وقتی فضای مصاحبه مغلوب مصاحبه‌شونده میشود
تصاویر، پیام خود را با عناصری که داخلشان وجود دارد به بیننده منتقل می‌کنند. عناصری که هر یک مانند یک کد در ضمیر ناخودآگاه مخاطب باعث انتقال معنایی میشود. در این یادداشت برخی از این عناصر در آخرین مصاحبه تلویزیونی رئیس جمهور بررسی میشود.
به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»، «دیوید ک.برلو» نویسنده، محقق و از نخستین کسانی که در ارتباطات مدرک دکتری گرفته است می‌گوید: «ارتباط برقرار کردن،یعنی جستجوی یک پاسخ از سوی گیرنده، همگی منابع ارتباطی به این دلیل ارتباط برقرار می‌کنند که گیرندگان پیام آنها کاری یا چیزی را انجام دهند، چیزی را رد کنند یا چیزی را بپذیرند.»
تلویزیون بدون شک یکی از مهمترین ابزارهای انتقال پیام در عصر حاضر است که بزرگترین هدفش همان گرفتن پاسخ از بینندگانش است. از برنامه‌هایی تلویزیون که در آن انتقال پیام پررنگ و صریح انتقال داده میشود برنامه‌های گفتگو محور است. شاید مهمترین برنامه گفتگو محور را بتوان گفتگوی تلویزیونی رئیس جمهور یا نخست وزیر کشورهای مختلف با خبرنگاران دانست. مصاحبه‌ای که هر چقدر خبرنگار در آن آزادی عمل بیشتری برای ورود به مسائل چالشی داشته باشد به غیر از افزایش جذابیت آن برنامه، نشانه انتقاد پذیری و سعه صدر بالای مصاحبه شوندگان است. در این میان جدای از محتوای شنیداری که در این نوع برنامه‌ها تولید میشود، تصویر ارائه شده از شخصیت مصاحبه شونده در انتقال پیام بسیار موثر است. آنچنان که اگر به آن دقت نشود بیننده ممکن است ناخود آگاه برداشتی معکوس از گفتگو داشته باشد.
در یک برنامه گفتگو محور آن هم با شخصیتی برجسته که به صورت زنده پخش میشود نمی‌توان برای انتقال پیام از حرکت دوربین و یا تغییر نورپردازی استفاده کرد. برای همین همه عناصری که در موقعیت مصاحبه وجود دارند و در قاب دوربین قرار گرفته‌اند به کدهایی تبدیل می‌شوند که بر خوانش مخاطب اثر مستقیم دارند. غالب مصاحبه‌های صدا و سیما از رئیس جمهور در محل نهاد ریاست جمهوری برگزار میشود برای همین دست مصاحبه شونده در چیدمان عناصری که قرار است مفهومی را برساند باز تر از مصاحبه کننده است و همین مسئله می‌تواند کفه ترازو را برای تیمی که قرار است پاسخگو باشد سنگین تر کند. با این حال مصاحبه کنندگان با اینکه شاید نتوانند چیدمان مورد نظرشان را پیاده کنند، ولی فرض بر این است که عنصر مهمی به نام نور و زاویه دوربین در اختیارشان قرار دارد.
نورپردازی یکسان و پرنور چه دلیلی داشت؟
آخرین مصاحبه تلویزیونی رئیس جمهور در فضایی پر نور برگزار شد. این نوع نورپردازی در حالی به اجرا درآمده بود که به غیر از پرچم کشورمان در عمق تصویر رئیس جمهور، عنصر غیر انسانی مهم دیگری که به نورپردازی برای دیده شدن احتیاج داشته باشد وجود نداشت. نور آنقدر یکسان و کنترل نشده بود که حتی گچ بری اتاق را در پشت سر رئیس جمهور به یک عنصر برای دیده شدن تبدیل کرده بود!
در این تصویر نور پردازی گسترده ای که وجود دارد در عمق تصویر به عنصر خاصی اشاره نمی‌کند و القا گر احساسی مبنی بر ثبات است.
ولی این نوع نورپردازی بر چه اساس و منطقی به اجرا درآمده بود؟ شاید بتوان ردپای تیم مصاحبه شونده را در این موضوع مشاهده کرد. نور یکی از نمادهای امید است و اینگونه نور پردازی وقتی در آستانه انتخابات هستیم می‌تواند معنای خاصی داشته باشد. همچنین نور یکسان احساسی از ثبات را به بیننده منتقل می‌کند. از طرف دیگر نورپردازی در اینگونه مصاحبه‌ها میزان چالشی بودن گفتگو را نشان دهد. وقتی نور پردازی به صورت موضعی اجرا گردد (مثلاً فقط بر روی سوژه متمرکز باشد)، توجه مخاطب بر روی مسائل مطرح شده بیشتر میشود. همچنین ممکن است به خاطر ایجاد فضایی نسبتاً رازگونه، مخاطب را در نوعی از تعلیق برای چالشی بزرگ که قرار است با مصاحبه شونده ایجاد شود نگه دارد. این موضوع سبب خواهد شد برای بیننده، شائبه بی رمق بودن مصاحبه و شنیدن حرفهای تکراری کمتر ایجاد شود.
