خطر بحران های طبیعی؛همین جا کنارما !

 به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، سال 1382، بم، زلزله ای با بزرگی 5/6 ریشتر و بیش از 30 هزار کشته. مرداد سال 91، آذربایجان شرقی شهر های اهر ورزقان و هریس، زلزله ای با بزرگی 4/6 ریشتر و حدود 306 کشته و بیش از 5 هزار مجروح و خسارات فراوان. خسارات جانی و تالمات بسیار و شهر ها و مردمانی که هیچ گاه از جهت روحی و اقتصادی و اجتماعی به وضعیت گذشته بازنگشتند. بار ها شنیده ایم که ایران کشوری زلزله خیز است. کشوری که کمتر روزی را بدون تجربه زلزله حتی با بزرگی پایین تجربه کرده است. تنها نقطه مشترک زلزله های کشورمان هشدار ها و ابراز نگرانی هایی است که در نتیجه این حوادث طبیعی مطرح می شود.

از سیاست های ابلاغی 11 سال می گذرد!

کارشناسان می گویند شیراز، کرمان، آذربایجان و بخصوص تهران در معرض زلزله هستند. بر مبنای همین زلزله خیز بودن کشورمان بود که مقام معظم رهبری در سال 84 سیاست های کلی پیشگیری و کاهش خطرات ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه را ابلاغ کردند. در برخی از مفاد سیاست های ابلاغی رهبری بر این نکات تاکید شده است: افزایش و گسترش آموزش و آگاهی و فرهنگ ایمنی و آماده سازی مسئولان و مردم برای رویارویی با عوارض ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه به ویژه خطر زلزله و پدیده های جوی و اقلیمی. ایجاد نظام مدیریت جامع اطلاعات به کمک شبکه های اطلاعاتی مراکز علمی- پژوهشی و سازمان های اجرایی مسئول، به منظور هشدار به موقع و اطلاع رسانی دقیق و به هنگام در زمان وقوع حادثه. پیشگیری و کاهش خطرپذیری ناشی از زلزله در شهر ها و روستا ها و افزایش ضریب ایمنی در ساخت و ساز های جدید. ممنوعیت و جلوگیری از ساخت و ساز های غیرفنی و ناامن در برابر زلزله.استاندارد سازی مصالح پایه و اصلی سازه ای و الزامی کردن استفاده از مصالح استاندارد، با کیفیت و مقاوم و ترویج و تشویق فناوری های نوین و پایدار و ساخت سازه های سبک. کاهش آسیب پذیری وضعیت موجود کشور در برابر زلزله با محوریت حفظ جان انسان ها.

به بحران حوادث طبیعی باور نداریم

اما این که تا چه میزان این نکات که بیش از 11 سال از ابلاغ آن ها گذشته؛ اجرایی شده است جای تامل دارد. بخصوص آن که رئیس سازمان مدیریت بحران کشور معتقد است در کشور ما باور به بحران بسیار کم و دور از ذهن است به نحوی که نگاه ما به حوادث طبیعی مصداق این ضرب المثل پارسی است که «مرگ برای همسایه است» و هیچگاه سراغ ما نمی آید در حالی که هرلحظه به آن نزدیکتر می شویم و غافل از این که به فکر چاره ای باشیم. اسماعیل نجار ضمن آن که هشداد داد هر لحظه به بحران نزدیک تر می شویم گفت: امروز مدیریت بحران یک علم است، ما نمی توانیم جلوی حوادث را بگیریم اما می توانیم خسارات را کاهش دهیم.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور اظهار داشت: راهبرد ما در مدیریت بحران کشور شامل چند بخش است اول اقداماتی که نیاز به اعتبار ندارند نظیر آموزش مردم و مسئولان با استفاده از ظرفیت سایر دستگاه های تخصصی متولی مدیریت بحران در کشور، دوم پیگیری حسن انجام وظایف دستگاه های عضو شورای هماهنگی در زمینه های تخصصی و سوم مواردی که نیاز به اعتبار دارند و با همکاری مدیران کل مدیریت بحران استان های سراسر کشور و استانداران در حال انجام است.

