند؛ ما داریم بد عمل می کنیم، که آن وعده الهی تحقق نیافته است. یا می فرماید: « وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ» یعنی «اگر مردم قریه ها ایمان آورده و پرهیزگاری پیشه کرده بودند برکات آسمان و زمین را به رویشان می گشودیم.» (اعراف 96) پس اگر برکات بر ما نازل نشده مشکلی داریم.

تسنیم: برای رسیدن به هدف باید از چه مسیری عبور کنیم؟

باید به لایه های عمیقتر تقوا برسیم و عبور کنیم. کاری که مثلاً شهید مطهری کرد، این بود که تقوا را لایه به لایه برای ما تعریف کرد. تقوا فقط این نیست که من نمازم را بخوانم؛ چشمم را بر نامحرم بپوشانم؛ مثلاً تقوای سیاسی چیست؟ تقوای سیاسی این است که ولایت شاه را قبول نکنیم؛ تقوای سیاسی جهانی چیست؟ این است که ولایت استکباری آمریکا را قبول نکنیم؛ تقوای اقتصادی چیست؟ با این لحن ادامه اش را حضرت آقا فرموند که امروز پشتکار در تحقق اقتصاد مقاومتی، تقوای اقتصادی است. من و شما در این دوره وظیفه مان این است که اولاً خودمان بدانیم؛ و دوم اینکه برویم و دیگران را همراه کنیم؛ برای چه؟ برای اقامه حق، اقامه دین.

** به مفهوم سازی و تبلیغات دینی در عرصه اقتصاد نیازمندیم

تسنیم: این «اقامه حق» برای آدمها به فراخور شئونی که دارند، شرایط مختلفی را شامل می شود؛ درست است؟

بله؛ مثلاً خانمها باید اولین دست گیری را از فرزند و همسرشان داشته باشند؛ مخصوصاً در بحث تربیت فرزند. من در یک سخنرانی با عنوان «کنگره ای برای هفت هزار زن شهید» عرض کردم که اتفاقاً محور عملیاتی و تربیتی برای خانمها خیلی‌ حادتر و متفاوت تر است.

تسنیم: به این ترتیب ما به نوعی مفهوم سازی یا تبلیغ مفاهیم قرآنی در زمینه های اقتصادی نیاز داریم.

بله؛ یک مشکل دیگر ما این است که الفاظ، عبارات و نکات قرآنی حوزه اقتصادیمان، ضعیف است؛ من اینطور می فهمم که ابعاد استکبارستیزی و طاغوت ستیزی در دل مردم ما نشسته است؛ به همین دلیل 9 دی داریم؛ ولی معانی و مفاهیم اقتصادی قرآن، هنوز در دل ما ننشسته؛ پس گام اول توجه به مفاهیم قرآن است. گام دوم سیره معصومین است؛ این موضوع هنوز برای ما زنده نیست؛ یعنی سیره معصومین به ما سبک زندگی نمی دهد.

تسنیم: ممکن است این موضوع را کمی باز کنید؟

حضرت امام فرمودند همین محرم و صفر است که انقلاب را زنده نگه داشته است؛ خوب؛ ما هم شکی نداریم که محرم و صفر لایه سیاسی انقلاب را زنده نگه داشته؛ لایه نظامی ما را هم زنده نگه داشته؛ ما با امام حسین و عاشورا جنگمان را اداره کردیم؛ اما لایه اقتصادی را چطور؟ این دهه محرم که گذشت، از اول تا پایانش می توانیم بگوییم در حوزه اقتصاد کشور، و سطح زندگی مردم یک سطح ارتقا یافت؟ اگر نه؛ پس معلوم است ما هنوز به آنجا نرسیدیم؛ البته تازه دارد شروع می شود؛ خطبا و مداحان ما تازه دارند در اشعارشان تحریم را با بستن آب فرات گره می زنند؛ و پیامهایی را به مردم منتقل می کنند؛ پیام عاشورا را برای  سبک زندگی درست ترجمه می کنند؛ ولی هنوز خیلی کم است؛ نیرو می خواهد؛ این جریان مربی می خواهد؛ مدرس می خواهد؛ تبلیغ گر می خواهد.

