به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، ماه می 2016 میلادی یکصدمین سال انعقاد قرارداد مخفی سایکس پیکو است. این قرارداد در سال 1916 مخفیانه در حالی بین فرانسه و انگلستان منعقد شد که روسیه نیز در جریان آن قرار داشت. انگلستان و فرانسه در زمانی که دو سال از جنگ جهانی دوم میگذشت برای آنکه در منطقه غرب آسیا منافعشان با هم به تضاد نرسد و درگیر نشوند به مذاکره مخفیانه نشستند تا منطقه را بین خود تقسیم کنند.
وضعیت منطقه در سال 1916
ماه می 2016 دو سال از جنگ جهانی دوم میگذشت. فرانسه و انگلستان هر دو درگیر جنگ بودند. امپراتوری عثمانی که در بسیاری از کتب تاریخی از آن با عنوان «مرد بیمار» یاد شده است، هنوز پابرجا بود، اما پیش از آنکه درگیر جنگ جهانی دوم شود بهدلیل فساد به وجود آمده در حاکمیت، اختلافات داخلی و نفوذ استعمارگران در منطقه تحت حاکمیتشان بهشدت دچار ضعف شده بودند. حضور در جنگ جهانی اول نیز این ضعف را تشدید کرد.
انگلستان و فرانسه که درگیر جنگ بودند بهدنبال منابع جدید و نیروی انسانی برای تأمین نیاز خود در جنگ بودند لذا هر دو در غرب آسیا جولان میدادند، اما یک مطلب را خود دریافته بودند که در وضعیت موجود نمیتوانند با هم درگیر شوند. هنگامی که امیر فیصل یکی از بزرگان عرب بهطمع تشکیل یک کشور عربی و جدا شدن از امپراتوری عثمانی با انگلیسیها مذاکره کرد، انگلیسیها به وی چراغ سبز نشان دادند. فیصل که خیانت انگلیسیها را نچشیده بود نزد خود تصور کرد که با این چراغ سبز توانسته است پادشاهی اعراب را به دست آورد لذا در دمشق با جمعی از نیروهای جنگی به انتظار نشست تا انگلیسیها به وی اجازه دهند که پادشاهیاش را اعلام کند.
اما انگلیسیها که در طول تاریخ به خیانت شهرهاند در همین حین با فرانسه قراردادی را امضا کردند که سایکس پیکو نامیده شد.
مفاد توافقنامه
اصل توافقنامه سایکس پیکو برای تقسیم منطقه منعقد شد تا این منطقه بین دو استعمار انگلیس و فرانسه تقسیم شود. مارک سایکس وزیر خارجه انگلستان بهنمایندگی از این کشور و فرانسوا ژری پیکو وزیر خارجه فرانسه بهنمایندگی از فرانسه این قرارداد را منعقد کردند.
در تقسیم بندی سایکس پیکو منطقه تحت حاکمیت امپراتوری عثمانی بین فرانسه و انگلستان تقسیم شد و کشورهای ترکیه، عراق، عربستان، سوریه، اردن و فلسطین از آن بیرون آمدند. البته تا سالها بعد حرفی از اردن و فلسطین با این اسامی برده نشد اما نقاط مختلف آن مثل بنادر حیفا و عکا و کرانه شرقی رود اردن در توافقات وجود داشت.
عراق و اردن منطقه نفوذ انگلستان و سوریه و لبنان منطقه تحت حاکمیت فرانسه شدند، ضمن آنکه فرانسه از قبل کشورهای شمال آفریقا را نیز تحت سیطره خود گرفته بود. بخشی از ترکیه هم منطقه نفوذ روسیه شد، با این حال انگلستان بهمرور مخفیانه عربستان را نیز تحت نفوذ خود در آورد.
فیصل بعدها پادشاه عراق شد و عموزادگانش پادشاهان اردن و عربستان شدند. نوادگان فیصل در عراق باقی نماندند اما نوادگان پادشاهان عربستان و اردن هنوز در این کشورها حاکمیت دارند.
نتایج
آنچه حاصل سایکس پیکو بود تقسیم منطقه غرب آسیا به چند کشور کوچک بود. آنقدر این تقسیم سریع و باشتاب اتخاذ شده بود که مرزهای به وجود آمده همگی بهشکل خطوط کاملاً صاف ترسیم شدند.
ویژگی کشورهای کوچک این است که از نظر منابع دارای همه نوع منابع برای تأمین خود نیستند. از نظر سطح زمین دارای زمینهای کافی برای تولید و کشاورزی نیستند. از نظر جمعیت دارای جمعیت بالا نیستند، پس همگی در امور اساسی و اولیه خود محتاج و نیازمند خواهند بود. این در حالی است که یک کشور بزرگ با جمعیت و سرزمین زیاد فاقد این نیازمندی و مشکلات خواهد بود.
امروز در حالی یکصد سال از سایکس پیکو میگذرد که 5 سال است همان استعمارگران قصد دارند این تقسیمات صد سال قبل را دوباره تقسیم کنند. این بار تقسیم شکل قومیتی و طایفهای به خود گرفته و علاوه بر مشکلات فوق یک مشکل دیگر را هم در بر خواهد داشت و آن هم ایجاد اختلاف بین طوایف و قومیتها است که با مرزهای جدید میخواهند آنها را از هم جدا کنند، یعنی کشورهای کوچک فاقد منابع، فاقد سرزمین کافی، فاقد جمعیت کافی که دارای اختلافات قومیتی و طایفهای با همسایگانشان هستند.
اما این بار یک تفاوت بزرگ با یکصد سال قبل دارد و آن اینکه این بار در منطقه کسانی حضور دارند که هوشیارانه این طرحها را در نطفه خفه کردهاند و استعمارگران را در رسیدن به نقشههای شومشان ناکام گذاشتهاند.
انتهای پیام/*