مرگ با مُهر ریتالین/ عوارض استفاده از این قرص

به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، گوشه پایینِ سمت چپ نسخه، مهر دکتر ت. متخصص مغز و اعصاب درج شده است. نسخه، متعلق به حمید م. بیمار دچار افسردگی است و در این نسخه 200 عدد قرص ریتالین برای او تجویز شده است. کپی شناسنامه و کارت ملی حمید م. هم به نسخه الصاق شده. حمید م. یکی از جاعلان نسخه‌های ریتالین در ایران است که طی سال‌های 90 تا 92 و تا قبل از شناسایی و دستگیری، خودش یا زیردستانش با نسخ جعلی به داروخانه‌های منتخب توزیع‌کننده ریتالین مراجعه کرده و ریتالین دریافت کرده‌اند. سیما س. کارمند بیمارستان که کپی کارت پرسنلی او هم به همراه مدارک دریافتی از سایر جاعلان ریتالین، در سازمان غذا و دارو بایگانی شده، یکی از زیردستان حمید م. است. اسم حمید م. و سیما س. از سال 93 وارد لیست سیاه سازمان غذا و دارو شده است. لیستی که اسم بیش از 30 جاعل دیگر مثل حمید م. هم در آن هست.

نسخه‌های 200 تایی

اوج جعل نسخه برای ریتالین درسال‌های 90 تا 92 اتفاق افتاد. سال‌هایی که افت و خیز شدید قیمت ارز در کشور با شدت گرفتن تحریم‌ها همراه شد و مهم‌ترین تاثیرات ناشی از این چالش اقتصادی، خود را در عرصه سلامت نشان داد. کمبود داروهای حیاتی، گرانی قیمت دارو و کاهش سهم ارز دولتی به داروهای وارداتی مشمول دریافت یارانه در طول این ٢ سال، ضربه سهمگینی به سلامت بیماران وارد کرد چنان‌که علاوه بر کمبودهای مقطعی و متناوب داروهای حیاتی، محدودیت‌های فراوانی بر توزیع داروهای سهمیه‌ای اعمال شد. اما در سوی مقابل، جاعلان و فعالان بازار سیاه دارو، قایق‌های خود را از ماهی‌های صید شده از این آب گل آلود انباشتند. از نیمه دوم سال ٩٢ تا نیمه اول 93 و به دنبال تثبیت قیمت ارز و تشدید سیاست‌های نظارتی بر نحوه توزیع داروهای تحت کنترل (که عمدتا داروهای با پایه مخدر بودند) شناسایی جاعلان نسخ ریتالین هم سرعت گرفت تا حداقل، شبکه جعل معلول شود. امروز، هنوز یک لیست سیاه از جاعلان ریتالین در اختیار صاحبان داروخانه‌های منتخب توزیع ریتالین هست که آن را به راهروی مخصوص نگهداری داروها نصب کرده‌اند. لیستی که بر اساس دستورات شفاهی معاونت‌های غذا و داروی دانشگاه‌های علوم پزشکی استان‌ها، هر 6 ماه یک‌بار به‌روزرسانی می‌شود. از ابتدای سال 94، اسامی این فهرست‌ها تقریبا ثابت مانده است. جاعلان راه‌های بهتری پیدا کرده اند؛ نفوذ غیرقانونی به گمرکات کشور و تبانی با مسوولان فنی برخی داروخانه‌ها برای دریافت سهمیه قاچاق؛ این‌بار خارج از محیط تحت کنترل داروخانه... .

