«بوجاق» پارکی که باید «ملی» بماند
با گذشت ۱۴ سال از اعلام منطقه بوجاق به عنوان پارک ملی در شورای عالی حفاظت محیط زیست، خطر تخریب نیمی از پارک ملی بوجاق در نتیجه پیشروی منطقه آزاد به محدوده پارک ملی اکنون بزرگترین مخاطره این زیستگاه محسوب می‌شود.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، ماده 8 آیین‌نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست ایران: «هرگونه فعالیت عمرانی حتی در حد بوته کنی در پارک‌های ملی ایران ممنوع است».
به موجب ماده 4 قانون الحاق ایران به کنوانسیون رامسر، دولت ایران متعهد شده تسهیلات لازم جهت حفاظت از تالاب‌ها و پرندگان آبزی را فراهم کند.
به موجب ماده 6 و 10 قانون الحاق ایران به کنوانسیون تنوع زیستی، دولت ایران متعهد شده برای جلوگیری از تأثیرات زیانبار بر تنوع زیستی یا به حداقل رساندن آنها اقدامات مقتضی انجام دهد و حفاظت از تنوع زیستی را در مناطق حفاظت شده تضمین کند. ابلاغیه کتبی رئیس جمهوری در نخستین روز مهر 95: «باید همه وزیران و استانداران در زمینه توسعه و اجرای طرح‌ها به موضوع محیط زیست توجه داشته باشند.»
پاسخ معاون اول رئیس جمهوری به استفسار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر نافرمانی مناطق آزاد تجاری از قوانین محیط زیستی: «سرکار خانم دکتر ابتکار! مناطق آزاد از قوانین و مقررات زیست محیطی مستثنی نیستند، محیط زیست تمام مقررات خود را باید در محدوده مناطق آزاد اعمال کند. اگر برای اعمال مدیریت و مقررات مشکلی هست بیان فرمایید.»
طی سال‌های اخیر پارک ملی، خشکی-دریایی بوجاق بندر کیاشهر با تهدیدات گوناگونی مواجه بوده که هر یک به تنهایی باعث از دست رفتن بخش مهمی از اهمیت اکولوژیکی آن شده است. از مهم‌ترین تعارضات کوچک و بزرگ این منطقه مصوبه‌ای است که به‌تاریخ 29/6/93 در شورای‌عالی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی موضوع تصویب نامه کمیسیون اصل 138 قانون اساسی در خصوص ایجاد و توسعه منطقه آزاد تجاری-صنعتی انزلی به تصویب رسید که بخشی از آن با تداخل در پارک ملی بوجاق همراه است.
این مصوبه که 1870 هکتار از پارک ملی، خشکی-دریایی بوجاق را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد از رودخانه اشمک در مرز غربی پارک تا رودخانه سفید رود را در بر می‌گیرد. این مصوبه به تفکیک 1220 هکتار بخش خشکی و 650 هکتار از بخش دریایی بوجاق را شامل می‌شودبه عبارت دیگر بیش از یک دوم مساحت پارک زیرپوشش منطقه آزاد انزلی قرار می‌گیرد و محکوم به نابودی است.
این در حالی است که پارک ملی بوجاق به لحاظ تنوع زیستی و حضور پرندگان مهاجر در استان گیلان همه ساله در سرشماری‌های نیمه زمستانه حائز رتبه نخست به لحاظ تنوع گونه‌ای بوده و تا کنون در این زیستگاه ملی و بین‌المللی بالغ بر 260 گونه پرنده شناسایی شده است. اما با همه اهمیتی که این منطقه از لحاظ غنای طبیعی و اکولوژیکی دارد به دلیل معضلاتی از جمله تخلیه زباله در ضلع شرقی پارک ولاگون کیاشهر، احداث پل چوبی و استفاده از ساحل به عنوان طرح سالم‌سازی و پارک ساحلی، ایجاد اسکله صیادی، ایجاد جاده دسترسی و موج شکن، ایجاد استخر یکصد هکتاری پرورش ماهی، صید و شکار غیر مجاز و تردد افراد در سمت شرق رودخانه سفید رود در معرض خطر و نابودی قرار گرفته است و این امر منجر به کاهش جمعیت پرندگان در این منطقه شده است.
