اربعین، فضایی برای تحول قلوب در عالم بر محور ارزشهای حسینی است
حجتالاسلام اصفهانیان گفت: راهپیمایی اربعین که در سالهای اخیر شکلی گسترده پیدا کرده، متأثر از جریان نور و تحول قلوب است و موجب شکلگیری بزرگترین گردهمایی و در راستای ایجاد پیکرۀ امت اسلامی در عالم است.
حجتالاسلام سعید اصفهانیان، پژوهشگر حوزه قرآن و عترت در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»، دربارۀ خودجوش بودن یا نبودن جریان راهپیمایی اربعین اظهار داشت: اگر این حرکت، خودجوش بوده و یا محصول برنامهریزی ما باشد تبعاً در ادامه، آنگونه که خِرَد جمعی ما میپسندد نسبت به آن برنامهریزی می‌‌کنیم، اما اگر حقیقتاً آغازی جدید باشد و فضایی باشد که خداوند آن را شکل داده است، می‌بایست آن فضا را کاملاً بفهمیم و در قواعد آن فضا حرکت کنیم.
وی افزود: اگر در راهپیمایی اربعین، فاعلیت بشر مدنظر قرار گیرد، حرکت ابتدایی از جانب ما به سمت امام(ع) خواهد بود و اگر فاعلیتِ الهی مدنظر قرار گیرد، این جریان عظیم توسط جاذبه و کشش الهی و آسمانی نسبت به قلوب شکل گرفته است و فاعلیت ما می‌بایست در امتداد فاعلیتِ الهی و در راستای نفحه و نور سامان یابد.
تحول قلوب، منشأ اصلی پیروزی انقلاب در نگرش امام خمینی (ره)
این پژوهشگر حوزۀ قرآن و عترت با بسط این زاویه از نگاه در مکتب فکری امامین انقلاب اسلامی، نگرش امام(ره) نسبت به انقلاب اسلامی و نگرش مقام معظم رهبری در موضوع بیداری اسلامی را مورد مطالعه قرار داد و تصریح کرد: امام(ره) از اواخر دهۀ 20 و بعد از آن در دهۀ 30 و 40، مأموریتهای مختلفی نسبت به آینده این سرزمین مطرح کردند. امام راحل این موضوعات را برگرفته از جریانی که بنده از آن با عنوان «دکترین تحول قلوب» یاد میکنم تبیین کردند، شهید مطهری نیز نسبت به عقبه انقلاب اسلامی چنین سخن گفتند. تحول قلوبی که در ملت ایران شکل گرفت، در نگاه امام(ره) مقدم و فراتر از بیرون کردن شاه بود. در نگرش ایشان، منشأ اصلی پیروزی انقلاب، تحول قلوب به دست خداوند بود که محول الحول و الأحوال است.
وی توضیح داد: در مکتب فکری امام(ره) این مطرح است که خداوند قلبها را منقلب کرد و ارواح متحول شد؛ لذا یک حرکت عظیم اجتماعی حادث شد. بر اساس همین منطق، مقام معظم رهبری نیز بیداری اسلامی را مورد تحلیل قرار می‌دهند؛ که اگر ماجرایی در جغرافیای گسترده و در طول زمان کوتاه و با این کیفیت شکل بگیرد، این جز از دست خدای متعال بر نمی‌آید، این منطقی است که امامینِ انقلاب اسلامی در مدار آن حرکت می‌کنند. بر این اساس، پیش از اینکه بخواهیم قواعد ظاهری و سیاسی در پذیرش امام(ره) و رهبران انقلاب را مطالعه کنیم، می‌بایست بسنجیم که چرا در ابتدا، قلوبمان به امام(ره) یا به مقام معظم رهبری متمایل شد؟
حجتالاسلام اصفهانیان با بسط این منطق در نگاه قرآنی و البته مبتنی بر فاعلیت نور در حیطۀ آسمانها و زمین، خاطرنشان کرد: منطق نور و نار، منطق نور و ظلمت، منطقی است که خداوند از فراتر از آسمان به سوی زمین و به سوی آینده، به طور پیوسته و با مصادیق مختلف از آن یاد می‌کند. از جمله آیاتی که این فضا را به شکل جدی برای تحقق حاکمیت نور و ایجاد یک تمدن الهی در سرزمین ظهور و پیش بردن این ماجرا تا تحقق بهشتها مطرح می‌کند، آیات 8 و 9 سورۀ صف است؛ «یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ».