چرا ریتالین؟
ریتالین RITALIN صرفا یک عنوان تجاری است برای «متیل فنیدات هیدروکلراید» که از مشتقات خانواده آمفتامین‌ها و محرک سیستم اعصاب مرکزی است و از سوی روانپزشکان و متخصصان مغز و اعصاب، برای درمان مبتلایان بیش فعالی، ضعف و اختلال حافظه و تمرکز، اختلال خواب و برخی انواع افسردگی تجویز می‌شود. بی‌خوابی، افزایش تمرکز، کاهش خستگی و کاهش اشتها از مهم‌ترین تاثیرات سریع پس از مصرف این داروست. ویژگی‌های فریبنده‌ای که حتی از پالس‌های یک آهن‌ربا، جاذبه بیشتری داشته برای بسیاری از دانش‌آموزان، دانشجویان، رانندگان شب رو، زنان و همه آنهایی که می‌خواهند ظرف یک شب، قصورات چند ماهه و چند ساله‌شان را جبران کنند. ریتالین واقعا این کار را می‌کند. چشم‌های‌شان تا صبح باز می‌ماند، موتور حافظه‌شان با نیروی دو برابر یک اسب بخار کار می‌کند، تمرکزشان با حجمی معادل تمام سال‌های زندگی‌شان تقویت می‌شود، اشتهای‌شان نسبت به هر چه اطعمه و اشربه کور می‌شود، پشت سر گذاشتن جاده ١٤ ساعته برای‌شان، به کوتاهی زمان برهم خوردن یک پلک است و... .  اگر کلمه «ریتالین» را در مرورگرهای وب تایپ کنید، صفحات بی‌شماری باز می‌شود که همگی درباره عوارض مصرف این قرص- حتی برای بیماران نیازمند دارو - هشدار داده‌اند. عوارضی که می‌تواند دامنه‌ای از تهوع، سرگیجه، تغییرات ضربان‌قلب و دردهای شکمی و جنون تا مرگ داشته باشد. وابستگی به این دارو، دیگر یکی از موضوعات مورد بحث و تردید روانپزشکان نیست. ریتالین، اعتیاد آور است مگر که صرفا در مدت کوتاه و با دوزهای تجویز‌شده از سوی پزشک متخصص مصرف شود. هرچند که اعتیاد به ریتالین مانند وابستگی به مخدرها (تریاک و هرویین) نیست اما این هشدار، موکد شده که سوءمصرف‌کنندگان ریتالین، به‌شدت مستعد گرایش به مصرف روانگردان‌ها (به دلیل پایه شیمیایی دارو) هستند. دکتر محمد رضا معتمد؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره عوارض مصرف این دارو برای افرادی غیر از بیماران نیازمند مصرف می‌گوید: «ریتالین داروی تحریک‌کننده سیستم سمپاتیک است که می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود، به خصوص اگر مصرف دارو با برخی داروها یا بعضی مواد غذایی مثل قهوه، همزمان باشد. تشنج از دیگر عوارض این دارو برای سوءمصرف‌کنندگان است. گاهی اوقات تشنج‌ها پشت سر هم و بدون وقفه است و حتی می‌تواند منجر به خونریزی مغزی و مرگ شود. مصرف ریتالین در دراز‌مدت، ایجاد وابستگی می‌کند و متاسفانه تمام باورها درباره ایجاد تمرکز و شب بیداری و تقویت حافظه بر اثر مصرف این دارو کاملا اشتباه است چون تاثیرگذاری دارو حتی در مبتلایان اختلال تمرکز هم بسیار جزیی و کوتاه‌مدت خواهد بود. عوارض این دارو آنقدر خطرناک و شدید است که حتی دوره تجویز برای بیماران هم باید بسیار کوتاه و بسته به‌شدت بیماری، چند هفته و حداکثر چند ماه باشد.»

