امام روح‌الله(ره): شما نمایندگان مجلس باید معلم اخلاق باشید

به گزارش خبرنگار پارلمانی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»، امروز (10آذر) سالروز شهادت آیت الله سید حسن مدرس و روز مجلس شورای اسلامی است. مجلس شورای اسلامی که چکیده و عصاره ملت نامیده می‌شود جایگاه حساس و مهمی است که در نظام‌های مردمی نقش برجسته و حساسی را دارد چراکه تحقق بخشی از جمهوریت در این قوه تأثیرگذار است و از همین رو بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی(ره) می‌فرماید «مجلس در رأس امور است».

**نامگذاری روز مجلس

روز مجلس در ایران، همزمان با سالروز شهید  شدن آیت‌الله سید حسن مدرس است. وی در شب دهم آذر سال 1316 توسط عوامل رضاشاه شهید و این روز در تقویم جمهوری اسلامی، به نام روز مجلس خوانده می‌شود.شهید آیت الله سیدحسن مدرس، از بزرگ مردان تاریخ ایران زمین است. او که حدود هفده سال، از 1289 تا 1307 نماینده مجلس بود، هیچ گاه از راه انقلابی خویش پشیمان نشد و در طول این مدت، با جسارت و شجاعت شگفت انگیز به مبارزه با استبداد و استعمار پرداخت و سرانجام جان خود را نیز در این راه فدا کرد. انتخاب سال روز شهادت وی به عنوان روز مجلس از سوی مجلس شورای اسلامی، به ماندگاری نام و یاد او در خاطرها و شناخت هر چه بیشتر این عالم انقلابی کمک خواهد کرد.

**زندگی نامه شهید آیت الله سیدحسن مدرس

سیدحسن قمشه ای اسفه ای، مشهور به مدرس، در سال 1287 هجری قمری برابر با 1249 خورشیدی، در خانواده ای از سادات طباطبایی ساکن سرابه، از توابع زواره اردستان به دنیا آمد. پدرش، سید اسماعیل، زندگی خود و خانواده اش را در کمال سادگی و قناعت اداره می کرد. میرعبدالباقی، پدربزرگ مدرس، مرد زاهد و عابدی بود که از سال ها پیش در قُمشه (شهرضای کنونی) سکونت داشت. مدرس به همراه پدر ره سپار قمشه شد و مدت ده سال در آن شهر، مقدمات ادبیات عرب و فارسی را فراگرفت.

او شانزده سال بیشتر نداشت که برای ادامه تحصیل به اصفهان رفت و حدود سیزده سال در آن شهر اقامت گزید. پس از آن، راهی نجف اشرف شد و هفت سال در آن مکان مقدس به تحصیل علم پرداخت. وی در دوره دوم مجلس شورای ملی از طرف علمای نجف، به عنوان یکی از پنج مجتهدی که قوانین مصوّب مجلس را برای مغایر نبودن با موازین شرع نظارت می کردند، برگزیده شد. او سرانجام جان خویش را بر سر مخالفت با رضاخان پهلوی گذاشت و به درجه والای شهادت رسید.

**نظر آیت‌الله مدرس درباره مجلس

در دیدگاه مدرس، مجلس قانون گذاری به دلیل تشکیل شدن از نمایندگان مردم کشور، به منزله عصاره ملت و مرکز ثقل مملکت است. وی مجلس را رقم زننده امور ملت و تنها مرجع تصمیم گیرنده در مملکت می دانست. مدرس معتقد بود هیچ قانون، مصوّبه و امتیاز بدون نظر و تصویب مجلس، قانونی نیست. وی در جلسه 25 اسفند 1302 در بیان مقام و منزلت مجلس می گوید: «این مجلس را به منزله تمام ایران می دانم. مثل این است که سی کُرور اهالی ایران در اینجا تشریف دارند».

 **مجلس از نگاه معمار انقلاب

حضرت امام خمینی رحمت‌الله علیه می‌فرماید "مجلس شورای اسلامی تنها مرکزی است که تمام قوا باید تبع آن باشند ... اینجانب اکیدا علاقمندم که قداست مجلس معظم و وکلای محترم محفوظ باشد تا الگویی باشند برای مجلس‌های جهان ... شما (نمایندگان) باید در آنجا معلم اخلاق باشید برای همه کشور، حضرات وکلا، مجلس را معبدی کنند منزه از اعمال و اقوال زمان طاغوت تا مجلس نمونه شود، باشد که مجالس دیگر کشورهای اسلامی از آن تبعیت کنند" مرکز همه قانون‌ها و قدرت‌ها مجلس است ... شک نیست که مجلس به همه امور نظارت دارد و حق نمایندگان است که از هر انحراف و خلافی که از وزراء و ادارات می‌بینند به حکم قانون جلوگیری کنند و دولت را تا حد استیضاح بکشانند، لکن فرق‌هاست بین نظارت و استیضاح و بین عیب‌جویی و انتقام‌گیری و این فرق‌ها را همه کس پس از رجوع به وجدان خویش می‌فهمد." (1360/03/06 به مناسبت سالگرد تاسیس مجلس شورای اسلامی)

