به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، در آیندهای نهچندان دور نه پاییز را با آن رنگهای زیبایش میشناسیم و نه رقص پرندگان مهاجر را بر آسمان خواهیم دید، حتی اثری از حیواناتی که تا امروز با آنها مانوس بودهایم مثل پروانهها که سازگارترین موجودات روی سیاره ما بودهاند، نخواهد بود. اگر از ماموتها بهعنوان موجودات منقرضشده یاد میکردیم، حالا همان خطر متوجه زنبورعسلهایی است که به وفور روی گلها میبینیم.
هر چند بسیاری از ساکنان کرهزمین پنگوئنها را از نزدیک ندیدهاند اما پیدا شدن آنها در نواحی ساحلی برزیل حکایت از آن دارد که اتفاقی نادر درحال رخ دادن است و به موازات آن تغییراتی را در زیستبومهای جنگلی و گیاهی شاهد هستیم. آتشسوزیهای وسیع و خشکشدن تالابها و دریاچهها در سراسر جهان باعث نابودی بسیاری از گونههای گیاهی شده که صدمات جبرانناپذیری را متوجه جهان اطراف ما کرده است.
زمینی که ما روی آن زندگی میکنیم، تغییرات و دگرگونیهای بیشماری را تجربه کرده است. عصری که آن را بهعنوان یخبندان میشناسیم و باعث انقراض بسیاری از گونههای گیاهی و جانوری در زمین شد، حالا در مقابل پدیدهای با نام (گرمایش زمین) قرار گرفته است که آن هم باعث نابودیهای وسیعی در میان موجودات زنده روی سیاره زمین شده است. آنچه اینروزها از آن بهعنوان گرمایش جهانی(Global warming) نام برده میشود، درحقیقت افزایش میانگین درجه حرارت زمین در نزدیکی سطح آن است. در طول یکصدسال گذشته میانگین دمای هوا در نزدیکی سطح زمین بین «٠,١٨ تا ٠.٧٤» درجه سانتیگراد افزایش یافته است.
قابل توجه اینکه درحالیکه افزایش دمای متوسط جهانی حدود ٨٥صدم درجه سلیسیوس است، ایران بین یک تا یکونیم درجه سلیسیون افزایش دما داشته است. تحقیقات نشان میدهد که گرمایش جهانی بیشترین خطر را برای گونههای جانوری گیاهی دارد. از سوییس هم اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت (آییوسیان) 90 ویژگی بیولوژیکی برای طبقهبندی گونهها طبق ویژگیهایی که حساسیت آنها را در مقابل تغییرات شرایط آبوهوایی بالا میبرد، شناسایی کرده است. تقریبا 35درصد از پرندگان دنیا، 52درصد از دوزیستان و 71درصد از گونههای مرجانی صخرهساز آبهای گرم، حداقل دارای یکی از 11 ویژگی هستند که میتواند آنها را نسبت به شرایط اقلیمی درمعرض خطر قرار دهد. گزارش (آییوسیان) نشان میدهد بزرگترین انقراض در 65 میلیون سال، در سیاره ما درحال وقوع است و بشریت باید به سرعت عمل کرده و آن را متوقف کند. درمورد دلایل این پدیده، یکسری از تئوریها بر تأثیر گازهای گلخانهای بر این فرآیند مبتنی است و برخی دیگر فرآیندهایی نظیر فعالیتهای آتشفشانی و همچنین فعالیتهای خورشیدی را دلیل این پدیده میدانند.
برای شناخت هرچه بیشتر تغییرات اقلیمی ناشی از گرمشدن زمین و تأثیر آن روی زیستبومهای گیاهی و جانوری گفتوگویی با دکتر وحید حسینیجناب، کارشناس حوزه بحران انجام داده که از نظر میگذرانید.
گرمای زمین رو به افزایش است و همه جانوران و گیاهان را تحتتأثیر قرار داده؛ بر این اساس حساسترین گونههای جانوری در برابر گرمایش زمین چه حیواناتی هستند؟
مهاجرت جانوران باعث تغییر در زنجیرهای غذایی شده و تاثیرات نامطلوبی در چرخه زیستمحیطی دارد. حیات بسیاری از گیاهان و جانوران با هم در ارتباط است و حذف یک گونه باعث عدم تعادل در اکوسیستم مناطق میشود. از طرف دیگر اگر این تغییرات دمایی بهطور غیرطبیعی باشد، باعث مهاجرت زودهنگام پرندگان در این مناطق میشود و آنها در طول مسیر به موجهای گرمایی و سرمایی برخورد میکنند که باعث میشود بسیاری از این گونهها از بین بروند و تلفات آنها بیشتر شود، بهطور مثال ما در چندسال گذشته با کم شدن آب دریاچه ارومیه و از بین رفتن بعضی تالابها در کشورمان مواجه بودیم و بسیاری از گونههای مهاجری که از سیبری به ایران مهاجرت میکردند، تغییر مسیر دادند و ما دیگر آنها را در این مناطق نمیبینیم. این تغییر محل زندگی آنها، اکوسیستم منطقه را تحتتأثیر قرار داده است.