5 کارت ملی جعلی، 5 شناسنامه جعلی
نمی‌خواهد اسمش در این گزارش منتشر شود. صاحب یکی از داروخانه‌های منتخب توزیع‌کننده ریتالین در تهران است که با گزارش‌های او، معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی موفق به شناسایی حمید م. و سیما س. شد. فهرست داروخانه‌های منتخب، باید هر سال توسط دانشگاه‌های تابعه تمدید شود. صاحب این داروخانه، طی سال‌های90 تا 93 توزیع‌کننده ریتالین بود و در این مدت، بیش از
٥� بار برای دریافت غیرقانونی ریتالین به او مراجعه شد. اولین نسخه جعل شده، تاریخ ١٧ اردیبهشت ٩١ را دارد. نسخه‌ای با امضای یک متخصص مغز و اعصاب. داروخانه‌دار، جعلی بودن نسخه را از اثر بر جا مانده از لرزش دست جاعل در هنگام نوشتن میزان دارو و مشخصات بیمار متوجه شد، با معاونت غذا و دارو تماس گرفت، به پلیس ١١� گزارش داد و جاعل دستگیر شد. شناسایی دومین نسخه جعلی کار دشواری نبود. بیمار معرفی شده در نسخه، کمتر از یک ماه قبل از تاریخ مندرج در نسخه، 200 عدد ریتالین دریافت کرده بود و صاحب داروخانه می‌دانست که 200 عدد ریتالین، حتی برای شدیدترین علایم، حداقل برای دو ماه کفایت می‌کند. سومین جاعل «مثل آقای ظریف لباس پوشیده بود، اسم تمام کارمندان معاونت غذا و داروی شهید بهشتی را می‌دانست. خیلی مودبانه رفتار می‌کرد. اسمش در لیست سیاه بود. گفتم باید به معاونت غذا و دارو برود تا هویتش را تایید کنند. آن وقت بود که شروع کرد به فحش دادن. گفتم به 110 تلفن می‌زنم. فحش می‌داد و افرادی را به عنوان پشتیبانش اسم برد که واقعا ترس‌آور بود.» چهارمین جاعل، 5 کارت ملی و 5 شناسنامه جعلی داشت و یک‌بار بازداشت شده بود و در ایام مرخصی، حکم آزادی خودش را جعل کرده بود. داروخانه‌دار بعد از تماس با معاونت غذا و داروی دانشگاه این جمله را شنید: «این فرد خیلی خطرناک است. هیچ واکنشی نداشته باش. بگو دارو نداری.»

مرگ هم داشتیم
روزهای پایانی سال 92، اکبر عبداللهی اصل؛ معاون وقت نظارت و برنامه‌ریزی سازمان غذا و دارو در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها اعلام کرد: «امسال 150 میلیون عدد قرص متیل فنیدات، معروف به ریتالین مصرف شده که این میزان، بیش از 5 برابر 3 سال قبل و 10 برابر سال 85 است.»حسین حسنیان مقدم؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و استاد سم‌شناسی بیمارستان لقمان که هر روز و در زمان حضور در بیمارستان، تصویری جز پیکرهای افقی و عمودی افراد دچار مسمومیت‌های عمدی یا سهوی نمی‌بیند، مواردی از مرگ با ریتالین را هم شاهد بوده. «ریتالین یک داروی محرک است که اگر با دوز مشخص تجویز شده از سوی پزشک و به قصد درمان مصرف شود، مشکلی ایجاد نمی‌کند اما بالا رفتن مقدار مصرف، علایم شبیه مسمومیت با سایر مواد محرک و از جمله شیشه ایجاد می‌کند و فرد دچار اضطراب و ترس و تعریق و بی‌قراری و افزایش فشار خون می‌شود و در موارد مصرف دوز بالا، ممکن است سکته مغزی و خونریزی مغزی یا مشکلات قلبی ایجاد کند. در بیمارستان لقمان، موارد بستری ناشی از سوءمصرف ریتالین زیاد نیست اما مراجعات سرپایی در این مورد بالاست. مرگ ناشی از سوءمصرف ریتالین هم داشتیم.»حسنیان مقدم بر این هشدار که مصرف‌کنندگان ریتالین، در صف اول معتادان شیشه خواهند ایستاد، مهر قطعیت نمی‌زند اما تایید می‌کند که: «هر فردی که سوءمصرف ریتالین دارد، مستعد است که سوءمصرف سایر مواد هم داشته باشد. سایر مواد هم می‌تواند مواد مخدر یا مواد محرک باشد. شاید هم برعکس، چون سوءمصرف‌کنندگان دچار اختلال شخصیت شده و میل به سوءمصرف انواع مواد و الکل پیدا می‌کنند. پس، مصرف‌کننده شیشه هم ممکن است مایل به سوءمصرف ریتالین باشد.»
