به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، یافتههای حاصل از بررسی وضعیت 84 تالاب مهم و مطالعه شده کشور نشان میدهد که تعداد 31تالاب، به تدریج تمام یا قسمتی از مساحت مرطوب خود را از دست داده و به منشأ انتشار گرد و غبار تبدیل شدهاند. در مجموع حدود 58درصد مساحت کل این تالابها از بین رفته و بستر آنها به خاک و نمک تبدیل شده است و به همین دلیل برخی از این تالابها از فهرست کنوانسیون رامسر خارج یا در حال خارج شدن هستند. از میان 31 تالاب ایرانی مورد بررسی سه تالاب جازموریان، پریشان و گاوخونی 100 درصد مساحتشان خشک شده است و تالابهای صابری و هیرمند و یادگارلو نیز با مساحت 90 درصدی خشک شده روبهرو هستند. طبق این آمار دریاچه ارومیه نیز با خشکی 60 درصدی مواجه است.
مرکز پژوهشها با انتشار گزارشی درباره وضعیت تالابهای ایران و قوانین مورد نیاز آن با اشاره به این موضوع اعلام کرده است که از 42نوع تالاب مشخص شده توسط کنوانسیون رامسر در جهان بهجز یک نوع تالاب یعنی تالابهای تند، بقیه در کشور ایران یافت میشوند که بیانگر تنوع بسیار زیاد تالابهای ایرانی است. همچنین تعداد تالابهای ایران به واسطه وسعت کشور بسیار زیاد و محدوده تغییرات ابعاد آنها بسیار وسیع است به طوری که وسعت آنها بین کمتر از چند هکتار تا بیش از 500هزار هکتار در نوسان است. در این میان بیش از 84تالاب با اهمیت بینالمللی شناسایی و مطالعه شده است که از بین آنها تاکنون 35تالاب در قالب 24عنوان، با مساحت کل 1،483،247 هکتار به کنوانسیون رامسر معرفی شدهاند. اما علت این خشکسالی در تالابها و روند نابودیشان توسط یک عامل قابل توضیح نیست و تنوع فعالیتهای انسانی در حوضههای آبخیز به قدری زیاد و از نظر تأثیرگذاری پیچیده است کـه شـاید نتوان با شفافیت سهم هریک را در سرنوشت تالاب مشخص ساخت. این فعالیتها هـم در بخـش دولتـی و هم در بخش غیردولتی جریان دارد و علاوه بر وابسته بودن به برنامههای توسعه دولت، به سـایر عوامـل نظیـر مناسبات اجتماعی، وضعیت اقتصادی مردم، ویژگیهای فرهنگی و حتی سیاسـی بسـتگی دارد. اگـر در ایـن میان، حکمفرمایی خشکسالی را نیز در نظر بگیریم، معادله مدیریت تالابها پیچیدهتر میشود. درحال حاضر تالابهای کشور از برخی مشکلات و تنشهای محیطی رنج میبرند که در برخی از موارد حتی کارکردهای اصلی آنها که حمایت از تنوع زیستی است نیز خدشهدار میشود و این خسارت بزرگ مادی و معنوی به کشور وارد میکند. براساس مطالعات بانک جهانی که در سال 2002میلادی هزینه خسارت ناشی از تخریب تالابهای کشور برابر با 350میلیون دلار آمریکا (معادل 2800میلیارد ریال) بوده است. تالابها به دلیل واقع شدن در پستترین نقاط حوزههای آبخیز، معمولاً تحت تأثیر اغلب تغییرات و تحولات بالادست قرار میگیرند، بنابراین با انواع مشکلاتی دست به گریبانند که برخی از بارزترین آنها عبارتند از؛
الف) افزایش بیرویه سطح زیرکشت اراضی حوضههای آبریز بالادست، دریاچهها و تالابها.