در حال حاضر تنها منطقه بکر و پر اهمیت بوجاق، بخش غربی سفید رود تا رودخانه اشمک را شامل می‌شود که همه ساله میزبان ده هزار پرنده مهاجر در تمامی فصول بخصوص در فصل زمستان است. پوشش گیاهی و جانوری پارک ملی بوجاق از غنای بسیار بالایی برخوردار است و همواره مورد توجه پژوهشگران و کارشناسان قرار گرفته است که مصوبه دبیرخانه شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی کشور آشکارا ضمن نقض حاکمیت سازمان حفاظت محیط زیست در این منطقه، باعث برهم خوردن امنیت منطقه و همچنین نگرانی فعالان و کنشگران محیط زیست شده است.
پافشاری بر توسعه منطقه آزاد در بوجاق
با گذشت 14 سال از اعلام منطقه بوجاق به عنوان پارک ملی در شورای عالی حفاظت محیط زیست، خطر تخریب نیمی از پارک ملی بوجاق در نتیجه پیشروی منطقه آزاد به محدوده پارک ملی اکنون بزرگترین مخاطره این زیستگاه محسوب می‌شود. در همین حال اردیبهشت ماه سال جاری، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در سفر به گیلان بازدیدی هم از این پارک‌ملی داشت که در حاشیه این بازدید درخواست منطقه آزاد انزلی برای ورود به پارک ملی بوجاق با حضور مسئولان محیط زیست و استانی بررسی شد.
در این دیدار مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان با برشمردن ویژگی‌ها و اهمیت اکولوژیک پارک ملی، خشکی- دریایی بوجاق با اشاره به مصوبه مذکور که به موجب آن بخش وسیعی از این زیستگاه ملی را شامل می‌شود یادآور شد که در طرح جامع پارک ملی بوجاق سرمایه گذار برای توسعه گردشگری در منطقه وجود دارد و در حال همکاری است و سرمایه‌گذاری منطقه آزاد انزلی عملاً الزامی ندارد.در همین حال آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نیز با بیان اینکه «این پارک بسیار اهمیت دارد و من نخستین بار است که این پارک و این منطقه را می‌بینم خاطرنشان کرد که این پارک ضمن استفاده باید حفاظت شده نیز باقی بماند چرا که این پارک و مجموعه محیط زیست ثروت بزرگی است.» با این حال هاشمی رفسنجانی تأکید کرد با تبادل فکر و همکاری بین محیط زیست و منطقه آزاد انزلی می‌توان از پارک ملی بوجاق استفاده کرد به طوری که منافاتی با محیط زیست نداشته باشد.او پیشنهاد داد تا منطقه آزاد و حفاظت محیط زیست طی جلسه‌ای مشترک برای استفاده هرچه بهتر از ظرفیت‌های پارک گفت‌و‌گو نمایند.
مخالفت جدی سازمان محیط زیست با حضور منطقه آزاد در بوجاق
این اظهارات در حالی صورت گرفت که پیش‌تر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در 27 مهر 93، با ارسال نامه‌ای به معاون اول رئیس جمهوری با توجه به اهمیت بین‌المللی بودن تالاب و پارک ملی بوجاق و ثبت آن در کنوانسیون رامسر خواستار بازنگری در این مصوبه و جلوگیری از تخریب این زیستگاه حساس کشور و عدم ایجاد مشکلات و چالش‌های مدیریتی و اخلال در عملکرد و وظایف دستگاه‌های متولی شده بود. در همین راستا نامه دیگری در تاریخ 12/11/93 از سوی معاون سازمان محیط زیست به دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد ارسال شد. متصدی معاون انسانی سازمان محیط زیست در این نامه خواستار حذف محدوده‌های تداخلی با مناطق چهارگانه از جمله پارک ملی بوجاق و کاربری‌‌های اراضی داخل منطقه شد.
