کاهش متقاضی برای زبان فارسی در برخی از کشورها/ آمریکا برای زبان انگلیسی چقدر هزینه می‌کند؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، گسترش زبان فارسی در دنیای جدید با ویژگی‌های خاص خود، کار آسانی نیست و نیازمند ساز و کار جدیدی است. اگر نگاهی به فعالیت‌های دیگر کشورها در این زمینه بیندازیم، خواهیم دید که حتی در همین کشورهای همسایه و نزدیک نیز برنامه‌ریزی منسجم و بودجه قابل توجهی برای گسترش زبان و به تبع آن فرهنگ، در نظر گرفته شده است؛ برنامه‌های مستمر و مداومی که هدفی جز افزایش تعداد زبان‌آموزان زبان مورد نظر ندارند. زبان، مهمترین عامل در انتقال فرهنگ هر ملتی به شمار می‌آید، از این جهت کشورهای بسیاری بعد از جنگ جهانی دوم برای گسترش فرهنگ‌شان پای در این عرصه نهادند.

گسترش آموزش زبان فارسی نیز هرچند مسبوق به سابقه است، اما نتیجه کار در مقایسه با کشورهایی که با توانی بیشتر وارد میدان عمل شده‌اند، رضایت‌بخش نیست. نداشتن برنامه منسجم برای این امر،‌ نداشتن بودجه کافی، عدم درک اهمیت این موضوع از سوی برخی از مسئولان در برخی از دوره‌ها و ... از جمله دلایل عدم توفیق کامل در این زمینه است. با توجه به همین سابقه، بنیاد سعدی تدوین سند راهبردی برای 10 منطقه از جهان را در دست گرفت تا با بررسی وضعیت 35 کشور مطرح در این مناطق ده‌گانه، نقاط قوت و ضعف‌ها مشخص شده و با توجه به آن، برنامه مشخصی برای گسترش زبان فارسی در نظر گرفته شود.

این سند اخیراً آماده شده و قرار است براساس آن، استانداردسازی در مسیر آموزش زبان فارسی صورت گیرد. پس از تدوین این سند و بررسی وضعیت کشورهای مختلف در این زمینه، قرار است تا در یک برنامه پنج ساله، تعداد فارسی‌آموزان دو برابر شده و کتاب‌های مورد استفاده همسان شود. علاوه بر این، آزمون «بسندگی»، آزمونی مشابه تافل، در کشورها و مناطق مختلف برگزار می‌شود تا سطح علمی افراد متقاضی در این زمینه مشخص شود. در واقع، این سند که اخیراً آماده شده است، قصد دارد شیوه‌ای استاندارد و با برنامه برای آموزش زبان فارسی در نظر گیرد تا نتیجه کار، قابل قبول‌تر باشد. تسنیم به همین منظور، با سیدمحمدرضا دربندی، معاون امور بین‌الملل بنیاد سعدی، به گفت‌وگو پرداخت. جزئیات این سند در این گفت‌وگو مطرح شده که به این شرح است:

*تسنیم: تدوین سند راهبردی در این 10 منطقه با چه هدفی تهیه شده است؟

ما تاکنون برای آموزش زبان فارسی در منطقه یا کشور خاصی، به این صورت که تا پنج سال آینده باید به چه مرحله خاصی برسیم، برنامه‌ریزی نکرده‌ بودیم؛ یعنی روال کار به این صورت بود که به صورت روزمره بودجه‌ای در اختیار داشتیم و براساس آن، نیازهای آن ها را در این زمینه تأمین می‌کردیم؛ در حالی که راه درست این است که ابتدا وضعیت موجود مناطق مختلف را تعریف کنیم و بعد برنامه‌ریزی مورد نظر را انجام دهیم.

ما در این طرح، 10 منطقه را از نظر زبانی-فرهنگی تعریف کرده‌ایم و با توجه به سوابق، فرصت‌ها، تهدیدها، نقاط قوت و ضعف، برنامه ریزی کرده‌ایم که تا پنج سال آینده به کدام نقطه می خواهیم برسیم.

