حسین میرزایی در گفتوگو با خبرنگار علمی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا» درباره تذکرات پیاپی مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم افزایش سرعت رشد علمی کشور و هشدارهای ایشان نسبت به کاهش سرعت این رشد اظهار کرد: از نظر بنده چیزی که کشور را به طور کلی در زمینه علمی تهدید میکند، کاهش رشد پژوهشی در دانشگاههای سراسر کشور است.
عدم مشاهده رشد علمی در کشور تا زمانی که مبنای پژوهشی مدنظر نباشد
وی ادامه داد: بسیاری از مقالات و پایاننامهها یا کتابهایی که تألیف میشوند، مبنای پژوهشی ندارند بلکه بیشتر بهصورت گردآوری یا نهایتاً ترجمه شده هستند؛ مادامی که این اتفاقها در دانشگاهها در حال افتادن است، ما نمیتوانیم از رشد علمی در کشور صحبت کنیم.
میرزایی با اشاره به اینکه کشورهایی که در دنیا صاحب علم نیستند، به سمت افزایش کمی مقالات و کارهای علمی میروند و کیفیت را در نظر نمیگیرند، تصریح کرد: البته کشور ما در زمره این کشورها قرار نمیگیرد چرا که کشور ما دارای علم است؛ در واقع ما باید از این دوره زمانی عبور کرده و هر چه سریعتر به پژوهش دست یابیم و به سمت افزایش کمی مقالات و کارهای پژوهشی نرویم.
مبتنی بر پژوهش میتوان به پیشرفت علمی در کشور دست یافت
وی به پژوهشهای نظامی و موفقیت آن در همه دورهها در کشور اشاره داشت و گفت: ما در زمینههای نظامی هزینههای زیادی میکنیم و نتیجه آن را هم میبینیم اما متأسفانه هنوز در بین افراد علمی کشور هنوز این اعتقاد وجود ندارد که ما مبتنی بر پژوهش میتوانیم بسیاری از راهبردهای کشور را تببین کنیم و پیش ببریم؛ اگر بتوانیم به این هدف دست یابیم، مشاهده میکنیم پیشرفت علمی موجب تقویت بنیههای نظام کشور خواهد شد.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: مادامی که یک جامعهشناس، انسانشناس و ... اعتقاد به حرکت پژوهشی نداشته و معتقد نباشد که به عنوان یک استاد دانشگاه بر اساس تخصصی که دارد، میتواند گوشهای از وضعیت اجتماعی کشور را بهبود ببخشد، این پیشرفت حاصل نمیشود؛ در واقع اگر شخصیت علمی کشور هدف را رزومه شخصی، پول و دیگر فاکتورها در نظر بگیرد، نمیتوان انتظار پیشرفت علمی در کشور را داشت.
وی ادامه داد: به عنوان مثال در صنایع نظامی کشور، افراد برای پول کار نمیکنند و هدف خود را چیزی بالاتر از پول و نیازهای مادی میدانند؛ این اتفاق باید در دانشگاههای ما هم بیفتد؛ اگر ما هدف خود را در دانشگاهها، پیشرفت علم در کشور قرار دهیم، قطعاً پژوهشها محکمتر و موجب پیشرفت کشور در عرصه علمی میشود؛ ممکن است در ابتدا این سرعت پیشرفت اندک باشد اما به هر حال حرکت رو به پیشرفت است و صد در صد شاهد افزایش این روند نیز خواهیم بود.
میرزایی با اشاره به اینکه کشورهایی که دارای علم هستند، به وسیله آن اتفاقات کشور خود را برنامهریزی کرده و راهبردهایی در نظر میگیرند، خاطرنشان کرد: متأسفانه این قضیه در کشور ما سست شده است و تا زمانی که هدفگذاری به درستی صورت نگیرد، این روند ادامه خواهد داشت و حرکت رو به پیشرفت معنایی ندارد.
لزوم وجود پشتوانه و استعداد صنعت نظامی در عرصه علمی کشور
وی با اشاره به ارتباط میان پیشرفت علمی کشور و تقویت بنیههای نظام جمهوری اسلامی متذکر شد: در حال حاضر هیچ کشوری نمیتواند ما را در زمینه نظامی تهدید کند؛ باید به این باور برسیم که ما با وجود همه تحریمها و محدودیتهایی که در کشور داریم، اگر بتوانیم پشتوانه و استعداد صنعت نظامی خود را در سایر حوزههای علمی، فرهنگی، پزشکی، اقتصادی و ... توزیع کنیم و به همان صورت کار کنیم، میتوانیم در برابر تهدیدهای خارجی در این زمینهها نیز ایستادگی به عمل آوریم.
استاد دانشگاه تهران در ادامه یادآور شد: در حال حاضر ما میتوانیم صادرکننده صنعت نظامی باشیم لذا اگر این پشتوانه و استعداد را در دیگر حوزهها نیز به کار بگیریم، میتوانیم صادرکننده این حوزهها در دنیا نیز باشیم.
در دانشگاهها نباید به پژوهش و علم دیدگاه و رویکرد اقتصادی داشت
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر مشکل پیشرفت علمی کشور به دانشگاهها مربوط میشود، اظهار کرد: در دانشگاهها بسیاری از بخشهای پژوهشی مبتنی بر پول انجام میگیرند که متأسفانه اساتید دانشگاهها نیز به این سمت و سو کشیده شدهاند که از نظر بنده این طرحها اصلاً بار علمی ندارند و مشکلی از جامعه حل نمیکنند.