**مجلس از نگاه رهبری

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز می‌فرمایند "نمایندگی مجلس، مسئولیت و خدمت است، مجلس در نظام اسلامی دارای نقش حقیقی در اداره و هدایت کشور است و درست ایفا کردن این نقش تأثیر عمیق و تعیین کننده‌ای در سرنوشت و مسیر و جهت‌گیری‌های اصلی کشور به جای می‌گذارد. مجلس به معنای حقیقی کلمه مظهر اراده و حاکمیت مردم است. مجلس با مصوبات خود راهی را که دولت اسلامی برای اداره کشور باید بپیماید، ترسیم می‌کند و بر این حرکت سرنوشت‌ساز نظارت می‌کند.

مجلس در همه حال باید حریت و صراحت و حق‌گرایی و استقلال خود را حفظ کند و راه راست را به مجریان امور نشان داده و بر پیمودن آن نظارت کند. نمایندگان باید پاسخگوی رأی اعتمادی که بر اعضای دولت می‌دهند، باشند. با این حال کارشکنی و فتنه‌گری از هیچکس قابل قبول نیست ... بنابراین مجلس باید تمام امور کشور را اصلاح کند، همه امور کشور را زیر نظر داشته باشد. پست نمایندگی مسئولیت است و تکلیف، نمایندگان باید نظارت دقیق و همه‌جانبه خود و تصویب قوانین هدایتگر و سازنده، راه کار و تلاش و پیشرفت کشور را هموار کرده و اگر ضعف، خلاف و یا تخلفی دیدند با قدرت و قاطعیت برخورد کرده و مسامحه روا ندارند ... در قانون اساسی نیز به این مسئله توجه خاص مبذول شده و از نظر شرایط و اختیارات و مسئولیت‌ها بر رکن بودن و محوریت مجلس در امور کشور تأکید شده و اصول فراوانی به وظایف و اختیارات و رسالت مجلس اختصاص یافته است در حدود 60 اصل و حدود یک سوم از اصول قانون اساسی به مسایل مربوط به مجلس و قانونگذاری و قوه مقننه و وظایف این قوه مربوط می‌شود این خود اهمیت و قداست و نقش کلیدی و جایگاه ویژه مجلس را در امور کشور نشان می‌دهد، بررسی همین بخش مهم تفاوت ماهوی مجلس و قوه قانونگذاری در جمهوری اسلامی با قانون اساسی مشروطیت و نظام گذشته را به خوبی بیان می‌دارد.(1392/03/08 بیانات امام خامنه‌ای در دیدار با نمایندگان مجلس)

**پیشینه مجلس در ایران

اولین مجلس شناخته شده در تاریخ ایران به زمان اشکانیان باز می‌گردد. در این دوران مجلس مهستان از میان بزرگان و اشراف ایرانی به دو دسته بزرگان و شاهی تقسیم می‌شده‌است. پس از حمله اعراب به ایران بساط مجلس در حکومت‌های ایران برای بیش از 12 قرن برچیده شد. در زمان ناصرالدین شاه وی در چند مورد مجوز تشکیل مجالسی را صادر کرد. از جمله مجلس 25 نفره «مصلحت خانه» یا به اختصار «مجلس مشورت» و مجلس وکلای تجار.

تشکیل اولین مجلس ملی کشور به انقلاب مشروطه باز می‌گردد که فرمان تشکیل آن در روز 14 مرداد سال 1285 توسط مظفرالدین شاه به امضا رسید. مجلس شورای ملی (که در فرمان مشروطیت نیز یک بار مجلس شورای اسلامی خوانده شده بود) از 1285 تا 1368 در حدود 83 سال به حیات خود ادامه داد و در جریان بازنگری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال 1368 از مجلس شورای ملی به مجلس شورای اسلامی تغییر نام پیدا کرد.

**مجلس شورای اسلامی

بر طبق اصل 62 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مجلس شورای اسلامی از نمایندگان ملت که به طور مستقیم و با رأی مخفی انتخاب می‌شوند تشکیل می‌گردد. دوره نمایندگی در این مجلس چهار سال است که انتخابات هر دوره باید پیش از پایان دوره قبل برگزار شود، به طوری که کشور در هیچ زمان بدون مجلس نباشد.