سراغ شهرستانی‌ها می‌روند
مطب دکتر غلامرضا تدینی؛ متخصص مغز و اعصاب و رییس سابق انجمن علمی روانپزشکان استان فارس، در خیابان قصرالدشت شیراز است. تدینی هیچ‌وقت در تهران طبابت نکرد. مهر نظام پزشکی‌اش را هم در هیچ مطب و بیمارستان و داروخانه‌ای جا نگذاشت. اما حداقل دوبار در سال 92، نقش مهر و شماره نظام پزشکی و امضای او در نسخه تقلبی دریافت ریتالین جعل شد. نسخه‌هایی که به داروخانه‌هایی در تهران تحویل داده شده بود برای دریافت 500 و 200 عدد ریتالین. این دوبار هم، صرفا آن مواردی است که مسوول داروخانه توزیع‌کننده ریتالین و معاونت غذا‌و‌داروی دانشگاه علوم پزشکی در شهر تهران به اصالت نسخه و هویت بیمار شک کرده بودند. «اردیبهشت ٩٢ از معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به من خبر دادند که خانمی با نسخه مهر شده با امضای من به داروخانه‌ای در محدوده آن معاونت مراجعه کرده و درخواست 500 عدد ریتالین داشته. خوشبختانه مسوول فنی داروخانه متوجه شده بود که تجویز این تعداد ریتالین غیرعادی است چون ما معمولا تعداد کمی نسخه می‌کنیم، 20 و حداکثر 30 عدد، مگر آنکه بیمار شناخته شده باشد یا کودک باشد که دوره مصرف دارو بیشتر است و برای داروخانه هم شک‌برانگیز نیست. مسوول فنی به معاونت غذا و داروی دانشگاه اطلاع داده بود و آنها هم با من تماس گرفتند و گفتم من چنین بیماری نداشتم و هیچگاه در تهران طبابت نکردم و در شیراز کار می‌کنم و بلافاصله نامه‌ای با رونوشت برای سازمان نظام پزشکی و دانشگاه علوم پزشکی شیراز و مراجع قضایی و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نوشتم و جعلی بودن نسخه را تایید کردم. تیر ماه همان سال، باز هم با من تماس گرفتند و اطلاع دادند که این‌بار، آقایی با نسخه مهر شده به امضای من مراجعه کرده و درخواست ٢� � عدد ریتالین داشته. باز هم نامه نوشتم و همان مراحل طی شد. جعل مهر خیلی ساده است. ممکن است جاعل به یک مهر ساز پول بیشتری بدهد تا او هم پیگیر رویت و ثبت شماره و پروانه و کارت نظام پزشکی نشود. جعل امضا هم که آسان است. جاعلان هم سعی می‌کنند مهر و امضای پزشکانی را جعل کنند که ساکن تهران نیستند. چنان که در تهران به من گفتند مهر و امضای همکاران دیگری هم در سایر شهرستان‌ها مورد سوءاستفاده قرار گرفته است.»

بله؛ نسخه جعل می‌شود
رسول دیناروند؛ رییس سازمان غذا و دارو، در گفت‌وگو با «اعتماد»، جعل نسخه برای ریتالین را تایید می‌کند. دارویی که قرار است فقط برای کودکان مبتلا به بیش فعالی یا بیماران دچار ضعف حافظه کوتاه‌مدت و افسردگی شدید تجویز و مصرف شود اما به دلیل سوءاستفاده شبکه قاچاق، محدودیت‌های اعمال شده بر واردات و توزیع و تحویل این دارو آنقدر شدت پیدا کرده که بیماران واقعی هم در دسترسی به دارو دچار مشکل شده‌اند. «مجبوریم در توزیع و تحویل و واردات این دارو سختگیری کنیم تا موارد سوءمصرف کاهش یافته و دارو به دست بیماران واقعی برسد. بر اثر همین سختگیری‌ها هم ممکن است بسیاری از بیماران در تهیه دارو به رنج و زحمت بیفتند و دسترسی‌ها محدودتر شود اما هیچ چاره‌ای نداریم و به دلیل بالا بودن میزان سوءاستفاده، امکان توزیع عمومی این دارو واقعا وجود ندارد. تایید می‌کنم که ما در مورد ریتالین با یک مشکل واقعا جدی مواجهیم. با انجمن روانپزشکان کودک هم جلساتی داشتیم و بنا بر آمار آنها، توزیع دارو در ایران نسبت به آنچه باید باشد کمتر است. یعنی بیماران نیاز بیشتری دارند اما بخشی از داروی توزیع شده به دست بیماران نمی‌رسد و مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد.»
