گوترس؛ انتخاب آسان و مأموریت دشوار
گوترس، درحالی دبیرکل جدید سازمان ملل شده که با میراثی سراسر از مأموریت‌های ناتمام برای برقراری صلح و امنیت مواجه است.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، «بان کی مون» دبیرکل پیشین سازمان ملل متحد، در واپسین روز از سال 2016 میلادی(یازدهم دی ماه 1395) جای خود را به «آنتونیو گوترس» دیپلمات کهنه‌کار پرتغالی داد و به این ترتیب، پرونده ده ساله ریاست بان بر مهمترین سازمان بین‌المللی بسته شد؛ پرونده‌ای که به رغم تعداد معدود و انگشت‌شمار کارکردهای مثبت، نقاط تاریک بسیاری چون خارج کردن نام سعودی‌ها از فهرست سیاه سازمان ملل در جنایت جنگی علیه کودکان را در خود گنجانده است.
قانون نانوشته دبیرکلی سازمان ملل این است که آن‌ها باید به اندازه کافی خوش برخورد باشند که سبب تنش‌های بین‌المللی نشوند اما باید به اندازه کافی انعطاف هم داشته باشند تا با تأثیر آمریکا بر سازمان ملل به ویژه بر شورای امنیت، کنار بیایند. در پایان دوره مأموریت، موفقیت و یا شکست دبیرکل‌های سازمان ملل، بیشتر با مقدار تَن دادنشان به این قانون نانوشته بستگی دارد و با آن محک می‌خورد.
پطروس غالی تنش‌هایی با آمریکا داشت؛ کورت والدهایم هم به همین ترتیب اما عنان و بان، راه و چاه را یاد گرفته بودند و تا پایان دوره خود، از این قانون به خوبی پیروی کردند.
هرچند بسیار ناعادلانه است که ناتوانی سازمان ملل برای حل درگیری‌های جهانی را به گردن یک فرد بیاندازیم اما بان در وظیفه خود و پوشاندن جامه عمل به قانون نانوشته دبیرکلی بسیار خوب عمل کرد. احتمالاً یافتن فردی با خصوصیات او بسیار سخت خواهد بود. او ایده‌آل‌ترین مرد برای این سمت برای آمریکا و حتی متحدانش بود.
بان کی مون؛ سیبل اصلی انتقادات از سازمان ملل متحد
عملکرد ضعیف سازمان ملل در بحران‌های اخیر منطقه غرب آسیا به ویژه مسئله یمن، عراق و سوریه، حذف نام عربستان از فهرست ناقضان حقوق کودکان در یمن، تأثیرپذیری از لابی‌های قدرت در تصمیم‌گیری‌های مهم، تهیه و ارائه گزارش‌های یک‌سویه و جانبدارانه از وقایع جهانی، موضع‌گیری‌های متناقض بر اساس استانداردهای مبهم یا دوگانه، بی‌توجهی به بحران‌هایی چون آوارگی پناهجویان و ... ازجمله مهمترین محورهای انتقاد به عملکرد سازمان ملل در چند سال گذشته بوده است.
جالب است که بان کی مون، در همه موارد، سیبل اصلی انتقادات به عملکرد سازمان ملل بوده است که البته این امر، پر بیراه هم نیست زیرا بر اساس منشور ملل متحد که در واقع، سند بین‌المللی موسس سازمان ملل است، دبیرکل، مسئول امور اجرایی و به نوعی، مهمترین مقام مسئول در ساختار این سازمان است.
دبیرکل جدید با پشتوانه آرای قوی
اعضای شورای امنیت سازمان ملل، روز چهارشنبه 14 مهر 1395، در رأی‌گیری غیررسمی، گوترس را به عنوان نامزد نهایی دبیرکلی سازمان ملل انتخاب کردند. گوترس در جریان این رأی‌گیری توانست 13 رأی مثبت و 2 رأی ممتنع از 15 عضو شورای امنیت کسب کند. جالب توجه است که هیچ یک از اعضای دائم شورای امنیت که از حق وتو برخوردارند، به گوترس رأی منفی ندادند.
گوترس برای تکیه زدن بر کرسی دبیرکلی سازمان ملل، به رأی مجمع عمومی که شامل همه کشورهای عضو این سازمان است هم نیاز داشت؛ رأیی که البته تشریفاتی محسوب می‌شد و کسب آن برای دبیرکل جدید، چندان سخت نبود.
اجماع اعضای شورای امنیت در مورد گوترس موجب شد بسیاری از صاحبنظران، انتخاب او را غیرجنجالی و بی‌دردسر بخوانند. به نظر می‌رسد مقبولیت بالای دبیرکل جدید در میان اکثریت اعضای شورای امنیت، او را به پشتوانه‌ای قوی برای پیشبرد برنامه‌هایش تجهیز کند.
گوترس متهم به سوء مدیریت
گوترس همچنین نامزد مورد علاقه کشورهای اروپای غربی نیز بود. این کشورها با وجود انتقادهای بازرسان داخلی سازمان ملل که به گزارش روزنامه «وال استریت ژورنال» در آوریل گذشته، گوترس را به سوءمدیریت متهم کرده بودند، از او حمایت کردند.
این انتخاب در حالی صورت گرفته است که در سطح بین‌المللی در مورد سازوکار انتخاب دبیرکل سازمان ملل، نبود شفافیت در روند انتخاب و شمول همه کشورهای انتخاب‌کننده، انتقادهای زیادی مطرح شده است.
به گفته بسیاری از منتقدان، اینکه سرنوشت رهبری نهاد مهم و فراگیری چون سازمان ملل به رأی و نظر پنج عضو دائم شورای امنیت گره زده شده و دیگر کشورها از ارائه نظر یا پیشنهاد خود در این زمینه محروم هستند، یکی از ضعف‌های عمده سازمان ملل محسوب می‌شود.
