به گزارش گروه رسانههای خبرگزاری تسنیم،موجودات زنده در برابر آسیبها توانایی ترمیم دارند و توجه به این توانایی بزرگ دانشمندان را به شناخت سلولهای بنیادی رهنمون کرد.
امروزه میدانیم سلولهایی، حتی در بدن سالمندان، وجود دارد که توانایی بازسازی بافتهای آسیب دیده را دارند. این سلولها میتوانند بر حسب نوع آسیب به سلولهای تمایزیافته مورد نیاز تبدیل شوند و بافت آسیب دیده را ترمیم کنند. البته این فرایند همیشگی و همهجایی نیست و عوامل مختلفی در شکلگیری، توقف یا تسریع آن نقش دارند که از حوصله این مقال خارج است.
جنینشناسی و شناخت نحوه تمایزیافتن سلولها و تشکیل بافتهای مختلف و نهایتا خلق یک موجود با اندامهای مختلف از یک سلول نیز در پیشرفت دانش بشری در زمینه سلولهای بنیادی نقش مهمی داشته و دارد.
اکنون سلولهای بنیادی در جنین، مغز استخوان و حتی بافتهای تمایزیافته، موضوع تحقیقات دانشمندان فراوانی در جهان هستند.
پیوند، بهویژه پیوند مغز استخوان، از نتایج توجه به این رشته محسوب میشود. پزشکی ترمیم نیز در ارتباط تنگاتنگی با این تحقیقات قرار دارد. البته همه پزشکی ترمیمی استفاده از سلولهای بنیادی نیست. تکثیر سلولهای تمایزیافته نیز در پزشکی ترمیمی نقش مهمی را ایفا میکند اما پیشرفت این رشته نیز تا حد زیادی مرهون شناخت سلولهای بنیادی بوده است.
در کشور ما از سالهای پایانی دهه شست شمسی این رشته مورد توجه بوده است. در اویل دهه هفتاد شمسی این توجه جنبه اجرایی به خود گرفت و کارهای تحقیقاتی در این عرصه آغاز شد. در این بین نقش محققان جوانی که در آن زمان کمتر مورد اعتنا قرار گرفتند، مثل مرحوم دکتر کاظمی آشتیانی، بسیار برجسته بود. نکته برجسته در این تحقیقات هدفمند بودن آن و توجه به نتیجه، بهویژه در عرصههایی که بهعنوان بنبست درمانی در پزشکی شناخته میشدند، بود. درمان زخمهای قرنیه ناشی از جراحتهای شیمیایی و درمان جانبازان قطع نخاع از نمونههای هدفگذاری شده در این عرصه بودند.
این تحرک که به نوعی خروج از مدار سنتی تحقیق بود، در ابتدا بهشدت مورد مخالفت و انکار قرار گرفت و نوعی همپیمانی بین محققان سنتی در برابر آن بهوجود آمد، بهنحوی که بیم آن میرفت این حرکت در آغاز خفه شود. اما دانشمندان جوانی چون مرحوم دکتر کاظمی و گروه همراه او، علیرغم همه بیمهریها کار را پیش بردند و با حمایت مستقیم رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، این تلاشها کمکم به ثمر نشست.
نکته مهمی که در تحقیقات سلولهای بنیادی ایران در مقایسه با سایر کشورها حایز اهمیت است، این است که در همه کشورها جز ایران رهبریهای دینی نوعا مخالف با توسعه تحقیقات سلولهای بنیادی هستند و همگام با محققان سنتی نوعی تقابل با این تحقیقات داشتهاند. اما در ایران کار برعکس بود. مقام معظم رهبری حامی این تحقیقات و پشتوانه مهم گسترش و پیشرفت این رشته از علوم زیستی هستند، بهنحوی که بسیاری از دانشمندان این رشته و عرصههای تحقیقاتی آنها را به نام میشناسند و مورد حمایت قرار دادهاند.
البته تحقیقات سلولهای بنیادی با چالشهای اخلاقی هم روبهروست که این امر، خوشبختانه از همان ابتدا در کشور ما مدنظر بوده است و تا حدودی برای جلوگیری از آنها اقدام شده است.
کشور ما در این زمینه جزو 10 کشور برتر صاحب این فناوری در جهان است.
به یاد دارم در همایشهای اولیه این رشته در ایران، به سختی محقق صاحب نامی حضور مییافت اما اکنون بسیاری برای یادگیری این رشته چشم به کشور ما دارند.
به این پیشرفتها افتخار میکنیم اما این پیشرفتها نباید ما را سرمست و غافل کند. این عرصه، عرصهای پویاست. سالهاست که کشور ما از توجه صرفا نظری به این رشته عبور کرده اما هنوز در عرصه خدماتی از همه ظرفیتهای آن بهره نبرده است.
تشکیل ستاد سلولهای بنیادی در معاونت علمی ریاستجمهوری که اکنون نزدیک به یک دهه است که از عمر آن میگذرد، جایگاه مناسبی را برای برنامهریزی راهبردی در این عرصه فراهم کرده است. به گمان من اکنون باید بیش از قبل بر تحقیقات هدفمند و نه صرفا تفننی در این عرصه تمرکز کرد. اکنون ما میتوانیم در این عرصه به مرجعیت جهانی فکر کنیم اما لازم است تلاشها مدبرانهتر و با هدفگذاریهای مشخص و در عین حال واقعبینانه صورت پذیرد.
باید از ظرفیت بسیاری که در این زمینه داریم بهره ببریم و برای فارغالتحصیلان این رشته، شرایط کاری و تحقیقی فراهم کنیم.
البته با گسترش این رشته مخاطرات اخلاقی آن نیز افزایش میباید که در این زمینه هم باید هوشیارانه عمل کرد تا ضمن رعایت موازین اخلاقی، مانعتراشی هم نشود.
منبع:پنجره
انتهای پیام/