برنامه خداوند در عالم، با عنوان «تام شدن نور» مطرح شده است
وی افزود: آیات 8 و 9 سوره صف نمایندهای از آیات است تا به انسانها نشان دهد که از منظر قرآن، چگونه تاریخ نورانی و تاریخ مدنظر خداوند، حداقل از صدر اسلام تا دوران ظهور، در جبهه حق شکل می‌گیرد. بر اساس این آیات، تحقق دینِ حق در دوران ظهور امام زمان(عج)، توسط رسول خدا(ص) و در امتداد تام شدن نور مطرح شده است. برنامه خداوند در عالم، با عنوان «تام شدن نور» مطرح شده است و خدا در راستای تام شدن این نور، رسولش را به عمق عالم گسیل می‌کند و ماجراهای بعدی شکل می‌گیرد تا ظهور امام عصر(عج) واقع شود. بنابراین این دو آیه بر فراز تاریخ و بر فراز عالم قرار دارد، لذا آن چیز که جبهه حق به خود می‌بیند، نور و گسترش آن است.
این پژوهشگر حوزۀ قرآن و عترت یادآور شد: خداوند می‌فرماید: عدهای می‌خواهند نور خدا را خاموش کنند؛ کافران در این این دنیای ظلمانی می‌خواهند نسبت به نور حق سرپوشی کنند و خداوند نیز بنا دارد در همین عمق و در همین دنیا نور خویش را زیاد و تام کند. بر همین مدار، خداوند اولیای خود را روانه دنیا می‌کند و با تام شدن همین نور، سیر یک تمدن عظیم الهی بنیانگذاری می‌شود.
تابش نفحات نورانی در جریان اربعین حسینی (ع)
وی با اشاره به تابش نفحات نورانی در ایام مختلف بر قلوب مؤمنین اظهار داشت: با نگاه به احادیث عترت(ع) در می‌یابیم که موضوع تابش نفحههای نورانی در ایام مختلف بر قلوب بنیآدم و برای حرکت دادن انسانها در جغرافیای عظیم عالم و در این مسیر متعالی، موضوعی اساسی و مغفول در مطالعات تمدنی ما است، بیش از اینکه این احادیث بخواهد دلالت بر نفحات صرفاً فردی داشته باشد، می‌توان گفت بر نفحات اجتماعی دلالت دارد که از جملۀ آن، جریان زیارت امام حسین(ع) در ایام اربعین است.
حجتالاسلام اصفهانیان گفت: اگر جماعتی از مؤمنین، در مسیری الهی گام بردارند و همرأی باشند، مسیرشان مسیری است که به عنوان یک نقطه اتکاء در جبهه حق می‌توان به آن نگریست. وقتی از این منظر به ماجرای سالهای اخیر نگاه می‌‌کنیم، می‌بینیم تحولی در عالم واقع شده است و فضایی به عنوان فضای اربعین شکل گرفته است.
در حوزۀ محتوایی اربعین یا کار نشده یا اگر شده، حداقلی بوده است
این پژوهشگر حوزۀ قرآن و عترت با اشاره به احساس تحول در راهپیمایی اربعین خاطرنشان کرد: اگر انسانها با ورود به فضای اربعین، احساس تحول و ارتقای صفات را در یسیرترین حالت در خود ببینند، این ماجرا بسیار باید مورد مطالعه قرار گیرد، همچنان که در فضای دوران دفاع مقدس، این موضوع به کرّات مورد تجربه قرار گرفته بود و برای رزمندگان ما مشهود بود.
وی با تأکید بر اینکه باید ابعاد معرفتی اربعین در معرض مخاطبین قرار گیرد، تصریح کرد: آن چیز که در مطالعات خود ـ چه در ایران و چه در عراق ـ یافتیم، این است که حوزۀ محتوایی اربعین، حوزهای است که یا در آن کار نشده و یا حداقل تلاش در آن انجام شده است. مسجد مقدس جمکران در پاسخ به این نیاز اساسی، از انتهای سال گذشته ورودی به حوزه معرفتی ماجرا داشته است و با برگزاری سمینارهایی علمی درصدد بوده تا ظرفیتهای عظیم اربعین را ـ به عنوان یک نقطه کانونی وحدت و صحنه‌ای که در تحقق پیکره امت اسلامی در این دوران نقشآفرین است ـ مورد کاوش قرار دهد.
حجتالاسلام اصفهانیان با اشاره به فضای اتحادی اربعین حسینی(ع) اظهار داشت: در دورانی که فاجعۀ منا برای امت اسلامی دردآور است، در دورانی که طراحی ماجرای بحرین یک طراحی شیطانی است و طراحی ماجرای یمن نیز بدتر از آن است، خداوند متعال فضای اتحادی اربعین را ـ هم به لحاظ سیاسی و هم به لحاظ بینالادیانی ـ پیش رویمان قرار داده است، لذا باید از این فضا بهترین بهرهها را برد.
