کُردهای سوری در هیچ سناریویی حذف نخواهند شد/ عملیات فرات برای افزایش نفوذ ترکیه در آینده سوریه بود
کارشناس غرب آسیا گفت: نظام بین‌الملل استعداد طولانی‌تر شدن بیش از حد بحران سوریه را ندارد. زیاده خواهی‌های ترکیه و هیچ قدرت دیگری در سوریه استمرار پیدا نمی‌کند.
جعفر حق پناه، کارشناس غرب آسیا و استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم، درباره اظهارات مقامات آمریکایی و ترک مبنی بر حضور نیروهای ترکیه‌ای در سوریه بعد از پایان عملیات سپر فرات گفت: در حال حاضر به این اظهارات اعتمادی نیست؛ چراکه این اظهارات یکسری فرازهای راهبردی نیست و بسیاری از آنها در یک فضای ژورنالیستی مطرح می‌شود. بر این اساس نمی‌توان چنین گزاره‌هایی را مبنا قرار داد.
وی شکل گیری ترتیبات جدید در سوریه را نزدیک دانست و اظهار داشت: فضای مشخص کنونی در سوریه عبارت است از اینکه شرایط به تدریج به سمتی سوق پیدا می‌کند که شکل گیری ترتیبات جدید نزدیکتر می‌شود. برخی از مسائل اولیه‌ای که دو سال پیش مورد بحث و اختلاف‌نظر بسیاری از گروه‌ها و دولتها بود، این مسائل در حال حاضر کم‌وبیش روشن شده است. به عنوان نمونه وضعیت دولت بشار اسد، آینده دولت و ساخت سیاسی سوریه و وضعیت گروههای معارض کم‌وبیش روشن است.
حق پناه موضوع کردها در سوریه را یکی از نقاط ابهام و اختلافی توصیف کرد و افزود: کردها به گونه‌ای عجیب هم از طرف دولت مسکو مورد حمایت قرار می‌گیرند و هم از جانب دولت واشنگتن. ایالات‌متحده آمریکا رفتار دوگانه‌ای را در پیش‌گرفته که هم به دنبال حفظ روابط راهبردی خویش با ترکیه و هم خواهان از دست ندادن ابزار کردی است. برای روس‌ها نیز چنین دوگانگی وجود دارد. مسکو ضمن اینکه به سمت تنش زدایی با ترکیه به پیش رفته؛ اما درعین حال متمایل به تداوم روابط خویش با کردها است.
کارشناس غرب آسیا موضوعات قبلی سوریه را کم‌وبیش حل شده ارزیابی کرد و تأکید داشت: موضوعات باقی مانده نیز بایستی تعیین تکلیف شود. به عنوان نمونه در حال حاضر ابهام کمتری در مورد داعش وجود دارد. بحثهایی چون باقی ماندن نیروهای ترک در سوریه مبنای اساسی ندارد. در نهایت بایستی ملاحظه کرد که کشورهای اصلی تعیین کننده چه توافقاتی را به انجام می‌رسانند.
وی حصول همکاری مشترک برای حل بحران سوریه را منوط به تشکیل اجلاس‌های بین‌المللی بعدی خواند و بیان داشت: پیش بینی می‌شود افق‌ها برای رسیدن به یک همکاری مشترک در اجلاس‌های بین‌المللی بعدی که تحت نظر سازمان ملل متحد انجام می‌گیرد مشخص شود. همسویی دولتها در چنین اجلاس‌هایی حداقل در فهم تهدیدات مشترک آشکار می‌شود. اگر دولتها در دفع تهدید مشترک بتوانند به نقطه‌ای دست یابند، کمابیش می‌توان به راه حلی برای آینده سوریه و مدیریت بحران‌ها و فاجعه انسانی که در این کشور رخ می‌دهد، دست‌یافت.
استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در پاسخ به این سؤال که «آیا اقداماتی چون عملیات سپر فرات و همراهی آمریکا با آن برای افزایش نفوذ در سرنوشت سیاسی سوریه انجام می‌شود؟» گفت: چنین نکته‌ای را دقیقاً در رابطه با این اقدامات می‌توان بیان کرد. کم کم بایستی در رابطه با بحران سوریه تعیین تکلیفی انجام گیرد. کردها گروهی هستند که وضعیت آنها هنوز مشخص نشده است؛ لذا آنها اهمیت بیشتری پیدا کرده‌اند.
وی با اشاره به عدم وجود ابهام راجع به گروههای تکفیری و تروریستی سوریه اظهار داشت: کشورهایی همچون عربستان سعودی و قطر که از داعش در سوریه حمایت می‌کنند، الآن دست پایینی در معادلات قدرت در این کشور دارند. بالعکس جریانی که توانست اجماع بین‌المللی در مورد تهدید آفرینی جهانی داعش ایجاد کند، به تدریج موقعیت بهتری به دست آورده است. به همین جهت به نظر می‌رسد تعیین تکلیف کردها به آینده سوریه و توافقات نهایی قدرتها گره می‌خورد.