باید در مورد ریتالین هم وارد شویم
اقدامات انجام شده برای کنترل سوءمصرف ریتالین، فعلا  محدود به فعالیت‌های سازمان غذا و داروست. مسوولان پلیس مبارزه با مواد مخدر و ستاد مبارزه با مواد مخدر هنوز اقدام خاصی در مقابله با سوءمصرف ریتالین انجام نداده‌اند اما در حال رصد وضعیت هستند تا به محض پررنگ‌تر شدن علایم هشدار‌دهنده درباره بالا رفتن آمار سوءمصرف این داروی از خانواده محرک‌ها – بیش از اعداد امروز - آنها هم وارد عمل شوند. تهمینه باهری؛ رییس مرکز تحقیقات پلیس مبارزه با مواد مخدر در گفت‌وگو با «اعتماد» بالا بودن سوءمصرف ریتالین را بر اساس گزارش‌های دریافت‌شده از سازمان غذا و دارو تایید می‌کند اما اقدام برای کنترل سوءمصرف ریتالین و سایر فعالیت‌های مقابله‌ای را منوط به بالا بودن میزان کشفیات ریتالین می‌داند و می‌گوید: «ریتالین در ایران سوءمصرف بالایی دارد اما هنوز پلیس فاتب گزارش هشداردهنده‌ای درباره کشفیات ریتالین قاچاق نداشته. مرکز تحقیقات پلیس مبارزه با مواد مخدر زمانی وارد عمل می‌شود که کشفیات یک ماده خیلی بالا باشد. چنان که در مورد ترامادول این اتفاق افتاد. امروز وضعیت کشفیات ریتالین مثل گزارش‌های اولیه کشفیات ترامادول است و هنوز افزایش نگران‌کننده‌ای ندارد اگرچه که شدت اعتیادآوری این دارو برای ما کاملا اثبات شده و بنا بر گزارش‌های جهانی دریافت شده، ٤� درصد معتادان کوکایین، مصرف‌کننده ریتالین بوده‌اند و ما هم نگرانیم که در کشور ما، سوءمصرف‌کنندگان ریتالین به سمت مصرف محرک‌های قوی‌تر مثل شیشه گرایش پیدا کنند. به دلیل همین نگرانی هم باید کنترل مبادی ورود ریتالین را آغاز کنیم.»
پرویز افشار؛ معاون کاهش تقاضای ستاد مبارزه با موادمخدر هم در گفت‌وگو با «اعتماد» تایید می‌کند که گزارش‌های دریافتی این نهاد، موید افزایش سوءمصرف ریتالین در سه قشر دانش‌آموزان، دانشجویان و زنان است و تاکید دارد که مصرف‌کنندگان مواد روانگردان هم ممکن است از ریتالین، در زمان‌های دشواری دسترسی به شیشه و سایر مواد صنعتی یا مخدر استفاده کنند. «اقدامات پیشگیرانه ما، اطلاع‌رسانی و آموزش به عنوان پیشگیری اولیه و کنترل واردات مواد اولیه با کاربرد دوگانه و قابل سوءاستفاده در تولید مواد روانگردان و همچنین کنترل میزان دسترسی به مواد روانگردان است. وزارت بهداشت هم سی دی و محتوای آموزشی درباره عوارض شدید این دارو تهیه کرده و سازمان غذا و دارو هم در راستای گسترش سیستم‌های کنترل و نظارت، سامانه‌ای با عنوان TTAC ایجاد کرده تا وضعیت تولید، توزیع و تحویل داروهای تحت کنترل مثل ریتالین، رصد شده و انحراف دارو در هر یک از این سه مسیر، شناسایی و قابل پیگیری شود. این اقدامات دولت است. اما من خطاب به مردم این را می‌گویم که واقعا تعجب می‌کنم چطور مردم ما برای خرید یک قلم لوازم زندگی شان، حتی برای خرید یک صندلی یا اقلام غذایی سراغ از بهترین نمایندگی و بهترین سوپرمارکت می‌گیرند اما