ب) کاهش آب ورودی به تالابها از منابع آب سطحی و زیرزمینی حوزه آب خیز و دشتهای اطراف تالابها (تأمین نشدن حق آبه زیست محیطی تالابها) به ویژه در اثر اجرای پروژههای سدسازی و انتقال بین حوزهای.
ج) اجرای طرحهای توسعهای و زیربنایی بزرگ مثل راهسـازی، پتروشـیمی، پالایشـگاه، فرودگـاه، خطوط انتقال نیرو و... در محدودههای اثرگذار تالابها.
هرچند سدسازی در اقلیمهای خشک و نیمه خشک که طبیعتاً دارای بارشهای کم و اغلب موقت و فصلیاند، راهکاری برای ذخیره آب برای فصول خشک و تأمین انرژی به حساب میآید، اما کم توجهی به مسائلی نظیر تشدید تبخیر از سطوح آبی سدها، انتخاب نادرست ساختگاه سد، کم توجهی به آثار زیست محیطی آنها مخصوصاً آثار منفی تخصیص نیافتن حق آبه های زیست محیطی پایین دست، فقدان مشارکت جوامع بومی و اثرپذیر در تصمیم گیری درباره پروژههای سدسازی و فقدان توجیه اقتصادی با توجه به ارزشهای منابع زیست بوم این پروژهها را به یکی از اصلیترین تضعیف کننده زیست بومهای تالابی و رودخانهها تبدیل کرده است. درحال حاضر سالیانه پنج میلیارد مترمکعب از آب تجدیدپذیر کشور در دریاچههای پشت سدها تبخیر میشوند (معادل 20برابر حجم مخزن سد امیرکبیر کرج. به رغم اینکه تقریباً روی تمام رودخانههای دائمی کشور سد احداث شده و محیط زیست کشور به ویژه تالابها و رودخانهها به شدت تحت تأثیر قرار گرفتهاند، ولی متأسفانه مدیریت منابع آب کشور کماکان با مشکلات جدی ازجمله تأمین آب با توجه به رشد جمعیت و عوامل دیگر روبهرو هستند.
علاوه بر این گزارش، مرکز پژوهشهای مجلس گفت و گوها و اظهارنظرهای دیگر مسوولان ایرانی نشان میدهد که وضعیت تالابهای ایران از حالت هشدار به وضعیت قرمز رسیده است و همانگونه که مدیر طرح حفاظت از تالابهای ایران به ایلنا گفته است: «آماری که ما در بررسیهایمان به دست آوردیم، نشان میدهد که از میان 1000 تالاب موجود در کشور بر اساس تعریف کنوانسیون بینالمللی رامسر، بین 70 تا 75 درصد از تالابهای کشور ما یا در وضعیت بحرانی هستند و یا در معرض خطر قرار دارند و این مساله به آن معناست که برخی از آنها کارکردهای خودشان را از دست دادهاند.» با این حال او یک امیدواری در این زمینه دارد: «تالابها اکوسیستمهایی هستند که ممکن است؛ در دورههایی عرصهای از آنها خشک شود و دوباره در دورهای دیگر آب به بدنه آنها بازگردد؛ به همین دلیل نمیتوان به راحتی از واژه خشک شدن یا از بین رفتن برای تالاب استفاده کرد.برای نمونه درباره تالاب هامون شاهدیم، با وجود آنکه چند سال این تالاب خشک بوده، اما اکنون با ورود آب به هامون، کارکردهای آن دوباره احیا شد؛ بنابراین نمیتوانیم به راحتی اظهار کنیم که یک تالاب به طور کل از بین رفته است. سوابق تاریخی هم نشان میدهد که برخی تالابها در گذشته، خشک شده و دوباره به حالت طبیعی بازگشتهاند، اما در آن زمان عوامل طبیعی عامل خشکی و پر آبی بوده، اما در دوره ما عمدتاً دلایل این خشکیها عوامل انسانی است.»
منبع: صبح نو
انتهای پیام/