عضو شورای علمی موسسه ایراس حصول توافق در خطوط کردی را آسان ارزیابی کرد و افزود: با توجه به اینکه مسئله داعش به عنوان مشکل بزرگتر سوریه کم‌وبیش در حال حل شدن است، امکان رسیدن به توافق در خطوط کردی راحتتر است. هیچ کشوری با اعاده حقوق انسانی تضییع شده کردها در سوریه مشکلی ندارد. قطعاً کردها به وضعیت دوران ما قبل سال 2010 خود برنخواهند گشت و این موضوع محرز شده است. آنها حتماً در آینده سوریه وضعیت بهتری خواهند داشت.
وی مداخله‌های خارجی را موجب پیچیده‌تر شدن مسئله کردی سوریه توصیف کرد و گفت: با این حال مسئله مهم اینجاست که این فرایندها به چه میزان در چارچوبهای دموکراتیک و خواست مردم انجام می‌گیرد و چقدر تحت تأثیر مداخله‌های خارجی قرار خواهد گرفت. این موضوع پیچیدگی امر را شکل می‌دهد که منجر به عدم تنظیم وضعیت سوریه و گروههای حاضر به خودی خود می‌شود. عرصه قدرت در سوریه بیشتر به منازعات قدرت‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای تبدیل شده است.
عضو شورای سردبیری نشریه همشهری دیپلماتیک، طولانی‌تر شدن بحران سوریه را غیرممکن خواند و اظهار داشت: از آنجایی که نظام بین‌الملل استعداد و توانایی طولانی‌تر شدن بیش از حد بحران سوریه را ندارد، به نظر می‌رسد این وضعیت نیز چندان طولانی نخواهد شد. زیاده‌خواهی‌های ترکیه و هیچ قدرت دیگری در سوریه استمرار پیدا نخواهد کرد.
وی در پاسخ به این سؤال که «واشنگتن در عملیات سپر فرات یکی به نعل می‌کوبد یکی به میخ؛ لذا چگونه حمایت‌های خود از PYD و آنکارا را مدیریت خواهد کرد؟» گفت: واشنگتن معمولاً در واپسین ماه‌های ریاست جمهوری دچار چنین انفعال‌هایی می‌شود. این موضوع بستگی به موقعیت سنجی قدرت‌های دیگر دارد که چگونه از این فضا استفاده کنند. ترکیه تلاش کرد که از این سکوت و انفعال آمریکا در منطقه به نفع خویش بهره برداری کند؛ اما این وضعیت موقتی است و قطعاً رئیس جمهور بعدی آمریکا از هر حزبی که باشد، بایستی مسئله سوریه را یکی از اولویتهای اصلی خود بداند. بر این اساس این وضعیت آمریکا در منطقه تداوم نخواهد داشت.
حق پناه زیاده خواهی هر بازیگری در سوریه را غیرممکن توصیف کرد و تأکید داشت: به نظر می‌رسد که هیچ دولتی از جمله ترکیه که با مشکلات عدیده داخلی نیز مواجه است، نمی‌تواند در سوریه زیاده خواهی و تکروی داشته باشد. مداخلات ترکیه در حال حاضر نوعی فرار به جلو و سرپوش نهادن بر مشکلات داخلی این کشور نیز محسوب می‌شود.
وی در پاسخ به سؤال «حمایت های واشنگتن به کدام سمت متمایل خواهد شد؟» گفت: اولاً رابطه ترکیه و آمریکا استراتژیک است و مناسبات استراتژیک طرفین با چنین مسائل کوچک به هم نمی‌خورد. ثانیاً آمریکایی‌ها به مسئله ترکیه به عنوان متغیر وابسته می‌نگرند و این کشور بالاصاله برای آنها اعتباری ندارد. آمریکا بر اساس نیازها و مسائل روز خود از ترکیه استفاده ابزاری می‌کند؛ لذا ممکن است که از این بابت انعطافهایی را در این زمینه داشته باشد.
کارشناس غرب آسیا جایگاه کردهای سوری در آینده این کشور را ویژه نامید و اظهار داشت: کردها در هیچ سناریویی حذف نخواهند شد. گرچه کردهای سوری به قدرتی چون قدرت کردهای عراقی نخواهند رسید؛ اما در آینده سوریه از جایگاه درخوری برخوردار خواهند شد. آنها حداقل در محدوده مسائل داخلی سوریه امتیازات ویژه‌ای خواهند داشت. با این حال کردستان سوریه برعکس اقلیم کردستان عراق پتانسیل لازم را ندارد. اقلیم کردستان عراق در حال حاضر کارکردهای منطقه‌ای بیشتری پیداکرده است؛ اما این فرض در مورد کردستان سوریه منتفی است.
انتهای پیام/