هنوز نمی‌دانند که آرایشگاه و پارک و عطاری و خیابان و سوپرمارکت، محل فروش دارو نیست. دارو باید در داروخانه فروخته شود و مکانیسم دریافت دارو هم تحویل نسخه پزشک معتبر است. واقعا با این حجم تنوع مواد محرک، شناسایی سریع تمام این مواد و اطلاع‌رسانی درباره آنها امکان‌پذیر نیست. مردم باید این آگاهی را پیدا کنند که دارویی که توسط پزشک متخصص تجویز نشده، دام مهلکی برای سلامت افراد است.»افشار، شایعات مربوط به احتمال سوءاستفاده از ماده موثره ریتالین- با توجه به پایه شبه‌آمفتامینی این دارو - برای استفاده در تولید شیشه (به دلیل نظارت‌های سختگیرانه در واردات سودوافدرین به عنوان پیش ساز اصلی شیشه) را رد می‌کند و گرانی قیمت ریتالین در مقایسه با قیمت سایر مواد مورد استفاده در تولید شیشه را عامل موثر در واقعی نبودن این شایعات می‌داند: «من بعید می‌دانم چنین اتفاقی بیفتد. تا پیش از این، ماده موثره داروهای سرماخوردگی و ضد حساسیت تجزیه می‌شد و توسط تولید‌کنندگان شیشه مورد استفاده قرار می‌گرفت اما قیمت تمام شده این داروها بسیار ناچیز و بنابراین، تجزیه آنها و استفاده از ماده موثره در تولید شیشه مقرون به صرفه بود. اما قیمت ریتالین برای مصرف‌کننده به هیچ‌وجه ارزان نیست و از آنجا که ریتالین یک داروی تحت کنترل است و با محدودیت‌های زیاد توزیع می‌شود، تعداد بیماران هم در کشور مشخص و محدود است و حتی مقادیر انحرافی از مسیر توزیع و تحویل هم به هیچ‌وجه رقم قابل توجهی نیست که بتواند برای تولید شیشه مورد استفاده قرار بگیرد. البته اصل این فرض را نمی‌توانیم نادیده بگیریم اما توجیه اقتصادی ندارد. خطر اصلی این است که قدم بعدی سوءمصرف‌کننده ریتالین، سایر مواد مانند شیشه و ترامادول و الکل است چون خصلت داروهای محرک از جمله ریتالین این است که سوءمصرف‌کننده، بعد از مدتی ناچار است برای تعدیل خلقیاتش به موادی با قابلیت تحریک‌کنندگی بیشتر برود و مصرف چند ماده‌ای، عوارض جدی‌تری دارد و زودتر، او را به خط پایان زندگی می‌رساند.»

احتمال قاچاق و تقلب صفر نمی‌شود
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گسترده‌ترین شبکه داروخانه‌ای توزیع ریتالین را تحت پوشش دارد. فهرست سیاه جاعلان نسخ ریتالین در بایگانی معاونت غذا و داروی این دانشگاه از سایر همتایان مفصل‌تر است. جمشید سلام‌زاده، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با «اعتماد» می‌گوید که با وجود محدودیت‌های شدیدی که همواره بر توزیع ریتالین اعمال می‌شده، اما حجیم‌تر شدن گزارش‌های دریافتی درباره جعل نسخه و سوءاستفاده از این دارو از دو سال و نیم قبل، مسوولان دانشگاه‌های علوم پزشکی را واداشته تا بررسی جدی درباره احتمال واقعیت چنین شبهه‌ای داشته باشند که شناسایی ٣٥ جاعل، آن هم فقط در داروخانه‌های تحت پوشش این دانشگاه نه تنها صحت این احتمال را تایید کرده بلکه زنگ خطر شرایط بحران را به صدا درآورده است.