تدوین سند راهبردی گسترش زبان فارسی در 10 منطقه از جهان

برای تهیه این سند، دو سال زمان صرف شده است، شورای راهبردی هر منطقه که حدود 12 نفر از کارشناسان ذی‌ربط، سفرا، رایزنان فرهنگی، اساتید اعزامی به مناطق و ... بودند، به بنیاد سعدی دعوت شدند و  در جلسات مختلف اهداف، راهبردها، فرصت‌ها و تهدیدها مشخص شد و نهایتاً نتیجه کار، تدوین و تهیه این سندها بود. ان‌شاء‌الله در نظر داریم که تا قبل از اتمام سال جاری، مجموعه 11 جلدی حاوی این اطلاعات را منتشر ‌کنیم که جلد صفر آن به چرایی، چگونگی و هدف تنظیم این سند می‌پردازد و مجلدات دیگر نیز، سابقه زبان‌ فارسی، وضعیت دانشگاه‌ها، مدارس، فارسی‌آموزان و هدف پنج‌ساله را در هر منطقه توضیح خواهد داد.

*تسنیم: در حال حاضر در این 10 منطقه، چه تعداد افرادی هستند که به زبان فارسی اشراف دارند یا در حال یادگیری این زبان هستند؟

عدد دقیقی از این تعداد در دست نیست، این قدر می‌دانیم که دانشجویانِ حدود 400 دانشگاه، زبان فارسی را، یا به صورت رشته می‌خوانند یا در 20 واحد در رشته‌هایی مانند شرق‌شناسی، ایران‌شناسی و مطالعات خاورمیانه، این زبان را فرامی‌گیرند. در حال حاضر 340 دانشگاه  شناسایی شده و حدود 50 دانشگاه دیگر نیز هست که هنوز نتوانسته‌ایم با آن ها ارتباط برقرار کنیم. علاوه بر این، تعداد دانشجویان متفاوت است؛ بعضی از سال‌ها، استقبال بیشتر می‌شود و 50 دانشجو پذیرش می‌شود، اما در برخی از سال‌ها نیز استقبال کم است و تنها 12 دانشجو جذب می‌شود. از سوی دیگر، در برخی از کشورها مانند چین، وضعیت به این صورت است که مسئولان آموزشی این کشور، هر سال بنا بر نیاز، دانشجو پذیرش می‌کنند و بنابراین ممکن است در یک سال 15 دانشجو بگیرند و در سالی دیگر، دانشجویی را قبول نکنند.

درباره فارسی‌آموزان هم در حال حاضر بین 50 تا 60 هزار نفر در کشورهای مختلف در کلاس‌های ما شرکت می‌کنند؛ برخی از این کلاس‌ها در رایزنی‌های فرهنگی برگزار می‌شود، برخی از کلاس‌ها نیز به صورت آزاد در دانشگاه‌هاست و برخی نیز از سوی ایرانیان مقیم ایجاد شده‌اند که بنیاد سعدی به آن ها کتاب و منابع آموزشی می‌دهد؛ در واقع، این 60 هزار نفر به این روش با بنیاد در ارتباط هستند. 

هر سال 12 هزار نفر به زبان فارسی جذب می‌شوند/ افزایش دو برابری فارسی‌آموزان تا سال 1400

همچنین بخشی از فارسی‌آموزان نیز این زبان را در مدارس یاد می‌گیرند. در حال حاضر در گرجستان چهار مدرسه، ارمنستان 12 مدرسه، لبنان 14 مدرسه و در قرقیزستان چهار مدرسه به این شیوه فعالیت می‌کند و زبان دوم بخشی از دانش‌آموزان این مدارس، زبان فارسی است.

