خبرگزاری تسنیم/ علی رمضانپور
دخترک سفیدروی ــ روی بر صورت؛ صبح سردی ــ کشانکشان دور از چشم نامحرمان خود را به بنا میرساند تا دستان نحیفش را بر دیوار سترگی بکشاند، تا شاید آرزوی مردش در خانه کوچکشان با صدای نازک کودکی برآورده شود و شعله سرد زندگیشان را روشن کند.
«آیلا» دخترک آذری همانند نامش «هاله ماه»؛ در سوسوی روشنایی سحرگاه از میان مه و سکوتی مهیب، وارد سه گنبدی میشود که نمادی برای زنان «اجاقکوری» است که آرزوی فرزندی را بر دل دارند.
سال 580 هجری قمری است، سالهایی که زنان «اجاقکور» دیار ــ شهر آب ــ (ارومیه) بر حسب رسمی زنانه بر مقبره و برج آجری سه گنبد امرای سلجوقی میروند تا با لمس دیواری؛ شفا و نوری در جانشان نشیند تا اجاق زندگی و حیاتشان روشن شود.
سال 1395 هجری شمسی است، هنوز هم وقتی پا بر مقبره و برج آجری سه گنبد میگذاری نماد کف دستان هزاران زنی را به یادگار میبینی که در میانه دیوار چنان میخکوبت میکند که آنی فیلمهای وحشت از رمانهای «گوتیک ویکتوریا» و «فرانکنشتاین» غلظت «ایمونوگلوبولین» ترشحی بزاقت را بالا میزند که در یک آن؛ مردی همسوی نگاهت میشود و میگوید «محلیها تعریف میکنند زنان در دوران گذشته با آمدن به این مکان، کف دست خود را روی این دیوار میزدند بهامید بچهدار شدن»؛ توضیحاتی که مهندس فتحی ــ معاون اداره میراث فرهنگی و دبیر انجمن میراث فرهنگی ارومیه در مقابل چشمان از حدقه بیرونزدهات در واکنش به کف دست سیاه روی دیواری که قدمتی بهطول تاریخ دارد، عنوان میکند.
856 سال از آن روزگاران میگذرد، ولی همچنان دیوار آجری سه گنبد، نالههای زنانی را در خود جای داده است که تبلور آن همچنان امروز نیز خود را با محرومیتهای بسیار به رخ میکشاند، کما اینکه امروز؛ دیگر زنان این سرزمین به کنج باورهای غلط و وهمانگیز مقبرهها پناه نمیبرند؛ خاستگاه آنان دیگر مراکز درمان ناباروی است که کلید ورودش؛ جیبی پر از اسکناس است ولو با فروختن خانه و زندگی بهامید شنیدن صدای گریه نازنینی.
روزگارانی که درد مسئولان کشور افزایش جمعیت ایرانزمین است، کورسوی چرخش چشمانشان به زنان و مردان ناباروی که تعدادشان در ایران از جمعیت کل کشورهایی مانند اردن و نیکاراگوئه هم پیشی گرفته است (3 میلیون زوج نابارور در ایران) میتواند بهترین هدیه برای اصلاح جمعیتی کشور باشد تا زوجهای عاشق بیاولاد؛ پس از سالها نوای زیبای دلنشینی را در چارچوب زندگی خود حس کنند.
کما اینکه امروز؛ انبوهی از این خانوادههای اغلب بیبضاعت، را در کف مراکز درمان ناباروی میتوان بهمانند فقرایی در گدایی لبخند کودکی رؤیت کرد ولی دریغ از حمایتهای بیمهای مؤثر و دلسوزی قانوننویسان بیدرد.
سیاهمشقی که گذشت، حکایت درد و غصه 8 قرنی از زنان و مردان ناباروری است که یادگار آنان هنوز بر دیوار مقبره و برج آجری سه گنبد شهر ارومیه متعلق به قرن ششم هجری نقش بسته است و بهبهانه بازدید مسعود سلطانیفر ــ معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از مکانهای تاریخی این شهر که زمانی معروف به پاریس کوچولوی ایران بود، به نگارش درآمد.
در توضیح مقبره یا برج آجری سه گنبد در منابع بینالمللی آمده است: سهگنبد نام تپهای است در جنوب شرقی شهر ارومیه مرکز استان آذربایجان غربی؛ این بنا آرامگاه بوده و در سال 580 قمری در جنوب شرقی ارومیه ساخته شده است.
مقبره یا برج آجری سه گنبد متعلق به قرن ششم هجری است و در مدخل بنا سه کتیبه بهخط کوفی باقی مانده است. برخی از مورخان عقیده دارند که این بنا بهجای آتشکدهای از دورهٔ ساسانی احداث شده است ولی هیچگونه سند معتبری مبنی بر صحت ادعای خود ندارند.
از سوی دیگر در مدخل بنا سه کتیبه بهخط کوفی است که آن را از سنگ تراشیدهاند و در پایان کتیبه، محرم سال 580 هجری خوانده میشود. از این رو شاید بتوان مقبره یا برج آجری سه گنبد را متعلق به قرن ششم هجری دانست. طبق این کتیبه این بنا بهدستور یکی از امرای سلجوقی بهنام شیث قاطه المظفری ساخته شده است.
از نظر معماری این بنا با مقابر قرن ششم هجری قمری بهخصوص مقابر مراغه و سایر مقبرههای دورههای سلجوقی مشابهت فراوانی دارد. بنای تاریخی سه گنبد عبارت است از سکوی بلندی که بهشکل استوانه و مدور ساخته شده است. قطر بنا 5 متر و ارتفاع آن 13 متر است.
ساختمان فعلی دوطبقه است و در چهار سمت آن دریچههایی وجود دارد. طبقه اول بهنام سردابه خوانده میشود که دارای پوششی قوسدار است و بدین وسیله از طبقه دوم مجزا میشود. درب کوچک طبقهٔ اول یک متر و 70 سانت ارتفاع دارد.
طبقهٔ دوم که اتاق مقبره خوانده میشود دارای دری بهارتفاع دو و نیم متر است. بهعبارت دیگر، بنای استوانهایشکل مدور دارای دخمهای است که قسمت فوقانی آن را بهوسیله آجر تبدیل به بنایی شامل اتاق مقبره کردهاند و مدخل آن در یک قالب معماری پرنقش و نگار محاط شده و در بدنه استوانهای برج تعبیه شده است.
درگاه ورودی آن در میان طاقهای سطحی واقع شده و از لحاظ معماری زینت خاصی به آن بخشیده است. سقف اصلی گنبد و دیوارهای آن تماماً سالم و بر جا است. طبقه دوم بنا نیز مانند سایر مقادیر دوره سلجوقی روی سردابه احداث شده است؛ تزئینات سر در ورودی مقبره در نوع خود کمنظیر است و بهصورت قطعات سنگ و گچ با نقوش هندسی و کتیبه بهخط کوفی تزئین شده است.
مصالح قسمتهای تحتانی بنا تا ارتفاع حدود 3،6 متر از سنگهای تراش خاکستریرنگ ساخته شده و از این قسمت به بالا تمام مصالح بنا از آجرهای چهارگوش است. این اثر مربوط به سدهٔ 6 ه.ق. است و در ارومیه، خیابان استاد برزگر واقع شده و در تاریخ 15 آذر 1314 با شمارهٔ ثبت 242 بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
انتهای پیام/*