دلایل کاهش تدریجی تولید علم در ایران

به گزارش خبرنگار دانشگاه باشگاه خبرنگار تسنیم «پویا» مهربد مهر‌افزا مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی در یادداشتی با عنوان « دلایل کاهش تدریجی تولید علم در ایران » نوشت:

امروزه علم و دانش از پارمترهای اصلی قدرت و امنیت در جهان به شمار می روند و برخی از قدرت های بزرگ سیاسی جایگاه کنونی خود را مرهون توجه بهینه به مقوله علم و دانش هستند.

بدیهی است ایران اسلامی نیز به عنوان کشوری که به دنبال حفظ تمام و کمال استقلال سیاسی و اقتصادی خود و در نهایت افزایش اقتدار خود در جهان است به میدان رقابت های پرشتاب و تنگاتنگ علم وفناوری وارد شده تا بدین وسیله کشور را از وابستگی به شرق غرب برهاند.

از همین روست که رهبر معظم انقلاب اسلامی برمقوله علم و فناوری در افزایش اقتدار کشورها به مسئله مهم پیشرفت علمی و لزوم حفظ «شتاب رشد تولید علم در کشور» و عدم توقف آن تاکید موکد دارند.

ایشان در دیدار با اساتید دانشگاه‌ها، فرمودند:«باید کشورهای اسلامی از لحاظ علم و فناوری پیشرفت کنند. گفتم غرب و آمریکا به برکت علم توانستند بر کشورهای دنیا مسلط شوند؛ یکی از ابزارهاشان علم بود؛ ثروت را هم با علم به دست آوردند. البته مقداری از ثروت را هم با فریبگری و خباثت و سیاست به دست آوردند، اما علم هم مؤثر بود. باید علم پیدا کرد. روایتی است که فرمود: «العلم سلطان من وجده صال و من لم یجده صیل علیه».(1) باید علم پیدا کنید. علم که پیدا کردید، پنجه‌ی قوی پیدا خواهید کرد. اگر علم نداشته باشید، کسانی که دارای پنجه‌ی قوی هستند، دست شما را میپیچانند. جوانهاتان را به علم تشویق کنید؛ این کار ممکن است؛ ما در ایران این کار را کردیم. ما قبل از انقلاب در ردیفهای آخرِ آخرِ علمی دنیا قرار داشتیم، که هیچ نگاهی به طرف ما جلب نمیشد. امروز به برکت انقلاب، به برکت اسلام، به برکت شریعت، کسانی که در دنیا ارزیابی میکنند، گفتند و در دنیا منتشر شد که ایران امروز از لحاظ علمی در رتبه‌ی شانزدهم دنیاست.»

سرعت رشد علمی کشور در دهه گذشته و تا قبل از شروع دولت تدبیر و امید به حدی بود که  مجله علمی «نیچر» در گزارش خود در سال 2011 با بررسی روند رشد کمی تولیدات کشورهای مختلف جهان نوشت که تولیدات علمی ایران در سال 2011 نسبت به سال قبل 20 درصد رشد داشته و این رشد خیره‌کننده که بیشترین رشد علمی در دنیا بوده، ایران را از لحاظ تعداد مقالات علمی در جایگاه بیستم دنیا قرار داده است و این در حالی بوده است که در همان سال رشد تولید علم چین، 15 درصد، کره‌جنوبی 10 درصد، هند و اسپانیا کمتر از 10 درصد و ایالات متحده آمریکا و انگلستان کمتر از 5 درصد بوده است.

تحلیل رشد علمی کشور بر مبنای سایت رنکینگ Scimago و داده‌های Scopus نشان می‌دهد که سهم تولید علم ایران از سال 2005 تا 2012 مرتبا افزایش یافته و از سال 2013 با تغییر سیاست‌های وزارت علوم این رشد متوقف شده و عقبگرد علمی کشور آغاز شده است و متاسفانه شاهد افت 2/47 درصدی در تولید علم کشور هستیم.

طی سه سال اخیر کاهش شیب رشد تولیدات علمی کشور منجر به آن شد که پس از انتقادهای پراکنده نخبگان و چند نوبت هشدار رهبر معظم انقلاب در این خصوص،  12000 نفر از اعضای هیئت علمی و اساتید برجسته دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور سال گذشته در نامه‌ای به سران سه قوه نگرانی خود را از این کاهش ابراز کنند. اقدامی که در نوع خود بی‌سابقه بود.

از مهمترین دلایل این بحران علمی در کشور را می‌توان در فهرست زیر دسته‌بندی کرد:

1.سیاست زدگی و حاکم شدن منویات جناحی در دانشگاه و تبدیل شدن دانشگاه به جولانگاه برخی احزاب
2. به حاشیه کشاندن فضای علمی کشور با زیر سوال بردن دانشجویان بورسیه
3. عدم توجه اصولی و مدون به ارتباط صنعت و دانشگاه
4. عدم اختصاص بودجه مناسب به مباحث پژوهشی و کاهش آن در برخی از موارد

البته سال گذشته وزارت علوم علت این کاهش را سیاست های گذشته و تحریم ها اعلام کرده و جهش رشد علمی را به سال های بعد موکول کرده بود! اما اکنون که در پایان 4 سال از مدیریت تیم فعلی در وزارت علوم هستیم هنوز آنطور که شایسته است شرایط علمی کشور به آن شرایط ایده آل گذشته نرسیده است؛ به طوری که رهبر انقلاب در دیدار اخیرشان با نخبگان علمی کشور فرمودند: «حالا مسئولین محترم به من جواب میدهند که آقا جایگاه علمی ما مثلاً از درجه‌ی فلان پایین نیامده؛ مگر بنا بود پایین بیاید؟ بنا بود جایگاه بالا برود، آن هم با سرعت؛ اشکال، این است. نباید ما اجازه بدهیم این حرکت علمی آسیب ببیند؛ این حرکت علمی، دشمن دارد، اگر این حرکت علمی دچار دشمنی‌ها بشود و ما نفهمیم و از آن مراقبت نکنیم، یک نتیجه‌ی بسیار سنگین و تلخی خواهد داشت. میدانید آن نتیجه چیست؟ آن نتیجه عبارت است از ایجاد یأس در نیروهای جوان کشور؛ اگر این به وجود آمد، درست کردن و رُفو کردنش دیگر به این آسانی‌ها نیست.»

**مسئول بسیج دانشگاه شهید بهشتی

انتهای پیام/