در این تصویر نا خودآگاه در بیننده حسی از چالشی بودن ایجاد میشود، اینطور به نظر میرسد که اینگونه نگاه برای خبرنگاران خارجی از طرف رئیس جمهور پذیرفتنی است.
چرا صندلی‌های رئیس جمهور با مصاحبه کنندگان یکسان نبود؟
موضوع دیگر در مصاحبه شب گذشته تفاوت صندلی‌های سوال شونده با شوال کنندگان بود که قبلاً نیز اتفاق افتاده بود. چیزی که کمتر در گفتگوهایی در این سطح دیده میشود. این تفاوت باعث میشود بیننده این ذهنیت را پیدا کند که مصاحبه شونده خود را در جایگاه بالاتری نسبت به مصاحبه کنندگان می‌بیند و تراز مصاحبه شونده با مصاحبه کننده در جایگاه برابری قرار ندارد. این تفکر شاید حتی در مصاحبه کننده هم این احساس را به وجود آورد با کسی به گفت‌و گو نشسته هم ارز نیست و شاید باعث اضطرابش شود.
البته ممکن است برای این موضوع توجیهی مبنی بر نام صندلیها مطرح شود! صندلی رئیس جمهور در زبان عام به میهمان و صندلی مصاحبه شوندگان به میزبان معروف است. از این نظر شاید بتوان اینطور نتیجه گرفت که رئیس جمهور می‌خواهد این احساس در مخاطبان بوجود آید که او علاقه ای به نگه داشتن این پست ندارد و در پاستور فقط یک میهمان است. با این حال این توجیه به خاطر عدم یکسان بودن نوع صندلیها نمی‌تواند درست باشد و ظاهر مکعب مانند صندلی رئیس جمهور باز هم احساس ثبات را القا می‌کند.
صندلی های مصاحبه کننده با مصاحبه شونده تفاوت دارد. این موضوع در مصاحبه های رئیس جمهور بارها اتفاق افتاده است.
چرا مصاحبه کنندگان از زبان بدن بهره نبردند؟
موضوع دیگری که شاید اهمیت زیادی داشته باشد استفاده بسیار اندک از زبان بدن در مصاحبه شونده و مصاحبه کننده در مصاحبه بود به صورتی که در آن کمترین میزان حرکات دست وجود داشت. خبرنگاران هرگز سعی نکردند از زبان بدن برای بیان منظور خود استفاده کنند. استفاده از ابزار بدن برای بیان یک پیام، می‌تواند مخاطب را در مصاحبه در موضعی تدافعی قرار دهد و در قاب تلویزیون نیز تصویری از یک چالش را نمایش دهد. استفاده از زبان بدن همچنین می‌تواند باعث شود مخاطب خونسردی خود را از دست بدهد و در یک فضای واقعی سعه صدرش مورد امتحان قرار بگیرد.
چرا از بیش از یک خبرنگار برای مصاحبه استفاده شد؟
شاید سوالی که در مصاحبه‌های رئیس جمهور فعلی در تلویزیون پیش بیاید این است که چرا همواره بیشتر از یک خبرنگار برای مصاحبه به پاستور می‌روند؟
این موضوع می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد، ولی پررنگ تراز همه بازهم دور شدن از فضای چالشی است. خبرنگار بسیاری از سوالات خود را از دل جواب مصاحبه شونده بیرون می‌کشد ولی وقتی تعداد مصاحبه کنندگان زیاد میشود خبرنگار قدرت این کار را تا حدودی از دست می‌دهد. چرا که سوالات و دغدغه‌های مصاحبه کنندگان غالباً متفاوت است و فرصتی برای عمیق شدن در سوالات به وجود نمی‌آید. همچنین اینطور به نظر میرسد که تیم مصاحبه شونده علاقه دارند همواره یک خانوم در بین مصاحبه کنندگان وجود داشته باشد تا اهمیت فعالیت جامعه زنان را در دولت متبوعشان نشان دهند.
به مصاحبه های زیر دقت کنید،
فاصله نزدیک بین مصاحبه شونده و مصاحبه کننده باعث میشود آنها تمرکز بیشتری روی هم داشته باشند.
نوع نورپردازی در عکس دوم که در فضای سال نو مسیحی اتفاق افتاده با نور پردازی یکسان احساس امید را القا می‌کند در حالی که در عکس اول احساس چالش پر رنگتر است.
در هر دو عکس صندلیها یکسان است و مصاحبه کننده و مصاحبه شونده از حرکات بدن استفاده می‌کنند که برای بیننده احساسی از غیر تصنعی بودن رفتار طرفین ایجاد میشود.
در پایان میتوان نتیجه گرفت که مصاحبه تلویزیونی رئیس جمهور یک مصاحبه کاملاً کنترل شده با کمترین میزان چالش بود و تیم مصاحبه شونده رضایت به هیچگونه ریسکی برای اتفاقات پیش بینی نشده نداده بود.
پشت صحنه از مصاحبه چند رئیس جمهور:
انتهای پیام/