تعدادنمایندگان مجلس دویست و نود نفر و از تاریخ همه‌پرسی سال 1368 پس از هر ده سال، با در نظر گرفتن عوامل انسانی، سیاسی، جغرافیایی و نظایر آنها حداکثر بیست نفر نماینده می‌تواند اضافه شود. زرتشتیان و کلیمیان هر کدام یک نماینده و مسیحیان آشوری و کلدانی مجموعاً یک نماینده و مسیحیان ارمنی جنوب و شمال هر کدام یک نماینده انتخاب می‌کنند. محدوده حوزه‌های انتخابیه و تعداد نمایندگان را قانون معین می‌کند.

پس از برگزاری انتخابات، جلسات مجلس شورای اسلامی با حضور دو سوم مجموع نمایندگان رسمیت می‌یابد و تصویب طرحها و لوایح طبق آیین‌نامه مصوب داخلی انجام می‌گیرد مگر در مواردی که در قانون اساسی حدنصاب خاصی تعیین شده باشد. برای تصویب آیین‌نامه داخلی موافقت دو سوم حاضران لازم است.

در زمان جنگ و اشغال نظامی کشور به پیشنهاد رئیس جمهور و تصویب سه چهارم مجموع نمایندگان و تأیید شورای نگهبان انتخابات نقاط اشغال شده یا تمامی مملکت برای مدت معینی متوقف می‌شود و در صورت عدم تشکیل مجلس جدید، مجلس سابق همچنان به کار خود ادامه خواهد داد.

مذاکرات مجلس شورای اسلامی باید علنی باشد و گزارش کامل آن از طریق رادیو و روزنامه رسمی برای اطلاع عموم منتشر شود. تنها در شرایط اضطراری و در صورتی که رعایت امنیت کشور ایجاب کند، به تقاضای رئیس جمهور یا یکی از وزراء یا ده نفر از نمایندگان، جلسه غیر علنی تشکیل می‌شود. مصوبات جلسه غیر علنی در صورتی معتبر است که با حضور شورای نگهبان به تصویب سه چهارم مجموع نمایندگان برسد. گزارش و مصوبات این جلسات باید پس از بر طرف شدن شرایط اضطراری برای اطلاع عموم منتشر گردد.

مجلس شورای اسلامی علاوه بر تصویب قوانین، حق نظارت مستمر بر اجرای قانون را دارد

**وظیفه مجلس شورای اسلامی

بر اساس قانون اساسی، وظیفه اصلی مجلس شورای اسلامی، قانون گذاری و نظارت است، ولی مجلس نقشی بیش از این بر عهده دارد. مجلس، رقم زننده سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور است و از سوی دیگر، ناظری ملی بر عملکرد قوه مجریه به شمار می آید. حاکمیت ملی از سوی نمایندگان اعمال می شود و ملت با دو اهرم قانون گذاری و نظارت، حقوق خود را حفظ و اختیارات دولت مردان را محدود می کند.

**مراحل قانون گذاری در مجلس شورای اسلامی

رسیدگی به طرح ها و لوایح در پنج مرحله انجام می پذیرد. مرحله اول، اعلام وصول طرح یا لایحه در مجلس و ارجاع آن به کمیسیون مربوط است و در همان حال، تکثیر می شود و در اختیار نمایندگان قرار می گیرد تا اگر نظر و پیشنهادی داشته باشند، به کمیسیون مربوط مراجعه کنند.

مرحله دوم، رسیدگی در کمیسیون است. در مرحله سوم، طرح یا لایحه رسیدگی شده در کمیسیون، به همراه گزارش کمیسیون به هیئت رئیسه مجلس تسلیم می شود تا برای شور اول در دستور جلسه علنی مجلس قرار گیرد. سپس کلیات آن در جلسه علنی به رأی گذاشته می شود و در صورت تصویب به مرحله بعد می رود. در مرحله چهارم، بار دیگر به همراه پیشنهادهای اصلاحی نمایندگان، در کمیسیون بررسی می شود. در مرحله نهایی، برای بار دوم در دستور مجلس قرار می گیرد و در وقت تعیین شده، از طرف مخبر کمیسیون توضیح داده می شود و یک یک موارد آن مورد بحث و رسیدگی و رأی گیری قرار می گیرد.

**مجلس، تحقیق و تفحص و نظارت بر دستگاه های گوناگون

مجلس شورای اسلامی افزون بر تصویب قوانین، حق نظارت مستمر بر اجرای قانون را دارد. قانون اساسی حق تحقیق و تفحص در تمام امور کشور را به مجلس داده و برای آن ضمانت اجرا هم تعیین کرده است تا مجلس بتواند این وظیفه را به صورت مطلوب انجام دهد. مجلس شورای اسلامی از نظر سیاسی وظیفه دارد با نظارتی که اعمال می کند، خود به خود تخلف از قانون را به حداقل ممکن برساند. درجه اعتبار مجلس، از اساس تا حد زیادی به این نظارت بستگی دارد. مجلس نظارت خود را از راه تذکر، سؤال و استیضاح اعمال می کند.

انتهای پیام/