هانری کُربَن؛فیلسوفی در جست و جوی حقیقت
در میان خاورشناسانی که به فرهنگ و معارف اسلامی توجه داشته‌اند، «هانری کُربَن» یک چهره ویژه است؛ این ویژگی او را می‌توان در مداقه‌اش درباره فرهنگ و اندیشه شیعی، به خوبی مشاهده کرد.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، در میان خاورشناسانی که به فرهنگ و معارف اسلامی توجه داشته‌اند، «هانری کُربَن» یک چهره ویژه است؛ این ویژگی او را می‌توان در مداقه‌اش درباره فرهنگ و اندیشه شیعی، به خوبی مشاهده کرد. «کُربَن» از معدود متفکران و اندیشمندان اروپایی است که به مذهب تشیع، از دریچه یادداشت‌های سایر خاورشناسان و نیز، منابع رایج در این زمینه که عموماً به دست منتقدان و گاه، مخالفان شیعه به رشته تحریر درآمده بود، ننگریست. «کُربَن» پس از شناخت معارف تشیع، دلبستگی شدیدی به آن پیدا کرد. او این شانس را داشت که بتواند در این زمینه، با عارف و فیلسوف نامی جهان اسلام، مرحوم علامه سید محمد حسین طباطبایی همکلام شود، سال‌ها به بحث و تبادل نظر با او بنشیند و به معارف ناب شیعه در آینه تمام نمای عالمی وارسته بنگرد. روح جست‌وجوگر «کُربَن»، از او شخصیتی حقیقت‌دوست و معرفت‌شناس ساخته بود؛ او نقشی مهم و اساسی در معرفی گنجینه گرانبهای معارف تشیع به جهانیان ایفا و توجه پژوهشگران و اندیشمندان را به آن جلب کرد.
زندگی یک فیلسوف
«هانری کُربَن»(Henry Corbin)، روز 14 آوریل سال 1903 میلادی(فروردین 1282هـ.ش)، در شهر پاریس به دنیا آمد. پدرش مدیر یک شرکت تجاری و وضع مالی‌اش خوب بود. «کُربَن» از کودکی، شخصیتی جست‌وجوگر و کنجکاو داشت. با آن‌که مادر و پدرش کاتولیک مذهب بودند و می‌خواستند «کُربَن» را بر اساس تعالیم مذهبی این فرقه مسیحی آموزش دهند، اما او در نخستین سال‌های تحصیل در مدرسه «علوم مسیحی» پاریس، مشغول مطالعه درباره فرقه پروتستان شد و مدتی بعد به دفاع از آن پرداخت. «کُربَن» بعدها به دانشگاه معروف «سوربُن» رفت و در رشته فلسفه تحصیل کرد. او همزمان، در مدرسه زبان‌های شرقی به فراگیری عربی و سانسکریت پرداخت. «کُربَن» در همین دوران، به دیدار فلاسفه بزرگ عصر خود می‌رفت. او به اندیشه‌های «مارتین هایدگر»، فیلسوف آلمانی، علاقه‌مند شد، به دیدار او رفت و برای نخستین بار، تعدادی از آثارش را به زبان فرانسه ترجمه کرد.
«کُربَن» تا پیش از تحصیل در مدرسه زبان‌های شرقی، آشنایی چندانی با فلسفه اسلامی نداشت. او پس از فراگیری زبان عربی و آشنایی با «لویی ماسینیون»، خاورشناس و اسلام‌شناس مشهور فرانسوی، اطلاعاتی درباره عرفان اسلامی و به ویژه، اندیشه‌های «شهاب‌الدین سهروردی» به دست آورد و این امر، مقدمه‌ای برای پژوهش و مداقه بیشتر وی در فلسفه و عرفان اسلامی شد. «کُربَن» در سال 1935 به استانبول رفت تا در این شهر، به بررسی نوشته‌های پراکنده و برجا مانده از «سهروردی» بپردازد.
اما وقوع جنگ جهانی دوم، باعث ایجاد محدودیت‌هایی در انجام این پژوهش شد و کار «کُربَن» در استانبول، تا سال 1945 طول کشید. او در این مدت، به شدت تحت تأثیر افکار و اندیشه‌های «سهروردی» قرار داشت و در کنج عزلتی که اختیار کرده بود، از مطالعه آثار این فیلسوف ایرانی مسلمان، لذت می برد.جاذبه اندیشه‌های «سهروردی»، «کُربَن» را در سال 1945 به ایران کشاند. او نخست با روشنفکرانی مانند «ابراهیم پورداوود» و «صادق هدایت» آشنا شد. این آشنایی، زمینه ورود «کُربَن» به محافل روشنفکری آن روزهای ایران را فراهم کرد؛ اما نتوانست به نیازهای وی برای درک بهتر تفکرات فلسفی فیلسوفان شیعه، پاسخ دهد. چندی بعد، از او دعوت شد تا در دانشگاه تهران تدریس کند و «کُربَن» با کمال میل این پیشنهاد را پذیرفت.