آیا نباید عدم استفاده از ظرفیت بیداری اسلامی، درس عبرتی برایمان باشد؟
این پژوهشگر حوزۀ قرآن و عترت با بیان این مطلب که چرا پیش از این، در بیداری اسلامی نتوانستیم از ظرفیتی که خداوند شکل داده بود استفاده کنیم، تأکید کرد: آیا از اربعین هم نباید استفاده کنیم؟! اگر موج بیداری اسلامی گرفتار تشتّت آراء شد، آیا نمی‌توانستیم حداقل به تبیین مقام معظم رهبری مقید باشیم، و بسیار بیشتر از آن فضای نورانی بهرهمند گردیم؟ و آیا نمیبایست آن ماجرا صحنه عبرتی برای امروزمان باشد؟
وی با اشاره به اینکه راهپیمایی اربعین متأثر از نفحات و جریان انوار الهی است و باید با آن همراهی کرد تا در راستای اهداف الهی حرکت داده شویم، تأکید کرد: امروز ماجرای اربعین را نباید سطحی نگاه کنیم و فقط در حد رفاه زائرین که کاری بسیار ارزشمند است، به آن توجه کنیم. امروز باید این حرکت عظیم را ـ که بنا بر پیشبینیهای انجام شده، شاید امسال چیزی حدود 30 میلیون جمعیت را در خود داشته باشد، فرصتی الهی بدانیم و باید زیرساختهای معرفتی این ماجرای عظیم به شکل جدی سامان پیدا کند، یعنی ابتدا بر مدار وحدت و در مسیر تشکیل پیکره امت اسلامی، همچنین در مسیر حرکت بینالأدیانی و بر مدار ارزشهای حسینی باشد.
حجتالاسلام اصفهانیان دربارۀ مشیت راهبردی حرکت امام حسین(ع) اظهار داشت: اینکه ما حرکت امام حسین(ع) را به عنوان یک مشیت راهبردی در نظام هستی می‌دانیم، یعنی قائلیم که حرکت حضرت، مبتنی بر مشیتی است که گره از بنبست بشر باز می‌کند، مشیتی که پیش از خلقت آسمانها و زمین مطرح بوده است.
اگر جریان حسینی نبود، امامت متوقف بود
وی افزود: در علم خداوندی مشخص است که در مقابل طلوع خورشید ولایت (حضرت علی (ع)) در این دنیا تعرضهایی جدی شکل می‌گیرد و بر این اساس، مسیر آینده بشر مسدود می‌شود (آیه 60 سوره اسراء و ...)؛ لذا بزرگترین مشیت راهبردی خداوند در این عالم، از ابتدا و برای امتداد جریان الهی و ولایت به نگارش در می‌آید. اگر جریان حسینی نبود، امامت متوقف بود و این ماجرا هم به عنوان مشیت راهبردی در عالم نگاشته شد.
این پژوهشگر حوزۀ قرآن و عترت ورود به اربعین با رفتار حادثهمحور عاشورایی را یکی از معضلات امروز خواند و ادامه داد: وقتی با این فضا به ماجرای امام حسین (ع) ورود می‌‌کنیم، می‌بینیم در حوزۀ مطالعات حسینی بر روی روز عاشورا و صرفاً رویداد متمرکز شده‌ایم؛ روزی که همراهی، اشک، ماتم و سینهزنی خودش را میطلبد، اما با جریان اربعین این فرصت زمانی فراهم شده است تا تعمق بیشتری کنیم و صحنۀ عظیم عاشورا را قدری بیشتر فهم کنیم. ما با فهم محدود از عاشورا و بسنده کردن به رفتارهای متناسب عزا و ماتم، وارد جریان عظیم اربعین می‌شویم، این یکی از معضلات امروز ما ـ چه در راهپیمایی عظیم اربعین و چه در فضاهای مذهبی خودمان ـ است.
حجتالاسلام اصفهانیان با اشاره به پژوهشهای انجام شده در حوزه اربعین گفت: پژوهشهای ما نسبت به اربعین، عاشورایی است، همچنین نوع رفتارمان در قبال اربعین، عاشورایی است، حال آنکه ما عاشوراییان می‌بایست زوایای مختلف عاشورا را فهم و در این راستا حرکت کنیم و اربعین را به عنوان نقطه عطفی قرار دهیم. این تعمیق معرفتی و یا عدم آن، چیزی است که امروزه می‌تواند به عنوان محل ارتقاء یا پاشنۀ آشیل امت اسلامی قرار بگیرد، لذا موضوع مهمی در بحث جایگاهشناسی و رفتارشناسی عاشورا و اربعین است.
