کارخانه‌های تولید مدرک تحصیلی/ آمار دانشگاه‌های پولی و آسیب‌های تحصیلات پول‌محور
تمام فکر و ذکرش فراهم‌کردن شهریه دانشگاه است. سعید معلم است و باید تمام پس‌اندازش را برای شهریه چهار میلیون تومانی دانشگاه بپردازد.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، می گوید با نمره های خوب مدرک لیسانسم را گرفتم. در آزمون کارشناسی ارشد هم رتبه خوبی آوردم اما سهمیه دانشگاه دولتی محدود بود و مجبور شدم در دانشگاه آزاد ثبت نام کنم. الان هم هر چه پس انداز کرده ام بابت شهریه داده ام و از این به بعد باید با وام ادامه تحصیل بدهم. نمی دانم بعد از این همه هزینه برای تحصیل، در آخرمی توانم شغلی متناسب با رشته تحصیلی خودم پیدا کنم؟! آرش دانشجوی دیگری است که در مقطع دکترا تحصیل می کند و برای او هم پرداخت شهریه سنگین دانشگاه سخت است. او می گوید: کارمند هستم و یک فرزند دارم و درآمد ماهیانه ام تقریبا دو میلیون تومان است.
با این شرایط باید بر ای هر ترم پنج میلیون تومان بپردازم. بارها تصمیم گرفته ام انصراف بدهم چون تامین هزینه های ادامه تحصیل برایم بسیار دشوار است. او اضافه می کند: شاید برای برخی افراد که از طبقه مرفه باشند پرداخت این هزینه ها سخت نباشد اما حتی طبقه متوسط جامعه هم توان پرداخت این شهریه ها را ندارند. با این شرایط نمی دانم چرا دولت شرایطی را ایجاد نمی کند تا کسانی که از طبقات متوسط جامعه و واقعا علاقه مند علم هستند بتوانند درس شان را با آسایش بیشتری ادامه بدهند.
الان برخی از دانشجویان با ماشین آن چنانی به دانشگاه می آیند و اصلا دغدغه ای برای پرداخت پول دانشگاه ندارند. آن ها حتی درس هم نمی خوانند فقط می خواهند پز مدرک بدهند. باور کنید همین ها بعدها پست های خوبی می گیرند. آن وقت من مانده ام که عدالت آموزشی چه معنایی دارد؟ حمید نیزدانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی در دانشگاه غیر حضوری است و با وجود این که تحصیل این نوع دانشجویان عملا هزینه چندانی برای دانشگاه ندارد اما دانشجویان باید برای هر ترم شهریه دو میلیون تومانی پرداخت کنند.
این دانشجو می گوید: شهریه ثابت دانشگاه که یک میلیون و 200 هزار تومان است باید قبل از انتخاب رشته پرداخت شود و بقیه شهریه را می توان تا روز امتحان پرداخت کرد البته گاهی اوقات اگر دانشجویی این پول را پرداخت نکند، فایل دریافت کارت آزمون برای او باز نمی شود و نمی تواند امتحان بدهد.
یکی از استادان بازنشسته دانشگاه در این خصوص معتقد است که درس خواندن پولدارها مشکلی ندارد اما نباید پولدار ها فکر کنند پول داشتن برای دریافت مدرک کافی است و درست این جاست که دانشگاه ها به کارخانه هایی برای تولید افراد بی سواد تبدیل می شوند.
محمدزاده ادامه می دهد: متاسفانه برخی استادان هم خیلی در نمره دادن سخت گیری نمی کنند و آن ها هم با این نوع از دانشجویان همراه می شوند.