*تسنیم: اشاره کردید که سند راهبردی طراحی شده، چشم‌اندازی پنج ساله دارد. به صورت مشخص قرار است در این بازه زمانی به چه نقطه‌ای برسیم؟

تقریباً محاسبات ما به این صورت بوده است که براساس وضعیت موجود، تا پنچ سال آینده متوسط اعدادی را که در دست داریم، حداقل به دو برابر برسانیم؛ امکان دارد که در برخی موارد این رشد به سه یا چهار برابر هم برسد، اما در برخی دیگر از حوزه‌ها، این رشد را نداشته باشیم. به عنوان نمونه، در نظر داریم تا پنج سال آینده تعداد فارسی‌آموزان که 60 هزار نفر تخمین زده شده، به 120 هزار نفر برسد؛ یعنی هر سال 12 هزار نفر به فارسی‌آموزان افزوده شود.

*تسنیم: آیا سند طراحی شده تنها بر مبحث کمیت تمرکز دارد، یا مواردی دیگر که بیشتر بر حول کیفیت است، نیز مد نظر قرار گرفته است؟

این برنامه هم کمی است و هم کیفی. در حال حاضر کتاب‌های آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان متعدد و متنوع است؛ بنا داریم که تا پنج سال آینده کتاب‌هایی منطبق با استانداردهای علمی که توسط بنیاد سعدی تهیه می شود، در تمام مراکز انتخاب و استفاده شود. در این صورت سؤالات آزمون‌های نهایی نیز، یکنواخت خواهد شد و به تبع، گواهی‌نامه‌ها نیزهمگن می‌شود.

برگزاری آزمونی مشابه تافل برای زبان فارسی در 10 منطقه جهان

در شرایط فعلی، فارسی‌آموزانی هستند که در آزمون‌ها، «خیلی خوب» ارزیابی شده‌اند، اما وقتی به ایران می‌آیند، سطح آن ها به نظر ما ضعیف است و بالعکس. متأسفانه در حال حاضر استانداردی در این زمینه نداریم؛ به همین دلیل می‌خواهیم از نظر کمی و کیفی، استانداردسازی کنیم، به این معنی که اگر هر کسی در هرجای دنیا که زبان فارسی می‌خواند و  می‌خواهد از مرحله B2 به مرحله C1 برود، در سطح دیگرانی باشد که با او در یک ردیف هستند. بعد از اتمام درس نیز مانند تافل، آزمون «بسندگی» برگزار می‌کنیم که در آن، نمره‌ای را به عنوان حد قابل قبول در نظر گرفته می‌شود و کسب این نمره از طرف فرد، به مثابه موفقیت در آزمون و تسلط به زبان فارسی است.

*تسنیم: در حال حاضر این آزمون «بسندگی» در این مناطق ده‌گانه برگزار می‌شود؟

الان نه، در حال حاضر با سازمان سنجش و آموزش کشور صحبت شده و قرار است این سازمان، متولی اصلی باشد و آن را برگزار و نتایجش را اعلام کند.

*تسنیم: در گزارشی که از سوی شما در جلسه اخیر هیئت امنای بنیاد سعدی اعلام شد، به تدوین وضعیت موجود زبان فارسی در 35 کشور دنیا اشاره کردید. این کشورها کدام‌اند و بیشترین نقاط ضعفی که در این مناطق شناسایی شد، چه بوده است؟

در هرمنطقه، به طور متوسط پنج کشور وجود دارد. به عنوان نمونه، در اروپای غربی کشورهایی چون آلمان، فرانسه، اتریش، انگلستان و در اروپای شرقی کشورهای لهستان، مجارستان، رومانی، بلگراد و بوسنی در نظر گرفته شده است، به طور متوسط در این 10 منطقه حدود 50 کشور هستد که زبان فارسی در آن ها جریان دارد که 35 کشور در این میان، جزو مهمترین کشورها هستند. وضعیت زبان فارسی در این کشورها متغیر و متفاوت است، به عنوان نمونه کشوری مانند هند حدود 32 دانشگاه برای آموزش زبان فارسی وجود دارد و در مقابل نیز کشوری هست که تنها سه دانشگاه دارد. کشورهای مهم در این 10 منطقه، جزو برنامه ما هستند. هر کدام از این کشورها وضعیت متفاوتی دارند. ما بنا داریم در سال 96 این آمار و اطلاعات را به صورت کتاب منتشر کنیم تا وضعیت را به صورت روشن مشخص کند.