«دو سال و نیم قبل، گزارش‌هایی به دست‌مان رسید مبنی بر اینکه برخی افراد سودجو با جعل نسخه، ریتالین تهیه می‌کنند. یک اقدام جدی برای کنترل اصالت نسخه‌ها آغاز شد و بخشنامه‌هایی برای سختگیری بیشتر در توزیع و تحویل ریتالین صادر شد و نظارت‌ها شدت بیشتری پیدا کرد و صاحبان داروخانه‌ها و متخصصان مجاز به تجویز ریتالین هم شناسایی و توجیه شدند که طی اجرای این اقدامات، حدود ٣٥ جاعل را شناسایی و به محاکم قضایی معرفی کردیم که پرونده این افراد به دلیل اختلال در بازار داروی کشور و سوءاستفاده و جعل مهر و امضای پزشک به دادگاه انقلاب ارجاع شد. امروز شبکه ما از نظر نفوذ و سوءاستفاده کاملا مسدود شده اما قاچاق این دارو هنوز وجود دارد و حتی نوع تقلبی ریتالین را هم شناسایی کرده‌اند و احتمال خروج این دارو از شبکه توزیع قانونی هم صفر نشده است. وقتی دارویی در بازار آزاد هست یعنی از منابع غیرمجاز وارد شده.»پیش‌بینی سازمان غذا و دارو این است که امسال نیاز قانونی و رسمی کشور ٤� میلیون عدد قرص ریتالین (وارداتی و ترکیب داخلی) باشد. سعد‌الله پرویزی، رییس اداره مواد و داروهای تحت کنترل و امور داروخانه‌های سازمان غذا و دارو به  «اعتماد» می‌گوید که معلوم نیست چه مقدار از این میزان، مورد سوءاستفاده و مصرف غیرقانونی قرار بگیرد و به دست بیماران واقعی نرسد.  «معمولا در فصل کنکور و امتحانات مدارس و دانشگاه‌ها با افزایش سوءاستفاده از ریتالین مواجه می‌شویم. ما تولید هر سال را بر اساس تولید سال قبل با احتمال 15 درصد افزایش مصرف در سال جدید و نتیجه استعلام از انجمن متخصصان مغز و اعصاب و روانپزشکان محاسبه می‌کنیم. با توجه به اینکه برند اصلی مصرف کشور، ریتالین است، 60درصد نیاز بازار را به برند ریتالین و 40 درصد را به تولید داخل اختصاص دادیم که از این طریق هم بتوانیم مانع از قاچاق دارو شویم. برای جلوگیری از سوءمصرف، بخشنامه‌ای هم به تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور دادیم که معرفی بیمار به نزدیک‌ترین داروخانه منتخب توزیع‌کننده، ثبت مشخصات بیمار در دانشگاه و داروخانه از جمله تاکیدات این بخشنامه است. تولید و توزیع و تحویل دارو کاملا تحت کنترل است چون از رسته آمفتامین‌هاست. البته پخش در اختیار ما نیست اما ماده اولیه را ما به تولید‌کننده تحویل می‌دهیم. وظایف شبکه تولید و توزیع را هم مشخص کردیم و امروز، دقیق می‌دانیم که چه مقدار ماده اولیه تحویل داده شده و چه مقدار دارو توسط کدام تولید‌کننده تولید می‌شود و چه مقدار در کدام داروخانه توزیع می‌شود. تمام مجوزهای تولید و توزیع ریتالین هم مشخص است و سامانه رهگیری و ردیابی هم فعال است و شبکه ما کاملا بسته است. نشت دارو به بازار سیاه مربوط به نسخه‌های جعلی یا واردات قاچاق است. البته گزارش مکتوبی درباره واردات قاچاق ندیدم اما احتمال آن صفر نیست به خصوص که عمده مراکز تولید ریتالین تقلبی هم در پاکستان و افغانستان است.»در بخشنامه 21خرداد 1393 معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی تهران خطاب به داروخانه‌های منتخب توزیع‌کننده ریتالین و به استناد دستورالعمل‌های 30 اردیبهشت 1380 و 11 مهر 1391 درمورد نحوه نظارت بر توزیع و تحویل ریتالین و متیل فنیدات، داروخانه‌ها به رویت اصل شناسنامه و نسخه متخصصان اطفال، مغز و اعصاب یا روانپزشک، شناسنامه یا کارت شناسایی همراه درجه اول بیمار، ثبت مشخصات کامل نسخه بیمار (نام پزشک، نوع تخصص، شماره نظام پزشکی، نام و شکل و تعداد داروی مورد نیاز روزانه، مدت اعتبار نسخه و تاریخ صدور نسخه) انطباق مشخصات دارنده نسخه با شناسنامه و ثبت این مشخصات برای تحویل به واحد مواد مخدر مدیریت نظارت بر امور داروی دانشگاه مکلف شده‌اند.