وی اضافه می کند: علاوه بر این به نظر می رسد هیچ مجموعه ای برای نظارت بر این دانشگاه ها وجود ندارد تا بررسی شود پولی که از دانشجویان دریافت می شود برای چه موضوعی هزینه می شود و چرا باید همین دانشگاه های پولی با شهریه های آن چنانی تجهیزات کارگاهی و آزمایشگاهی مناسبی نداشته باشند. آیا واقعا ساخت یک ساختمان و حضور تعدادی استاد برای ایجاد یک دانشگاه کافی است و می تواند دانشجویانی با بار علمی مناسب تربیت کند؟
وی خاطرنشان می کند: گفته می شود که دانشگاه‌های پولی، محلی برای کسب درآمد هستند اما نکته قابل تامل این است که مراکز دانشگاهی موفق جهان از طریق ارتباط دانشگاه با صنعت و تولید علم، کسب درآمد می کنند اما دانشگاه‌های ایران به دلیل ضعف ارتباط دانشگاه با صنعت و تجاری‌سازی تولید علم، بیشتر سعی می‌کنند از محل خدمات آموزشی کسب درآمد کنند به ویژه آن که ماحصل هزینه کرد این درآمد هم مشخص نیست!
چهره خدشه دار آموزش عالی
گزافه نیست اگر بگوییم چهره عدالت آموزشی در آموزش‌عالی ایران خدشه‌دار است. وقتی سهم دانشجویان پولی که در دانشگاه ها تحصیل می کنند بیشتر از دانشجویانی است که بدون پرداخت شهریه مشغول تحصیل هستند هیچ حدسی نمی توان زد جز این که عدالت آموزشی رو به فراموشی است.
به گفته مشاورعالی سازمان سنجش کشور، ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها در کنکور 95، 750 هزار و 269 نفر است که از این تعداد حدود 129 هزار و 516 نفر ظرفیت در کنکور سال 95 به دوره‌های روزانه (بدون شهریه) و حدود 620 هزار و 555 نفر ظرفیت نیز به دوره‌های تحصیلی با دریافت شهریه اختصاص دارد. این در حالی است که این روزها شکاف طبقاتی در حوزه آموزش پررنگ‌تر از سایر بخش‌ها نمود یافته است. به غیر از انواع مدارس که با عناوین مختلف و با دریافت پول، دانش آموز گزینش می‌کنند، انواع دانشگاه‌ها در رشته‌ها و دوره‌های تحصیلی مختلف نیز با دریافت پول دانشجو می‌پذیرند.
در عین حال ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها در دوره‌های روزانه محدود است و طبق اعلام مسئولان سازمان سنجش هم‌اکنون 15 درصد کل دانشجویان در دانشگاه‌های دولتی تحصیل می کنند و شهریه‌ای پرداخت نمی‌کنند اما از آن جا که دانشگاه‌ها برای اداره خود با مشکلات متعددی مواجه هستند طرحی برای گسترش پذیرش دانشجو در رشته‌های روزانه وجود ندارد.
از این رو دانشگاه‌های مختلف با راه‌اندازی رشته‌های تحصیلی از مقطع کاردانی تا کارشناسی ارشد با دریافت شهریه به جذب دانشجو اقدام می‌کنند که بخشی از این ظرفیت‌ها به جذب دانشجویان بدون کنکور و براساس سوابق تحصیلی اختصاص دارد. بر این اساس بیشترین سهم پذیرش دانشجو براساس شهریه در گروه علوم انسانی و پس از آن در گروه علوم ریاضی دیده می شود .
حسین توکلی البته درباره این موضوع معتقد است سیاست پولی شدن دانشگاه ها توسط وزارت علوم به تنهایی اتخاذ نشده است و بدون تردید دستگاه های دیگری نیز در این زمینه پیشنهادهایی داشته اند.
وی با بیان این که صدور مجوزها توسط دفتر گسترش که زیر نظر معاونت آموزش است انجام می گیرد، افزود: سازمان سنجش فقط در صورتی که ظرفیت اعلام شده مورد تایید دفتر گسترش و معاونت آموزش باشد آن را در دفترچه ثبت می کند و دانشجویان دانشگاه ها را به آن ها معرفی می کند که در سال های اخیر معمولا ظرفیت این دانشگاه ها تکمیل نمی شود.