دیدار با علامه طباطبایی
«کُربَن» هر سال، چند ماه به ایران می‌آمد و به تدریس فلسفه در دانشگاه تهران می‌پرداخت تا این‌که در سال 1337 هـ.ش، اتفاقی که سال‌ها منتظر آن بود، رخ داد. او در این سال، با وساطت استاد شهید مرتضی مطهری، به دیدار علامه طباطبایی رفت؛ دیداری که بارها و بارها تکرار شد و بحث‌های مطرح شده در آنها، در قالب نامه، ادامه پیدا کرد. «کُربَن» در دیدارهایش با علامه طباطبایی، پرده از نظراتش درباره تفکر شیعی برداشت و اعتراف کرد که «مذهب تشیع یگانه مذهبی است که رابطه بشر با هدایت الهی و پیوند انسان با خدا را، استوار نگه داشته است و با شبکه «ولایت» این پیوستگی را استمرار می‌بخشد.»
او در دیدار دومش با علامه طباطبایی، به صراحت اظهار کرد: «به اعتقاد من، تمامی ادیان، حقیقتی را دنبال می کنند؛ اما تنها مذهب تشیع است که به این حقیقت لباس دوام و استمرار پوشانده و معتقد است که این ویژگی میان عالم انسانی باقی است.»مجموعه پاسخ‌های علامه طباطبایی به پرسش‌های «کُربَن» در این جلسات، بعدها به صورت کتاب منتشر و بارها تجدید چاپ شد. «کُربَن» نیز اطلاعاتی را که در این جلسات به دست می‌آورد، با خود به اروپا می‌برد و در اختیار دانش‌پژوهان دیگر قرار می‌داد. او یکی از مدافعان جدی تفکرات شیعی در اروپا به شمار می‌آمد.
دفاع «کُربَن» از تشیع تا آنجا پیش رفت که جایگاه و کرسی تدریس او را در دانشگاه «سوربُن» به خطر انداخت. «سیدعبدالباقی طباطبایی»، فرزند ارشد علامه، نقل کرده است که: «یک روز پدر[علامه طباطبایی]، رو به ما کرد و با نشاط خاصی گفت که این پروفسور[کُربَن] به اسلام و تشیع، مؤمن شده است، ولی شرایط اقتضا نمی‌کند آن را رسماً و علناً بر زبان جاری کند. چند صباحی از این فرموده پدر گذشت. یک روز کُربَن درباره حضرت مهدی (عج) سخنان پرشوری ایراد کرده و ضمن آن گفته بود: من به خاطر بحث درباره شیعه و رسیدن به حقایق این مذهب، نزدیک بود پست تحقیقاتی خود را در دانشگاه سوربن از دست بدهم. پدر، وقتی از این موضوع اطلاع پیدا کرد، بسیار مسرور و مشعوف شد و گفت: نگفتم این پروفسور کُربَن، مؤمن به تشیع شده است و رویش نمی شود که صریحاً اعتراف کند».
«هانری کُربَن» افزون بر دیدار با علامه طباطبایی، با تعدادی از استادان بزرگ فلسفه اسلامی آن دوره، مانند مرحوم استاد جلال‌الدین آشتیانی و استاد سیدمحمدکاظم عصار لواسانی هم دیدارهایی داشت و با آنها به بحث و تبادل نظر پرداخت. نقش «کُربَن» در معرفی معارف اسلام و تشیع در غرب، با وجود انتقاداتی که درباره شخصیت و نظرات او مطرح شده و می‌شود، انکارناپذیر است. «هانری کُربَن» تا پیش از فوتش در سال 1357 هـ.ش، ده‌ها عنوان کتاب و مقاله درباره فلسفه غربی و اسلامی به رشته تحریر درآورد که برخی از آنها به فارسی ترجمه شده است. از میان این آثار می‌توان به «تاریخ فلسفه اسلامی»(بخش نخست این کتاب توسط اسدا... مبشری به فارسی برگردانده و سپس، متن کامل آن توسط جواد طباطبایی ترجمه شد)، «فلسفه ایرانی و فلسفه تطبیقی»(توسط جواد طباطبایی به فارسی ترجمه شده‌است)، «اسلام ایرانی»، «آی‍ی‍ن ج‍وان‍م‍ردی»، «ارض ملکوت؛ کالبد انسان در روز رستاخیز» (ترجمه سید ضیاءالدین دهشیری)، «ابن سینا و تمثیل عرفانی» (ترجمه انشاءا... رحمتی) «مقدمه بر المشاعر ملاصدرا»(با ترجمه و پیشگفتاری از کریم مجتهدی)، «روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان»(ترجمه عبدالمحمد روح بخشان)، «انسان نورانی در تصوف ایرانی»(ترجمه فرامرز جواهری نیا) و «تخیل خلاق در عرفان ابن عربی»(ترجمه انشاءا... رحمتی) اشاره کرد.
منبع: خراسان
انتهای پیام/