ریتالین در ناصرخسرو
پیاده روی ضلع شرقی خیابان ناصر خسرو پاتوق داروفروشان غیرقانونی است. ریتالین از جمله موجودی این بازار بدون ویترین است. دارویی که شهرت تجاری‌اش را از کارخانه تولید‌کننده، «نوارتیس» سوییس می‌گیرد و به علت همکاری مشترک ایران و شرکت تولید‌کننده، از چند سال قبل تا امروز، بسته‌های دارو با توضیح به زبان فارسی وارد مرحله توزیع می‌شود. قیمت یک بسته 100تایی ریتالین در داروخانه و با پوشش بیمه 32هزار و 500تومان است که 9700تومان آن توسط بیمه پرداخت می‌شود. قیمت پایه یک ورق 10 تایی قرص در دست داروفروشان ناصرخسرو از 25 هزار تومان شروع می‌شود و به 40 هزار تومان هم می‌رسد. فروشنده‌ای که اول ناصرخسرو و در سایه دیوار فرسوده جنب سرویس‌های بهداشتی ایستاده و هفته‌ای یک‌بار هم می‌رود مسافرکشی به مقصد شهرستان و برای رانندگی‌های 8 الی 9 ساعته شبانه‌اش، با یک عدد ریتالین دوپینگ می‌کند و تتنها شکایتش از عوارض این رفیق 5 ساله، لرزش دست و سر است که اوایل مصرف، نبود و کم‌کم آمد و حالا ثانیه‌ای هم رهایش نمی‌کند، با سر و دست‌های لرزان و لکنت (فعلا) نامحسوسی در کلام، به ورقی 20 هزار تومان هم راضی می‌شود. می‌گوید قرص‌ها را یکی از کارمندان گمرک برایش می‌آورد و به ازای هر ورق قرص، 6هزار تومان حق سهم برای خودش برمی‌دارد. کمی بالاتر از پاساژ نشاط نو در کمر ناصرخسرو، سه دارو فروش، دوستانه و تنگ هم روی نیمکت نشسته‌اند و درباره مزایای سنگفرش شدن یکی از قدیمی‌ترین خیابان‌های تهران اظهارنظر می‌کنند. آنها هر ورق ریتالین را کمتر از 27هزار و 500تومان نمی‌فروشند. تمام هشدارها درباره عوارض دارو را هم «حرف مفت» می‌دانند. یکی شان که  یک جعبه خالی ریتالین هم در جیب دارد، جعبه را نشان می‌دهد و می‌گوید «داغ داغ است» و ظهر روز قبل، کارمند داروخانه برایش ١� بسته جور کرده و بابت هر ورق قرص 4هزار و 500تومان سهم گرفته است. وقتی می‌گویم که همکارشان فقط چند قدم بالاتر، 7هزار و 500 تومان ارزان‌تر می‌دهد، در یک هم‌آوایی می‌گویند جنس او «تقلبی» است. می‌گویند که جنس او ایرانی بوده و ریتالین نبوده. داستان ریتالین تقلبی خیلی مخوف‌تر از جا زدن قرص ایرانی به جای جنس سوییسی است. ریتالین تقلبی، قرص‌هایی است که در پاکستان ساخته می‌شود و در برخی پاتوق‌های تجمع معتادان، به عنوان تنقلات حاشیه مصرف، هر ورق 10 تایی را 15 هزارتومان می‌فروشند. اما رسم آدم‌های ناصر خسرو بحث کردن درباره تفاوت ریتالین تقلبی و متیل فنیدات ایرانی نیست. مشتری ناصرخسرو یا دارو می‌خواهد یا نمی‌خواهد. سوال اضافه اینجا خریدار ندارد. به خصوص وقتی سوال‌ها وارد دایره قرمز شود. حوصله فضولی‌های بیجا ندارند و با ظاهر دانشجومآب هم گول نمی‌خورند. سال‌هاست این بازار را با همین هوشمندی‌شان سرپا نگه داشته‌اند. نیمکت در کسری از ثانیه خالی می‌شود و سه مرد تنومند چرک، هر کدام به سرعت به طرفی می‌روند بدون آنکه حتی بوی عرق تن‌شان در هوای منگ تیر ماه یادگاری بماند... . روبه‌روی دروازه دارالفنون، داروفروش صورت سوخته حاضر است هر ورق ریتالین را به ١٥ هزار تومان بفروشد. به قیمت آنکه فقط 2 هزار تومان سود نصیبش بشود. قرص‌ها روی دستش مانده و تاریخ انقضای شان نزدیک است و حداکثر، باید تا آخر تیرماه مصرف شوند... .

*اعتماد

انتهای پیام/