وی ادامه می دهد: گرفتن شهریه در همه جای دنیا وجود دارد .موسسان دانشگاه های غیردولتی معمولا از اعضای هیئت علمی دانشگاه ها هستند که توانسته اند با شرایط و ضوابط خاصی مجوز دریافت کنند ضمن آن که برای ایجاد دانشگاه باید امکانات آموزشی ، اعضای هیئت علمی یا برنامه های آموزشی و کمک آموزشی و فضای فیزیکی مناسبی در اختیار داشته باشند.
البته هزینه این نوع دانشگاه ها معمولا مقرون به صرفه نیست و متقاضیان تاسیس، به خاطر اعتبار علمی خودشان ایجاد دانشگاه های غیرانتفاعی را دنبال می کنند اگر چه بحث عدالت آموزشی باید در سطح کلان برنامه های دولت و وزارت علوم در نظر گرفته شود.
مخالفان و موافقان پولی شدن دانشگاه ها
پولی کردن دانشگاه ها بیش از آن که موافق داشته باشد با واکنش مخالفان رو به رو شده است؛ مخالفانی که معتقدند خصوصی سازی آموزش عالی به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای پیشرفت اجتماعی و تغییر طبقه اقتصادی به خصوص در ایران، به عدالت اجتماعی آسیب می زند.
منتقدان می گویند با خصوصی‌سازی آموزش عالی، قشر مستضعف یکی از بهترین فرصت های خود برای بهبود زندگی فردی را از دست می‌دهد. به همین سبب آنان اعتقاد دارند خصوصی سازی آموزش عالی منجر به تعمیق شکاف طبقاتی و دور شدن هرچه بیشتر از عدالت اجتماعی مطلوب است.
به گفته یک جامعه شناس اگرچه کثرت جمعیت جوان کشور باعث بروز محدودیت هایی از جمله محدودیت بودجه و امکانات دولتی برای تحصیلات عالی جوانان شده است اما نظارت بر این موضوع می تواند از ارتقای مدرک تحصیلی صرفا به وسیله پول جلوگیری کند. جعفر بای می گوید: برای آن که دولت بتواند زمینه تحصیلات تکمیلی جوانان را فراهم کند می تواند دانشگاه های شبه دولتی ایجاد کند و از این طریق هم پاسخ گوی استعدادهای درخشان باشد و هم به جمعیت جوان برای ادامه تحصیلات تکمیلی کمک کند.
وی تاکید می کند: البته باید نظارت دقیقی بر این مراکز صورت گیرد چرا که این نگرانی وجود دارد که در آینده سطح علمی تنزل یابد.وی می افزاید: هم اکنون دانشگاه های غیرانتفاعی نوع دوم متاسفانه با نوعی تنزل سطح علمی مواجه هستند چرا که به نظر می رسد نظارت بر آن ها به درستی صورت نمی گیرد.
وی خاطرنشان می کند: اگر کنکور به عنوان یک آزمون دقیق بتواند جوانان مستعد به تحصیل را بسنجد و تفکیک کند می توان گفت که عدالت آموزشی رعایت می شود ولی در صورتی که برخی افراد با پرداخت پول، به دانشگاه ها راه یابند حرکت کاملا ظالمانه آموزشی اتفاق می افتد. متاسفانه این اشکال امروزه به آموزش عالی ما وارد است. موضوعی که مقوله عدالت آموزشی را مخدوش کرده است.
وی تاکید می کند: در کشورهای پیشرفته از دانشگاه های پولی و دولتی برای تحصیل جوانان استفاده می شود با این تفاوت که آن ها بر دانشگاه ها به ویژه سطح علمی آن ها به درستی نظارت دارند و اجازه نمی دهند دانشگاه های پولی به مراکزی برای مدرک فروشی تبدیل شوند.
کشورهای دنیا و شیوه های تحصیل
یک عضو پژوهشگاه تعلیم و تربیت و کارشناس آموزشی نیز با بیان این که در بیشتر کشورهای دنیا هر دو نوع دانشگاه دولتی و رایگان و مجازی و پولی وجود دارد، می گوید: در کشور ما حدود سه دهه است که دانشگاه های پولی شروع به فعالیت کرده اند و البته پاسخ بدی هم از ایجاد آن ها نگرفته ایم.