** تربیت اقتصادی مردم اصلی ترین مسیر است

تسنیم: چرا اینقدر بر تربیت و تبلیغ تأکید دارید؟

خوب؛ از چه مسیری سریعتر جواب می گیریم؟ فرض کنید همه اقتصاددانان ایران مشکل دارند؛ کارشناسان و برنامه ریزان اقتصادی ایران هم مشکل دارند؛ همه شان را با بهترینهای دنیا جایگزین کنیم؛ مثلاً بگوییم اقتصاد آلمان خوب است؛ از آلمان بیاوریم؛ همه اقتصاددانان ما آلمانی، و همه وزرای اقتصادیمان هم آلمانی بشود؛ فکر می کنید مسائل اقتصاد ایران حل می شود؟ نمی شود! چرا نمی شود؟ برای اینکه بازیگر اصلی، نقش آفرین اصلی، در کف خیابان، مردم هستند؛ تا مردم تغییر نکنند اقتصاددان نمی تواند کاری کند. اقتصاددانان هم اگر بخواهند کاری کنند وجه اولشان تغییر دررفتار مردم است. به همین دلیل بنده و دوستانمان و کسانی که این کانون تربیت مدرس اقتصاد را فعال کردند، کسانی بودند که از دل دانشکده های اقتصاد به این نکته رسیدند که فرهنگ اقتصادی مردم، رفتار اقتصادی مردم، تنگه احد ماست؛ اگر نگیریم و نگهش نداریم، باختیم.

تسنیم: یعنی نقش نهادهای رسمی را کم رنگ می دانید؟

ببینید؛ خیلی از ما هستیم که وقتی بحث اقتصاد می‌شود، می گوییم این را که کارشناسان اقتصاد و دولت و مجلس و وزرای اقتصادی حل کنند؛ ما چه کاره ایم؟ ولی ما در عرصه نظامی سیاسی این حرف را نزدیم؛ و چون این حرف را نزدیم بسیج شکل گرفت؛ و الا می‌گفتیم ارتش هست دیگر؛ ما چرا بیاییم؟ این حرف را باید در عرصه اقتصاد هم بنشانیم. پایه و شروع اقتصاد با مردم است.

اگر اطرافتان را نگاه کنید، می بینید که مشکل کم نیست؛ فرمایشات قرآن و سیره معصومین در زمینه های اقتصادی در ذهن من و شما زنده نیست؛ فرمایشات بزرگانی چون آقا و امام هم در این عرصه در ذهن من و شما زنده نیست. گیر اساسی ما این است که همین مردمی که قربان آقا می روند؛ و در عرصه سیاسی و نظامی آقا هر چه بگویند، گوش می دهند؛ در عرصه اقتصاد آقا بفرمایند، انجام نمی دهند! می‌فرماید امروز جهاد زن خانه دار انقلابی ما فلان کار است؛ می بینیم انجام نمی دهند. ولایت پذیری هم مثل اسلام پله پله است؛ مثل آبی که باید در خاک فرو رود. آبی که روی خاک ریخته می شود، گاهی وقتها ده سانت فرو می رود، گاهی وقتها دو متر فرو می رود. اینکه ولایت در عرصه وجود ما چند لایه فرو رفته، چقدر جریان و نفوذ پیدا کرده صفر و یک نیست. من ممکن است در عرصه سیاسی نظامی آدم بسیار ولایت پذیری باشم؛ ولی در عرصه اقتصادی نباشم. کار ما باید این باشد که کلمات اقتصادی آقا را تبیین کنیم؛ اول خودمان بفهمیم چه می فرمایند. گیرمان اینجاست؛ نقطه اساسی که در آن گیر کرده ایم؛ مثل راهکار جبهه ای که در آن در می ماندیم. مهمات نرسیده؛ و ما در آن درماندیم! چرا؟ چون سخنان آقا برای مردم ترجمه نمی شود.