کدام جانوران در معرض بیشترین تهدیدها در برابر تغییرات اقلیمی قرار دارند؟
همانطور که گفته شد در مرحله نخست حیات پرندگان درمعرض تهدید قرار دارد، چون آسیبپذیری بیشتری در برابر گرما دارند. در مرحله بعد قورباغههای درختی، لاکپشتهای سبز، سمندر لرستانی و افعی دمعنکبوتی در ایران درمعرض بیشترین تهدیدها قرار میگیرند. بالارفتن دمای هوا میتواند به تغییر جنسیت جنین منجر شود و ترکیب جنسیتی در منطقه را بههم بزند. با افزایش دما جنینها یا از بین میروند یا در تعداد جنینهای نر و ماده تغییرات ناهمگونی رخ میدهد و سبب انقراض آنها میشود.
بازگردیم به تأثیر بیش از اندازه تغییرات اقلیمی روی گونههای گیاهی و جانوری. آیا تغییرات اقلیمی در زمین میتواند به تغییرات رفتاری مانند افزایش تندخویی و خشونت در حیوانات منجر شود؟
این تغییرات اقلیمی در حشرات و خزندگان میتواند اتفاق بیفتد و در مورد همه جانوران صدق نمیکند. بهصورت تغییر رفتار در بعضی گونهها به شکل تهاجمی قابل مشاهده است مانند رتیلهای سمی و مارها که در آمریکای جنوبی زندگی میکنند و افزایش خشونت در آنها دیده شده است.
در تحقیقاتی که درباره شیوع مالاریا در مناطق کوهستانی در آفریقا انجام گرفته بود، به افزایش دمای هوا در این مناطق بهعنوان یکی از علل شیوع این بیماری اشاره شده بود. تغییرات اقلیمی در حشرات چه تاثیراتی میگذارد؟
بهعنوان مثال بالارفتن دمای هوا در تکثیر حشرهای با نام آنوفل موثر است. اگر تا قبل از این تغییر دما، این حشرات در مناطقی مانند کناره دریاها و در سطح پایینتری در آبوهوای گرمتر و آبهای راکد زندگی میکردند، درحالحاضر آنها با تغییرات اقلیمی صورت گرفته در ارتفاعات بالاتر هم دیده میشوند که در همان نقطه تکثیر و باعث ایجاد بیماری میشوند و عرض جغرافیایی نواحی که این حشرات در آنها زندگی میکنند را نیز تغییر میدهند. تغییرات آبوهوایی در دهههای آینده در پیدایش، تکثیر و گسترش حشرات و گونههای مقاومتر آنها اثر میگذارد و باعث ایجاد بیماریهای مرتبط با آنها میشود که جزو ١٠ تهدید اصلی گونههای مهاجم حشرات در دنیا هستند و باعث آسیبهایی روی انسانها، گیاهان و جانوران میشوند.
«مرجانها» یکی از حساسترین گونههای دریایی در برابر گرما محسوب میشوند و براساس گزارشها روند نابودی آنها در خلیجفارس شدت گرفته و باعث سفید شدن و درنهایت از بین رفتن آنها شده است. نقش گرمایش زمین در اکوسیستم دریا به چه شکل است؟
جذب دیاکسیدکربن از اتمسفر، اکوسیستم آبی در دریا و اقیانوسها را تحتتأثیر قرارداده و آنها را اسیدی میکند که با تغذیه جانداران در ارتباط است، همچنین مرجانها محل زندگی بسیاری از ماهیها و گونههای دیگر آبزی هستند، اگر حیات مرجانها تهدید شود باعث اختلال در زندگی گیاهان و جانوران دریایی میشود و آنها را هم نابود میکند. چون اکوسیستم زمین در ارتباط مستقیم با اکوسیستم دریا قرار دارد، تغییرات گستردهای را هم روی خشکی و آب به وجود میآورند.