معاون وزیر کشور افزود: بسیاری از کشور ها حوادث طبیعی را جدی گرفته اند و با برنامه ریزی و به کارگیری امکانات ریسک حوادث را به کمترین میزان ممکن کاهش داده اند نمونه این کشور ها روسیه است که در سفر اخیر به این کشور به منظور شرکت در مانور دریایی آستاراخان شاهد تاسیس وزارت خانه بزرگ  موقعیت های اضطراری بودیم که با وجود یک مرکز فرماندهی کل کشور را مانیتور کرده، تمام حوادث در مرکز آموزش به صورت ماکت ساخته شده و با آموزش های بسیار تخصصی علاوه بر کارکنان سایر اقشار جامعه را پوشش می دهند. نجار گفت: ژاپن در سال های نه چندان دور با وقوع زلزله تلفات و خسارات شدیدی متحمل می شد اما امروزه با بکارگیری دانش، خرد و اندیشه راهبردی در زمینه مدیریت بحران خسارات و تلفات را به حداقل رسانده است.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور تصریح کرد: در کشور ما باور به بحران بسیار کم و دور از ذهن است و به تعبیر بنده نگاه ما به حوادث طبیعی مصداق این ضرب المثل پارسی است که «مرگ برای همسایه است» و هیچگاه سراغ ما نمی آید در حالی که هرلحظه به آن نزدیکتر می شویم غافل از این که به فکر چاره ای باشیم. وی خطاب به فرمانداران گفت: اگر نخواهیم با یک مدیریت صحیح و علمی کار کنیم شرایط بسیار سختی در انتظارمان خواهد بود زیرا یک حادثه ابعاد وسیع و گوناگونی دارد که علاوه بر زمان حادثه تا مدت های مدیدی بعد از آن ادامه خواهد یافت و افراد تحت تاثیر را درگیر خواهد کرد.

رئیس شورای هماهنگی مدیریت بحران کشور اظهار داشت: نمونه بارز این مسئله زلزله بامداد 5 دی در بم بود که با 34 هزار کشته و 19 هزار مصدوم عملا یک شهر تاریخی را به حالت کما فرو برد و مسائلی مانند بهداشت، درمان، تغذیه، اسکان و... تا مدت ها کشور را با مشکلات عدیده ای مواجه کرد ضمن این که مباحث حقوقی نظیر دفن و شناسایی اجساد، وضعیت وراثت و تعیین تکلیف بازماندگان از جمله مواردی است که همچنان ادامه دارد. نجار تاکید کرد: از سال ها پیش توجه به امر آموزش در دنیا اتفاق افتاده به نحوی که در کشوری مانند ژاپن مردم با وقوع زلزله بلافاصله و بر اساس آموزش هایی که دیده اند با اندک وسایل بجامانده اقدام به ایجاد سر پناه کرده و تا رسیدن نیرو های امدادی بقیه امور را پیگیری می کنند.

وی با بیان این که همواره در حوادث دنبال مقصر هستیم گفت: مدیریت بحران اقدام هماهنگ و منسجم مجموعه ای از دستگاه هاست که در سطوح مختلف و در زمان معین وظایف و تکالیف خود را انجام می دهند تا نتیجه مطلوب حاصل شود. رئیس سازمان مدیریت بحران کشور تصریح کرد: ارتقاء آگاهی های عمومی در زمینه ساخت و ساز و حساس کردن مردم به کیفیت بنا ها، نظارت صحیح مهندسین ناظر و به کارگیری مصالح استاندارد از دیگر گام های موثر در زمینه کاهش خسارات در کشور است.

ضرورت واکاوی زلزله های ویران گر ایران

رشد سریع و بی رویه جمعیت، بیش از هر زمان شهر های بزرگ را با خطرات طبیعی مواجه ساخته است. معیار های ضعیف ساختمانی، استفاده ازمصالح نامرغوب و نبود تاسیسات زیربنایی در برخی مناطق شهری باعث تشدید آسیب پذیری شهر ها بخصوص در مناطق فقیرنشین شده است. استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم نیز نگاهی دارد به وضعیت جمعیتی مناطق مختلف و رخداد های نیم قرن اخیر در کشور.