علیرضا شریفی معتقد است که اگر بتوانیم بخشی از خدمات آموزشی را از کسانی که توانا یی پرداخت هزینه های آموزشی را دارند دریافت کنیم و از آن برای افزایش کیفیت دانشگاه ها استفاده کنیم اقدام مناسبی انجام داده ایم اگر چه در هیچ جای دنیا مرسوم نیست که دانشگاه ها به طور کامل پولی باشند.
شریفی توضیح می دهد: در دیگر کشورها چند گروه این امکان را دارند که از خدمات آموزشی رایگان برخوردار باشند: کسانی که توانایی اقتصادی ندارند و افرادی که از نظر جایگاه علمی در رتبه و مقامی هستند که اگر برای آن ها هزینه شود، در سال های آینده کشور سود می برد.
کارخانه های مدرک سازی
وی تاکید می کند: اگر ما بخش هایی از خدمات آموزش عالی را رایگان نگه داریم و آن را هدفمند کنیم به نحوی که گروه های خاص که هوش بالا یی دارند و کشور می تواند در آینده از خدمات آن ها بهره برداری کند از این خدمات بهره ببرند و از سوی دیگر از طریق دانشگاه های پولی کیفیت دانشگاه ها را بالا ببریم، گام بلندی برداشته ایم اما اگر آموزش عالی به مغازه هایی تبدیل شود که هم اکنون در سطح کشور است و بدون در نظر گرفتن کیفیت آموزش، استاد و آزمایشگاه و فضای فیزیکی مناسب ، برای خود جایی باز کرده اند و بیشتر کارخانه های مدرک سازی هستند تا دانشگاه، به هیچ عنوان روند قابل قبولی نیست و فایده ای هم برای جامعه نخواهد داشت.
شریفی خاطرنشان می کند: وزارت علوم باید برای اصلاح این وضعیت نابهنجار چند سیاست اصلی را در پیش بگیرد . اولین گام ارتقای کیفیت سطح آموزش عالی در دانشگاه هایی است که امروز وجود دارند چرا که عنوان دانشگاه برازنده بسیاری از این مراکز نیست. دانشگاه هایی که استاد کافی و استاد با کیفیت و امکانات آموزشی مناسب ندارند. دومین کار این است که قوانینی وضع شود تا افرادی که از تحصیلات رایگان برخوردار می شوند، خدمات پایان تحصیلات خود را به خارج از کشور ارائه ندهند. اقدام سوم نیز منطقی و سیال کردن شهریه ها در مراکزی است که افراد از طریق پرداخت شهریه جذب می شوند بدین معنا که میزان شهریه با ویژگی های خانوادگی و اقتصادی افراد تنظیم شود. ضمن آن که مراکز حمایتی اقتصادی هم به کمک آموزش عالی بیایند و برخی از شهریه ها را به صورت بورسیه و وام های بلند مدت اعطا کنند تا اگر کسی مشکل اقتصادی نسبی دارد به این دلیل مجبور نشود از ادامه تحصیل باز بماند.
وی با بیان این که این رویه پولی شدن مناسب نیست و می تواند برخی از افراد نخبه را از ادامه تحصیل منصرف کند، می افزاید: در صورتی که نکات گفته شده رعایت نشود دانشگاه های ما مثل الان تبدیل به مراکز تولید مدرک می شوند ضمن آن که اگر این اتفاق بیفتد روندی نزدیک تر به عدالت آموزشی را طی می کنیم.
به هر صورت روند حاکم برنظام آموزش و پرورش و آموزش عالی از حرکت در مسیر دریافت هزینه‌های آموزشی از متقاضیان حکایت دارد، روندی که گسترش آن می‌تواند این سوال را مطرح کند که در چنین نظامی قشرهای ضعیف جامعه تا چه اندازه امکان رقابت و دستیابی به مدارج بالای علمی را دارند؟
منبع: خراسان
انتهای پیام/