** به دلیل عمیق شدن جنگ اقتصادی، کلیدواژه های رهبری تخصصی شده است

تسنیم: ممکن است در این زمینه بیشتر توضیح بدهید؟

آقا می‌فرمایند تولید ملی؛ مردم فرقش را با تولید داخلی نمی دانند؛ تولید ملی با تولید داخلی فرق دارد. آقا دارند با کلمات تخصصی اقتصاد صحبت می کنند؛ چرا؟ چون سطح جنگ بالا رفته است. دیگر جنگ سیاسی ساده با شاه نیست، که با کلید واژه های ساده ای بتوانیم به مردم حرفها را منتقل کنیم. آقا حرفهای خاص  می زنند. شما اگر بخواهید برای حوزه های دانشگاهی فعالیت کنید، باید نسبت به کلید واژه های آقا در حوزه علمی و فناوری آشنایی پیدا کنید. درحوزه ی اقتصاد هم آقا با کلید واژه های خاصی صحبت می کنند؛ چون نمی شود با کلید واژه های ساده بگویند. مجبورند تخصصی صحبت کنند؛ تخصصش را باید به سطح مردم منتقل کنند. آقا می‌فرمایند امروز اقتصاد مقاومتی به یک تعبیر عام اقتصاد کارآفرینی است. خوب؛ کارآفرینی یعنی چه؟ الآن 99 درصد مردم ما فکر می کنند کارآفرینی یعنی اشتغال زایی؛ که این اشتباه است؛ نتیجه اش ممکن است اشتغال زدایی باشد؛ ولی به این معنا نیست؛ کارآفرینی مساوی اشتغالزایی نیست. اقتصاد دانش بنیان و حتی عدالت. آقا وقتی می‌فرماید باید مبتنی بر عدالت باشد؛ می فرمایند این دهه، دهه عدالت و پیشرفت است؛ عدالت یعنی چه؟ مردم ما چه‌تصوری از عدالت دارند؟ آیا تصورشان با ذهن رهبرشان هم افق است؟ هم کوک است؟

تسنیم: آیا ماهیت جنگها واقعاً در حال تغییر یا در حال تعمیق است؟

قبول کنید جنگها دارد لایه به لایه افزوده می شود؛ حتی جنگهای سیاسی و فتنه ها. در همین قضایای برجام آقا خیلی جاها مطالبی فرمودند؛ ولی خیلی جاهایش را ملت حزب الله نگرفت؛ چون سطح مسأله بالا رفته بود؛ ما جا ماندیم؛ در یک جلسه خصوصی یکی از دوستان نقل می کرد که یک عده رفته بودند جلوی مجلس؛ و سر و صدایی کرده بودند، که آقا خیلی معتقد به آن حرکت نبودند، و حتی گفته بودند که جمعشان کنید؛ کسی به آقا گفته بود که شما این را باید به مردم بگویید؛ آقا فرموده بودند دیگر چگونه بگویم؟ خودشان باید بفهمند! من گفتم. به نظر می رسد یک جایی بین فرمانده و سرباز اتصال برقرار نشده است؛ فرمانده حرفش را نتوانسته به سربازانش منتقل کند. سربازانش حرف فرمانده را نشنیدند؛ یا بی سیم قطع بوده؛ یا قطع نبوده، و اسم رمز را نمی‌دانستند؛ کلید واژه ها را بلد نبودند.

تسنیم: آیا واقعاً مسأله تا این اندازه حاد است؟

علی (علیه السلام) می‌فرماید اگر سربازی حرف فرمانده اش را به موقع نشنود، زیر سم لگد اسبهای دشمن از خواب بیدار می شود! آقا سال 68 در مورد جنگ اقتصادی صحبت کردند؛ در مورد تحریم اقتصادی هشدار دادند؛ باز در سال 80 فرمودند اولویت اصلی ما اقتصاد است، و ما باز نگرفتیم؛ وقتی ما نگرفتیم شد چهار پنج سال اخیر که زیر سم لگد اسبهای دشمن در تحریم و جنگ اقتصادی بیدار شدیم.

باید پیامهای اقتصادی انقلاب اسلامی در جان و دلمان بنشیند. جنگ اقتصادی در حوزه صادرات و واردات نیست؛ اینها جبهه اصلی جنگ ما اقتصادی ما نیست. جبهه اصلی جنگ ما، فرهنگ ادراک و ذهن مردم ماست. ما الآن در کشور مشکل فقر داریم؛ ولی فقر اصلی که الآن انقلاب اسلامی با آن درگیر است فقر ذهنیتی ماست.

این استاد اقتصاد، در بخش سوم و پایانی از این گفتگو به تبیین زوایای دیگری از الزامات ارتقاء فرهنگ اقتصادی مردم پرداخت.

تهیه و تنظیم: رضا احسانی

انتهای پیام/*