مهدی زارع اظهار داشت: بیست و پنج شهریور ماه سالروز زمین لرزه مخرب طبس در سال 57 بود. شهر طبس شهری بود با بنا های تاریخی فراوان و میراث فرهنگی مختلف که در آن زلزله کاملا ازبین رفت. عملا در اثر زلزله طبس چیزی از شهر باقی نماند. بازماندگان باید ابتدا به باغ گلشن می رفتند تا از نظر جغرافیایی خودشان را توجیه کنند و بدانند که به کدام سمت بروند. شب تازه آغاز شده بود و تاریکی مطلق با توجه به قطع برق با فریاد ها و ناله های مجروحان، فضایی دردناک رابرای بازماندگان ایجاد کرده بود. کانون زلزله در نزدیکی کریت واقع بود و خرابی ها از دیهوک در جنوب شرق تا اصفهک و سپس خود طبس گسترش می یافت. شهر طبس در مدت حدود سه سال باز سازی شد ولی شهری که امروز به عنوان طبس در قلب کویر مرکزی ایران وجود دارد نسبتی با طبس زیبای تاریخی قبل از زلزله ندارد! شهری است مثل همه شهر ها و حاشیه شهر های تازه ساز و اغلب بی هویت! ایران.

حادثه شهران مشکلات ما را در مواجهه با بحران عیان کرد!

وی ادامه داد: امسال نیز بیست و شش سال از زلزله 1369 منجیل گذشت. در زلزله 31 خرداد 69 منجیل در منطقه مرکزی و سه شهر مهم منجیل، رودبار و لوشان با جمعیتی بالغ بر 120 هزار نفر ، نزدیک به 16 هزار نفر (طبق آمار رسمی) کشته شدند. سد مهم منجیل آسیب دید و امروزه در همان منطقه جمعیت در حدود 150 هزار نفر برآورد می شود.

استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله افزود: رخداد حریق و ایجاد گودال در محل حفر تونل مترو در منطقه شهران در شمال غرب پایتخت در روز جمعه 28 خرداد 95 نمادی از میزان آمادگی پرسنلی، مدیریتی و زیر ساختی ما در سوانح مهم در تهران بود.

حادثه شهران در حالی که به هیچ عنوان گستردگی و وسعت یک زمینلرزه (مانند زلزله 31 خرداد 69 منجیل)را نداشت، عملا توانست بخشی از مشکلات ما در میزان دسترسی به پرسنل و مدیران با کیفیت های بالای فنی و فناوری های پیشرفته در هنگام بحران و همچنین سطح هماهنگی بین نیرو های عمل کننده در میدان را در یک محله شهر تهران نشان دهد. این حادثه البته به غیر از مفقود شدن یک کارگر که ظاهرا در محل حادثه مشغول کار بوده است، پیچیدگی مهم دیگری نداشت، ولی هنگام زمین لرزه ای مانند زلزله 31 خرداد سال 1360 منجیل که در 36 دقیقه بامداد روی داد، علاوه بر عدم اطلاع دقیق از پهنه آسیب دیده (هم به دلیل مشکلات شبکه های لرزه نگاری و هم به دلیل کوهستانی بودن منطقه مذکور) پهنه ای با جمعیت حدود 120 هزار نفری در معرض شدت تخریب بالا قرار گرفت.

وی ادامه داد: اگر مناطق 5 و 22 شهرداری تهران را که در مجاورت منطقه حادثه دیده شهران قرار دارند درنظر بگیریم، برآورد می شود که در سال 1395 جمعیت هایی به ترتیب بالغ برحدود 850 هزار نفر و حدود 150 هزار نفر داشته باشند.

بنابراین فقط در این دو منطقه شهرداری جمعیت ساکن امسال حدود 1 میلیون نفر برآورد می شود.زارع توضیح داد: این بدان معنی است که در هر حادثه - مانند زلزله- که در نقطه ای از شمال غرب تهران رخ دهد، جمعیت در معرض خطر بالغ بر 10 برابر جمعیت در پهنه رومرکزی زمین‌لرزه 31 خرداد 69 منجیل است. توجه کنیم که گسل شمال تهران با بازگشت هر 3000 تا 3500 سال یک رخداد زمین‌لرزه با بزرگی حدود 7 شناخته می شود و آخرین رخداد مهم زمین‌لرزه در این گسل در همین منطقه از تهران حدود 3000 سال قبل رخ داده است. برای رخداد زمین لرزه ای مشابه زمین لرزه منجیل باید در ناحیه مهمی مانند شهر تهران خود را به سرعت آماده کنیم.

از استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله درباره مدیریت بحران می پرسیم و این که آیا اقدامی مناسب در این حوزه در کشور ما انجام شده است که پاسخ داد: عنوان «مدیریت بحران»  معمولا به مجموعه فعالیت هایی اطلاق می شود که بعد از رخداد یک سانحه مانند زلزله برای هدایت، هماهنگی و اجرای عملیات برای جستجو، امداد و نجات و کاهش عوارض و بهینه سازی خدمت رسانی به آسیب دید گان بالقوه و بالفعل انجام می شود. اگر چه در این خصوص ا قداماتی انجام شده است ولی مسئله ای که در اینجا وجود دارد آن است که امروزه مجموعه فعالیت هایی که مرتبط با مخاطرات و سوانح در دنیا انجام می شود به عنوان «مدیریت کاهش ریسک سانحه management of disaster risk reduction» نامیده می شود و این عنوان به مجموعه ای از فعالیت هایی اطلاق می شود که بیشتر پیشگیرانه (حدود 80درصد ) است و بخشی نیز به پاسخ «response» مربوط است که در صورت وقوع شرایط بحرانی باید در آن به «مدیریت بحران» پرداخت.

زارع ادامه داد: ضمن آن که متاسفانه در بسیاری از مواقع تبعات واقعی رخداد لحاظ نمی شود. به عنوان مثال پیامد های روانی و اجتماعی و زیست محیطی سانحه ای مانند زلزله 1382 بم با کمترین توجه در باز سازی مواجه شد. بنابراین «مدیریت بحران» فقط نام یک بخش از فعالیت هاست که آن هم در صورت وقوع «بحران» لازم است تا در مورد آن اقدام علمی صورت گیرد.

وی خاطرنشان کرد:طبیعی است که تا نوع رویکرد به سوانح طبیعی در کشور ما همچنان از جنس مقابله و صرفا «مدیریت بحران» باشد، نشان می دهد که رویکرد درست و پیشگیرانه (مدیریت کاهش ریسک سوانح) که حدود 80درصد از فعالیت ها، انرژی، وقت و بودجه و نیروی انسانی ما باید صرف آن شود، همچنان در دستور کار جدی ما قرار نگرفته است.

165 میلیارد دلار خسارت سالانه در دنیا

زارع با اشاره به سخنان دبیرکل سازمان ملل متحد، در نشست افتتاحیه کنفرانس جهانی سازمان ملل متحد افزود: بان کی مون برای کاهش ریسک سانحه در23 اسفند 1393 در سندای ژاپن گفت که در سال 300 میلیارد دلار در اثر سوانح طبیعی به کشور ها خسارت وارد می شود. وی اعلام کرد که در 15 سال اول قرن بیست و یکم، 2.5 تریلیون دلار (2500 میلیارد دلار) در اثر سه سانحه زلزله سیل و خشکسالی به بشر به صورت مستقیم خسارت وارد شده است. این میزان بیانگر حدود سالی 165 میلیارد دلار خسارت سالانه از این سوانح در دنیا است. در سال های 1970 تا 2014 حدود 3.5 میلیون انسان در اثر سوانح طبیعی در جهان کشته شدند که حدود 3 میلیون نفر از این تعداد به منطقه آسیا-پاسیفیک مربوط است. جالب آن است که حدود 87درصد از جمعیت تحت تاثیر در سوانح در دنیا مربوط به همین منطقه آسیا-پاسیفیک بوده است.

24 سال، 60 هزار کشته بر اثر زمین لرزه!

استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله اضافه کرد: در همین بازه زمانی 1990-2014میلادی (1369-1393) حدود 60 هزار نفر از هموطنان ما در زمین لرزه ها کشته شده اند (و این تلفات حدود 90% کل تلفات مستقیم و فوری ما در سوانح مختلف طبیعی بوده است). گزارش پریونشن-وب نشان می دهد که ایران حدودا سالی 250 میلیون دلار از سوانح طبیعی به طور متوسط طی شش ساله 2005-2011 آسیب دیده است. این آسیب مستقیم اقتصادی برای بازه 25 ساله 1990 -2014 حدود 15 میلیارد دلار است.

منبع: خراسان

انتهای پیام/

بازگشت به سایر رسانه‌ها