وی افزود: در واقع یک متقاضی با یک بودجه مشخص، طرح پژوهشی با بار علمی بسیار پایین و تنها با توجه به منافع شخصی خود ارائه میکند و سپس یک استاد دانشگاه نیز آن را انجام میدهد و مبلغی دریافت میکند؛ میتوان گفت که یک معامله اقتصادی در دانشگاههای ما در حال رقم خوردن است و متأسفانه نوشتن مقاله علمی و پژوهشی از رونق افتاده است.
میرزایی با اشاره به اینکه امروزه در کشور ما کمیتها مدنظر است و کیفیت جایی در میان چهرههای علمی کشور ندارد، تصریح کرد: در دانشگاهها، دانشجویان بدون نظارت اساتید مقالاتی ارائه میکنند و تعداد آنها را روز به روز افزایش میدهند در حالی که تعداد بسیار اندکی از آنها بار علمی دارند؛ به عنوان مثال در 20 سال گذشته، یک استاد دانشگاه 10 مقاله ارائه میکرد که هر کدام از بار علمی بسیار زیادی برخوردار بود اما امروزه این تعداد به 50 عدد رسیده در حالی که ارزش علمی بسیار کمی دارند.
پژوهشمحور نبودن دانشگاهها و کمبود منابع مالی آسیبهایی برای رشد علمی کشور هستند
وی با اشاره به دیگر آسیبهایی که در کمین رشد علمی کشور هستند، یادآور شد: مهمترین این آسیبها، پژوهشمحور نبودن دانشگاههای کشور است، امروزه دانشگاههای کشور آموزشمحور شدهاند و مباحث پژوهشی پشتوانه علمی ندارند؛ یکی دیگر از این آسیبها کمبود منابع مالی هستند که این موضوع موجب شده است اساتید دانشگاهها رو به مقالات و کارهای پژوهشی و علمی بیاورند که به جای پیشرفت علم در کشور، برایشان سود اقتصادی داشته باشند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی افزود: باید منابع مالی دانشگاهها و اساتید آنها تأمین شود تا کارهای علمی و پژوهشی رویکرد اقتصادی نداشته باشند و تنها پیشرفت علمی کشور مدنظر باشد.
وی با اشاره به اینکه ما نباید رشد و کیفیت علم کشور خود را با کشورهای سطح پایینتر از خودمان مقایسه کنیم، بیان کرد: در حال حاضر ما در خاورمیانه از نظر کیفیت از دیگر کشورها جلوتر هستیم اما مقایسه خود با این کشورها درست نیست و هنوز برای رسیدن به استانداردهای جهانی راه طولانی در پیش داریم.
کاهش مشهود رشد علمی کشور در دولت یازدهم
میرزایی با اشاره به کاهشی بودن روند رشد علمی کشور خاطرنشان کرد: از نظر بنده دلیل این کاهش، مسائل سیاسی است؛ با توجه به اینکه ما در دانشگاهها حضور داریم و شاهد کاهش رشد علمی در دولت کنونی هستیم میتوان گفت این روند کاهشی حاصل مسائل سیاسی در کشور است؛ در دولت گذشته این کاهش رشد وجود نداشت اما در دولت کنونی این کاهش مشهود شده است در حالی که اساتید و دانشجویان تفاوتی نکردهاند.
وی افزود: باید اشاره کرد که توجه دولت قبل به دانشگاه و بحث علمی بیشتر از دولت کنونی است؛ متأسفانه در این دولت نام و حرف علم زیاد برده میشود اما عملی پشت این حرفها وجود ندارد.
استاد دانشگاه تهران در پاسخ به این سؤال که عملکرد سازمانهای مربوط به حوزه علمی مانند وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری را چگونه ارزیابی میکنید، خاطرنشان کرد: گرایشهای این سازمانها در زمان فعلی، گرایشهای سیاسی است؛ گرایش سیاسی به علم و فناوری لطمه وارد میکند که متأسفانه رویکرد و گرایش این سازمانها به طور کامل سیاسی است.
وی با رد اظهارات برخی از مسئولان مبنی بر عدم وجود روند کاهشی رشد علمی کشور پس از سخنان مقام معظم رهبری گفت: قطع به یقین چنین کاهش رشد علمی در کشور وجود دارد و اثر آن را ما میتوانیم در دانشگاهها به طور کامل مشاهده کنیم؛ از طرفی آمارها نیز این را نشان میدهد که اگر مسئولان بخواهند این آمار را انکار کنند بحث دیگری است که وارد آن نمیشوم.
لزوم تفکیک حوزههای علمی از ساختارهای سیاسی کشور
میرزایی با اشاره به برخی از مؤلفههای رشد علمی کشور متذکر شد: بها دادن به بحث پژوهشی در دانشگاهها، امنیت مالی اساتید دانشگاهها و عدم منطبق شدن ساختارهای علمی کشور با ساختارهای سیاسی از مؤلفههای مهم در رشد علمی کشور هستند.
وی درباره الزامات این مؤلفهها یادآور شد: به نظر بنده ساختارهای حکومتی باید به گونهای تبیین شود که سازمانهای مرتبط با حوزه علمی از ساختارهای سیاسی کشور دور شوند؛ در واقع این سازمانها هر چه از مباحث سیاسی دورتر باشند، روند پیشرفتشان سریعتر و مشهودتر خواهد بود.
انتهای پیام/