این پژوهشگر حوزۀ قرآن و عترت در بحث جایگاهشناسی اربعین خاطرنشان کرد: ما بر اساس مبانی قرآنی ـ روایی معتقدیم اگر خداوند بر قاعدۀ جریان نور و جریان نفحات الهی، قلوب مؤمنین را به سمتی قرار می‌دهد، گویا بناست اتفاق عظیمی شکل بگیرد. اینک آن اتفاق عظیم، در تعبیر مقام معظم رهبری «تشکیل پیکرۀ امت اسلامی» است. تعبیر قرآنی مدنظر ایشان تعبیر «كَأَنَّهُمْ حُمُرٌ مُسْتَنْفِرَةٌ فَرَّتْ مِنْ قَسْوَرَةٍ» است، این تعبیر با تعابیر ما بسیار متفاوت است.
اگر اربعین محصول برنامهریزی خداست، چرا در این زمانه واقع شده است؟
وی افزود: در این نگاه، گویی قرار است یک قسوره و پیکره امت اسلامی شکل بگیرد. تعبیر «راهپیمایی اربعین»، فاعلیت انسانها را پررنگ می‌کند و اما تعبیر «قسوره»، پررنگ کنندۀ فعل خداوند است، در منطق قسوره می‌بایست چشم انتظار غُرّش شیر بود.
حجتالاسلام اصفهانیان علاوه بر ذکر چند سؤال مهم در حیطۀ ماجرای اربعین توضیح داد: اگر این ماجرا محصول برنامهریزی خدا باشد، چرا در این زمانه واقع شده است؟ چرا خداوند پیکره امت را واحد می‌کند؟ قرار است چه اتفاقی پیشروی بشر باشد؟ آیا یکی از وعدههای خداوندی نزدیک است؟ آیا وعدۀ فرو ریختن یک جریان گسترده شیطانی پیشروی ماست که امت اسلامی با نور حسینی باید منسجم شود؟ این جایگاهشناسی، موضوع مهمی است که در این زمان باید مورد مطالعه قرار گیرد.
وی افزود: اگر نسبت عاشورا و اربعین را درست فهم نکنیم و جایگاه اربعین را درست کشف نکنیم و یا غایت نهایی جریان عظیم نورانی را امروز متوجه نشویم، ناگزیر دچار سطحینگری می‌شویم و به آن چیزی که داریم بسنده می‌‌کنیم و در نتیجه، همراهی مناسبی با این با عظمت نورانی نخواهیم داشت، آن موقع است که این جریان عظیم، منافذ بسیاری را بر خود هموار می‌بیند که جبهۀ باطل در آن رسوخ و نفوذ کند. البته به تبع سطحینگری موجود و تعمقی که نکرده‌ایم، گرفتار برخی از این جریانات در این راهپیمایی عظیم هستیم.
این پژوهشگر حوزۀ قرآن و عترت با اشاره به تلاش سه جریان پیوسته در قرن دوم و الگو برداری دشمن از آن در این زمان برای حذف اندیشۀ عترت گفت: آن فضایی که بعد از شهادت امام حسین(ع) شکل گرفت، فضایی است که گاهی از آن با عنوان بیداری یاد می‌‌کنیم، یا همان موج انرژی اجتماعی گستردهای که آمد و افراد را در خود هضم کرد. افرادی که در زمان مناسب وارد میدان نشده بودند، گویی متنبّه شده و بخشی نیز با انگیزههای دیگری در کنار آنان وارد میدان انتقام شدند.
راهپیمایی اربعین نباید تحت‌الشعاع مهدویت دروغین قرار گیرد
حجتالاسلام اصفهانیان با اشاره به جریان دوم و انحراف برخی نهضتها چون زیدیه و ابومسلم، همچنین جریان سوم و پیدایش مهدویت دروغین اینگونه توضیح داد: اگر دشمن جریانهای قرن دوم هجری را به شکل جدی مطالعه کرده باشد و بر اساس مدلِ به اصطلاح بیداری، تلاش کرده باشد تا بیداری اسلامی واقع شده را وارونه جلوه دهد ـ که این کار را حتی در داخل کشور هم کردند ـ و اگر داعش را در ادامه و بر اساس نهضتهای قرن دوم شکل داده باشد، احتمالاً اینک ما در آستانۀ موج شوم یا همان موج عظیم مهدویت دروغین بسر می‌بریم. این موضوع نباید راهپیمایی عظیم اربعین را تحت‌الشعاع قرار داده و این جریان عظیم را دچار آسیب و تشتّت کند.
وی در جمعبندی نسبت جایگاه اربعین در میان حرکت عظیم تمدن نور به سمت آینده، اظهار داشت: اگرچه در فضای عالم، ظلمت ساختار خودش را چیده است، اما به وضوح می‌بینیم که نور حق در پهنۀ دنیا قدرتنمایی می‌کند و در حرکت به سوی سرزمین بهشت، در حال عیانتر کردن مظاهر خویش است. این نور، بر سبیل خدا، به سوی بهشت و به سمت وعدههای قطعی پروردگار حرکت می‌کند و حرکت می‌دهد.
انتهای پیام/