*تسنیم: مشکل اصلی در گسترش زبان فارسی چیست؟

اولین مشکل ما، مسئله بودجه است، از زمانی که بنیاد سعدی تأسیس شده کشور ما با کمبود بودجه و تحریم مواجه بوده است؛ البته ما گلایه‌ای از این جهت نداریم، زیرا وضعیت کشور به این صورت است و همه کشور درگیر آن هستند. اگر بودجه بنیاد سعدی، که الآن حدود 7 میلیارد است، دو برابر شود،‌ فعالیت‌های ما نیز دو برابر خواهد شد.
در حال حاضر از سوی وزارت علوم 35 استاد به خارج از کشور برای دانشگاه‌هایی که دانشجوی دکتری دارند، اعزام شده اند و بنیاد سعدی نیز پنج مدرس برای مناطقی که وزارت علوم استادی نفرستاده، اعزام کرده است که در مجموع 40 تن می‌شوند؛ این در حالی است که الآن 90 کشور متقاضی استاد هستند و دوست دارند استاد غیر بومی از ایران با لهجه درست، داشته باشند.

وضعیت زبان فارسی در جهان به چه صورت است؟

نکته دوم؛ رقبای ما هستند. ما در برخی از مناطق، به دلیل تبلیغات دیگر زبان‌ها و امکاناتی که دیگر زبان‌ها برای زبان‌آموزان خود فراهم می‌کنند(مانند امکانات رفاهی و اقتصادی) با مشکلاتی مواجه هستیم؛ چرا که این امکان برای ما وجود ندارد. به همین دلیل افراد عمدتاً ترجیح می‌دهند،  زبانی را انتخاب کنند که برای آنها امکان شغل هم فراهم ‌کند. 

*تسنیم: آیا در بررسی وضعیت این 35 کشور، ضعفی هم دیده شده؛ به این معنی که مثلاً در فلان نقطه یا در فلان کشور آموزش و گسترش زبان فارسی با ضعف همراه بوده است؟

بله، کشورهایی داریم که زمانی، حدود 50 سال پیش، 20 دانشگاه برای آموزش زبان فارسی داشته، اما در حال حاضر این تعداد به 10 دانشگاه رسیده است؛ یعنی وضعیت افت داشته است. البته تعطیلی رشته، دست دانشگاه نیست، دست متقاضیان است که انتخاب نمی‌کنند و دانشگاه با مشکل مواجه می‌شود.

کاهش متقاضی برای زبان فارسی در برخی از مناطق جهان/ آمریکا برای زبان انگلیسی چقدر هزینه می‌کند؟

یکی از مسائلی که می‌تواند مانع تعطیلی دانشگاه‌ها شود، ایجاد شغل و اشتغال‌زایی برای فارسی‌آموزان است. از زمانی که بنیاد سعدی تأسیس شده ما کمک کردیم و مانع تعطیلی پنج دانشگاه شده‌ایم.

*تسنیم: کشور های دیگر چه سرمایه گذاری برای گسترش زبان خود می کنند؟

امروزه کشور های چین، اسپانیا، ترکیه، آلمان و آمریکا، بیشترین فعالیت را برای گسترش زبان و فرهنگ خود می کنند. به عنوان نمونه، می توان به مصاحبه آقای دانی هال، کاردار سفارت آمریکا در بیروت اشاره کرد که در مراسم فارغ‌التحصیلی 420 زن که در دوره آموزش زبان انگلیسی در سفارت آمریکا در لبنان شرکت کرده بودند، می‌گوید:  ایالات متحده، از سال 2008 تاکنون بیش از سه میلیون دلار برای دوره‌های آموزش زبان انگلیسی زنان، هزینه کرده و نزدیک به 8 هزار زن در این دوره‌ها، آموزش دیده‌اند.

انتهای پیام/