آیا هژمونی حزب عدالت و توسعه و اردوغان تداوم خواهد یافت؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، انفجارهای اخیر در ترکیه اگرچه بار دیگر شکاف‌های قومی و ناکارآمدی سیاست‌های دوگانه سرکوبگرانه و همدستی با تروریسم را در چارچوب بلندپروازی‌های رئیس جمهور اردوغان را به اثبات رسانید، اما این پرسش را دوباره مطرح کرد که آیا هژمونی حزب عدالت و توسعه در رأس هرم قدرت در این کشور همچنان پایدار خواهد ماند؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که رجب طیب اردوغان از ابتدای قدرت گرفتن در ترکیه بر فضای اجتماعی و اقتصادی تمرکز کرد و توانست به موفقیت‌های خوبی دست یابد؛ به گونه‌ای که مردم ترکیه با مقایسه وضع مالی و اقتصادی خود نسبت به گذشته، در چندین انتخابات و با رأی بالا به وی، به سیاست‌های حزب عدالت و توسعه روی خوش نشان داده‌اند.

برای شهروندان ترکیه به مانند بیشتر کشورها، اهمیت توسعه و پیشرفت داخلی و خدماتی که از آن بهره‌مند می‌شوند، بیش از معادلات بین‌المللی و منطقه‌ای اهمیت دارد.

با این حال در ترکیه آنچه از شواهد پیداست، حزب عدالت و توسعه و رجب طیب اردوغان با اولویت دادن بـه توسعه اقتـصادی، سبب به وجود آمدن طبقه متوسط جدیدی شده که خواسته‌های سیاسی دارند؛ خواسته‌هایی که در بطن توسعه سیاسی نهفته است و در بردارنده آزادی خواهی، حقوق شهروندی و حقوق دموکراتیک مدرن است. به نظر می‌رسد دولت ترکیه نتواند در بلند مدت جوابگوی این خواسته‌ها باشد.

در حال حاضر بیشتر سیاستمداران منتقد که محافظه کاران میانه رو هستند، از دعوای سکولاریست‌– اسلامگرا و رقابت‌های درونی میان اسلامگرایان سکولار خسته شده‌اند و آرزوی آنها رسیدن به مردم‌سالاری با ثبات در کشور است. بسیاری از سیاستمداران و فعالان مدنی با فاصله گرفتن از پروپاگاندای رسانه‌ای اردوغان و حامیان حزب عدالت و توسعه پس از کودتا، لب به اعتراض در برابر تمایلات اقتدارگرایانه اردوغان و حزب عدالت و توسعه گشودند.

آنها به شدت نگران تضعیف دموکراسی و تحمیل مفاد مدنظر اردوغان در اصلاحیه قانون اساسی پس از کودتا هستند. به موجب این اصلاحات که رجب طیب اردوغان توانست با کسب موافقت دولت باغچه لی به عنوان رهبر ملی گرایان در پارلمان آن را برای رأی گیری مردمی در بهار آینده آماده کند، اختیارات رئیس جمهور افزایش می‌یابد و زمینه برای حضور اردوغان در پست ریاست جمهوری تا سال 2029 تداوم خواهد یافت.

با این حال و علیرغم اینکه فرهنگ سیاسی در ترکیه همچنان برای افراد و قهرمانان برجسته ارزش ویژه‌ای برخوردار است، باید پذیرفت که کاریزمای شخصی اردوغان رو به افول است.  

دستگیری و کنار گذاشتن بسیاری از شهروندان در پست‌های مختلف شغلی اعم از معلمین، وکلا، قضات تا پست‌های نازلتر، باعث شکـل‌گیری طبقه‌ای ناراضی درون سیستمی شده است. شاید به همین علت بود که  مرکز مطالعات استراتژیک اوراسیا، طبق پژوهشی که در ترکیه در تاریخ 9 الی 17 نوامبر 2016 در 78 شهر از 30 استان این کشور بر روی چهار هزار و 240 نفر از شهروندان ترکیه انجام داد، حاکی از افت محبوبیت رجب طیب اردوغان داشت.

رجب طیب اردوغان در انتخابات 10 آگوست 2014 توانسته بود 52 درصد از آرای مردم ترکیه رأی به دست آورد، اما طبق این نظرسنجی میزان آرای اردوغان به 5/36 درصد کاهش یافته بود. این آمار خود نشان‌دهنده احتمال پایان هژمونی و حاکمیت رجب طیب اردوغان و الگوی مدنظر او در صورت تداوم رفتارهای سرکوبگرانه در آینده است.

از سوی دیگر همانگونه که شاهد سر برآوردن جریان‌های انشعابی از احزاب اسلامگرای پیشین ترکیه مانند احزاب فضیلت، رفاه و سعادت در نتیجه فشار نظام و نهادهای حامی کمالیست‌ها بودیم، امکان شکل گیری احزاب انشعابی تازه از میان اعضای ناراضی و حذف شده حزب عدالت و توسعه توسط رجب طیب اردوغان نیز دور از انتظار نیست.

باید همچنین توجه داشت که تقریباً بیشتر موفقیت‌های حزب عدالت و توسعه از سال 2002 به این سو، محصول عملکرد اقتصادی مثبت این حزب در این کشور بوده است، لذا تداوم اقدام‌های تروریستی در ترکیه ضمن تداوم لطمه به اعتبار و موقعیت اقتصادی و سیاسی آنکارا، بدون شک بر آرزوهای بلندپروازانه ترک‌ها در ابعاد اقتصادی نیز اثرات منفی به دنبال خواهد داشت.

از این رو به نظر می‌رسد که تداوم حملات تروریستی در داخل ترکیه که محصول سیاست‌های غلط رجب طیب اردوغان در برخورد با مسئله کردی در داخل و تروریسم در کشورهای مجاور است، هژمونی حزب عدالت و توسعه را بر ساختارهای قدرت در آنکارا دچار مشکل خواهد کرد. باید اذعان کرد که برای موفقیت هر طرح اقتصادی و پیشرفت هر کشوری ثبات و امنیت اولین شرط است.

نویسنده: رضا عابدی گناباد- پژوهشگر و کارشناس ارشد مسائل ترکیه

انتهای پیام/