در همین حال معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز در بازدیدی که در تاریخ 12 شهریور 94 با همراهی مقامات استانی و مدیران شهرستانی در پارک ملی بوجاق داشت برای چندمین بار خواستار بازنگری و اصلاح مصوبه فوق شد. او با بیان اینکه طرح تفصیلی پارک به اتمام رسیده و مورد تصویب قرار گرفته است قوانین مناطق آزاد را به گونه‌ای متفاوت خواند که موجب اشکال در مدیریت پارک ملی بوجاق می‌شود. از سوی دیگر مؤسسه پیشگامان محیط زیست کیاشهر نیز از سازمان‌های مردم نهاد منطقه با ارسال نامه‌ای به سازمان حفاظت محیط زیست خواستار حفظ حاکمیت این سازمان و ابطال مصوبه دبیرخانه مناطق آزاد کشور شده است.
توسعه گردشگری در مناطق حفاظت‌شده با کدام توجیه قانونی و علمی؟
اکنون با توجه به اینکه تنها 10 درصد از خاک کشورمان تحت مدیریت سازمان‌حفاظت محیط زیست قرار دارد این سؤال مطرح است که چرا همواره مناطق بکر و دست نخورده که می‌بایست محیطی امن جهت زیست آخرین بازمانده‌های حیات وحش کشورمان باشد آماج طرح‌های بزرگ مخرب از جمله گردشگری قرار می‌گیرد؟ در حال حاضر اراضی دیگری در همین منطقه موجود است که تحت تملک ارگان‌های دولتی دیگر و گاهی نظامی قرار دارد و اگر الزامی به ایجاد این طرح‌ها باشد می‌توان توصیه کرد که از اراضی مذکور بهره‌برداری شود.
فاکتور امنیت همیشه یکی از مهم‌ترین دلایل حضور پرندگان و به‌طور کلی حیات وحش در یک زیستگاه است. از این رو در پارک‌های ملی حضور افراد تحت ضوابط خاص و مقررات خاصی است که حضور بی‌ضابطه مردم تحت عنوان طرح‌های گردشگری و ایجاد زیر ساخت نه تنها کمکی به پویایی اقتصاد منطقه نمی‌کند بلکه باعث برهم خوردن امنیت زیستگاهی و عدم حضور پرندگان در منطقه خواهد شد. از سوی دیگر با عنایت به قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست در قوانین پارک ملی آمده است که هرگونه تغییر کاربری در مناطق چهارگانه ممنوع است. ضوابط زیست محیطی در قانون به شفافیت و صراحت بیان شده و کلمه‌هایی نظیر تعامل و یا رعایت ملاحظات زیست محیطی تفاسیری است که امروزه طبیعت و زیستگاه‌های امن کشور را با تهدید مواجه کرده و در پاره‌ای از مواقع نیز دستخوش تغییرات و خسارات جبران ناپذیر کرده است.
مصوبه‌ای که امن‌ترین و بکر‌ترین نقطه از پارک ملی بوجاق را هدف گرفته تهدیدی جدی برای تنوع زیستی منطقه و از دست رفتن توان اکولوژیک آن خواهد شد که این امر می‌تواند در کوتاه مدت خسارات جبران ناپذیری را متوجه محیط زیست کشور نماید. از سویی دیگر کشورمان که داعیه دار حفاظت از تالاب‌ها بوده و به تشکیل کنوانسیون تالاب‌های بین‌المللی بویژه به عنوان زیستگاه پرندگان آبزی موسوم به کنوانسیون رامسر مفتخر است تعهداتی را نسبت به مجامع بین‌المللی داده که نه تنها از تالاب‌های خود حفاظت نماید بلکه شرایط زیست و امنیت آنان را به‌حد مطلوب و استاندارد برساند که با این مصوبه و در صورت هرگونه واگذاری از سوی سازمان حفاظت محیط زیست، وجهه جمهوری اسلامی ایران در میان کشورهای عضو کنوانسیون رامسر خدشه دار خواهد شد. امید است که سازمان متولی مناطق چهارگانه کشور با اقتدار نسبت به حفاظت از زیستگاه‌ها و مناطق تحت مدیریت خود عمل نموده و اجازه تخریب، تجاوز و برهم خوردن شرایط زیستی در اکوسیستم‌های حساس کشور را ندهد.
منبع: ایران
انتهای پیام/