با گرمتر شدن کرهزمین شاهد زمستانهایی سردتر و تابستانهایی گرمتر از حد معمول هستیم. این مسأله چه تغییراتی را در نواحی جنگلی و زیستبوم گیاهی به وجود میآورد؟
در هر دو دقیقه در کرهزمین یک جنگل با وسعتی برابر با یک زمین فوتبال در آتشسوزیهای ناشی از گرمشدن زمین از بین میروند، در سالهای اخیر در ایران و جهان بسیاری از جنگلها در معرض نابودی قرار گرفتهاند که خود این تغییرات آبوهوایی باعث بروز طوفان و سیلهای ناگهانی میشود و اختلالاتی مانند سرمازدگی و گرمای شدید را به وجود میآورند. کاشت جایگزین درختان کاج به جای درختان پهن برگ در جنگلها برای تولید کاغذ باعث میشود دمای هوا در جنگلها افزایش بیشتری داشته باشد و باعث آتشسوزی شود، از طرفی دیگر با افزایش دما در جنگلها بسیاری از گونههای گیاهی که نمیتوانند خود را با این نوع تغییرات وفق دهند، از بین میروند.
کارشناسان یکی از مهمترین علل به وجود آمدن گرمایش زمین را دامپروریهای صنعتی عنوان کردهاند که حتی بیشتر از سایر عوامل انسانی میتواند در گرم شدن زمین موثر باشد. در این مورد توضیح دهید.
به پرورش گاو تأثیر بسیار زیادی در آلودگی کرهزمین دارد، بهطوری که مقدار گاز متان تولیدشده توسط حیوانات نشخوارکننده مانند گاو، گوسفند و بز زمین به ١٨درصد میرسد که این رقم بیشتر از آلودگیهای ناشی از گازهای گلخانهای و وسایل نقلیه در جهان است. کارشناسان توصیه میکنند برای جلوگیری از این روند نامناسب مردم هرچه بیشتر به سمت استفاده از گوشتهای سفید مانند مرغ و ماهی و استفاده از پروتیینهای گیاهی مانند حبوبات بروند و مصرف گوشت قرمز را به حداقل برسانند.
در بسیاری از کشورهای مختلف جهان برای جلوگیری از تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش زمین مطالعاتی انجام شده و راهکارهایی را ارایه میدهند. بهنظر شما در ایران چگونه میتوانیم در این جهت گام برداریم؟
در ابتدا باید دولتمردان با اجرای طرحهای کاربردی، مدیریت و فرهنگسازی در این رابطه را جدی بگیرند و با آموزش درست و مناسب، باید فرزندانمان را از همان کودکی با خطرات و عواملی که باعث تشدید آلودگی و گرمایش در زمین میشوند، آشنا کنیم. نکته دیگری هم که وجود دارد این است که باید به سمت رژیمهای غذایی که در آنها گوشت قرمز وجود ندارد، حرکت کنیم و با استفادهکردن از گوشت سفید سهم قابلملاحظهای در جهت کاهش گاز متان روی زمین داشته باشیم. همانطور که میدانید در بسیاری از کشورهای دنیا کارخانجات خودروسازی به سمت انرژیهای پاک و غیرفسیلی میروند، ما هم باید هرچه زودتر به فکر انرژیهای جایگزین و پاک برای خود باشیم.
درحالیکه دانشمندان سرگرم مطالعه برای کشف حیات در دیگر کرات آسمانی هستند، انسانها به واسطه پیشرفت علم، تکنولوژی و فعالیت آسیبزننده به محیطزیست هرچه بیشتر به سوی تخریب و نابودی کرهزمین میروند. در میان این همه مطالعه و تحقیق برای سفرهای فضایی و کشف ناشناختههای کائنات هستی جای اقدامات جدی و کاربردی برای نجات زمین خالی است. هر چند هرساله با گذاشتن کنفرانسها و اجلاسهای مختلف در سراسر جهان گامهایی مثبت برداشته شده است، اما بهنظر کافی نیست و هنوز ما آن را تهدید جدی تلقی نمیکنیم و بسیاری از کشورها منافع اقتصادی و تجاری خود را در اولویت قرار میدهند. باید هرچه زودتر اقدامی برای نجات زمینمان؛ جایی که از هر نظر مناسبترین و بهترین مکان برای زیست انسانها، حیوانات و گیاهان است، انجام دهیم.
منبع: شهروند
انتهای پیام/