وعده‌های دبیر کل پرتغالی در ابتدای مسیر
گوترس پس از کسب رأی شورای امنیت، در نخستین گفت‌وگوی خود با خبرنگاران، وعده داد که پس از به عهده گرفتن سمت دبیرکلی سازمان ملل، به آسیب‌پذیرترین اقشار مردم جهان یعنی قربانیان جنگ، تروریسم، نقض حقوق بشر و فقر و بی‌عدالتی خدمت کند. به حال، دوران دبیرکلی گوترس، پایانی بر دوران نه چندان قابل دفاع مأموریت بان کی مون - که به «مرد اظهار نگرانی» مشهور شده بود - است.
دبیرکل جدید سازمان ملل متحد، در حال حاضر، خود را با انبوهی از مأموریت‌های ناتمام و دشوار بین‌المللی برای مدیریت بحران‌ها و برقراری صلح روبرو می‌بیند.
بان کی مون، در حالی به کار خود در سمت دبیرکلی سازمان ملل متحد پایان می‌دهد که در مورد بسیاری از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، یا اساساً تلاشی برای حل بحران از خود نشان نداد یا اگر هم به اقدامی مبادرت کرد، نسبت به مردم مظلوم و بی‌پناه بی‌ثمر ماند و دردی از آن‌ها دوا نکرد و در مقابل، روز به روز موجبات سطیره بیشتر جبهه استکبار را فراهم کرد.
در حال حاضر، بسیاری از تحلیلگران هم، مواضع وی در قبال تحولات و رخدادهای مختلف بین‌المللی را تابعی از مواضع قدرت‌های سلطه‌گر جهانی ارزیابی می‌کنند و معتقدند بان کی مون، نه مدافع جامعه انسانی بین‌المللی در برابر دولت‌های خودکامه بلکه بیشتر، حافظ منافع این دولت‌ها در مقابل شهروندان جامعه جهانی بود.
شدت این امر، گاه آنقدر بارز و زیاد بود که بسیاری، سازمان ملل را دیگر نه سازمان ملت‌ها بلکه سازمان دولت‌ها آن هم دولت‌های زورگو می‌خواندند.
سیاست دبیرکل جدید سازمان ملل متحد چیست؟
آنتونیو گوترس 67 ساله که نهمین دبیرکل سازمان ملل متحد محسوب می‌شود، جانشین بان کی مون، دبیر کل پیشین است که به مدت ده سال در رأس سازمان ملل خدمت کرده است اما سیاست‌های آقای گوترس به عنوان دبیرکل جدید سازمان ملل متحد چیست؟
توازن جنسیتی الویت گوترس
آقای گوترس اظهار داشته که توازن «جنسیتی» برای بقای سازمان ملل اهمیت زیادی دارد. او در اوایل ماه دسامبر، سه زن را برای خدمت در سمت‌های بالارتبه سازمان ملل معرفی کرد. وی، خانم آمنه محمد از نیجریه را به عنوان قائم مقام دبیرکل سازمان ملل و خانم ماریا لوئیزا ریبیرو ویوتی از برزیل را به عنوان رئیس دفتر خود معرفی کرد. آقای گوترس همچنین سمتی برای خانم کیونگ وا کانگ از کره جنوبی با عنوان مشاور ویژه سیاستگذاری تعریف خواهد کرد.
آیا بحران مهاجرت به دست گوترس حل می‌شود؟
آقای گوترس که همچنین یک دهه به عنوان کمسیر عالی پناهندگان در سازمان ملل خدمت کرده، بر اساس قولی که به جامعه بین‌المللی داده است، تلاش خواهد کرد تا تمرکز سازمان را بر بحران مهاجرت ناشی از جنگ و خون‌ریزی در کشورها به ویژه در منطقه غرب آسیا و شاخ آفریقا بیشتر کند.
صلح؛ شعار اصلی دبیرکل جدید
آنتونیو گوترس همچنین گفته است که اولویت او در سازمان، «تلاش‌های دیپلماتیک بیشتر برای صلح» خواهد بود. در این راستا، او به دنبال یک «فرهنگ پیشگیری» است و می‌خواهد سازمان ملل به عنوان پلی میان دولت‌ها برای برقراری صلح عمل کند. به گفته او، سازمان ملل باید بر روی جلوگیری از بروز بحران، بیشتر از حل آن پس از وقوع تمرکز کند.
سیاستمدار پرتغالی، همچنین رویکردی با هدف تقویت صلح و ثبات در جهان و طرد خشونت در پیش گرفته و در همین راستا سال 2017 میلادی را سال «صلح» نامید.
وی با حضور در نشستی که با هدف مبارزه با نژادپرستی علیه مسلمانان در نیویورک برگزار شد، اذعان کرد که جنایاتی همچون نفرت علیه مسلمانان و اشکال مختلف تعصب، رو به افزایش است.
آنتونیو گوترس تصریح کرد: تعصب و سوء‌ظن‌هایی که ممکن است در آمار‌ها به آن توجه نشود، توهین به شأن و کرامت همه مردم و انسانیت است.
وی در ادامه، بر ضرورت مقابله با تلاش‌های انجام‌شده برای تجزیه کشورها تأکید کرد و گفت: عدم امنیت سبب می‌شود که برخی جوامع قربانی شوند و تبعیض مانع از آن می‌شود که مردم و جامعه بتوانند توان و پتانسیل خود را به منصه ظهور برسانند.
دبیرکل سازمان ملل متحد، در ادامه سخنان خود، اهمیت ارزش‌‌های همچون ترکیب و مشارکت در عرصه‌های مختلف جامعه و تسامح و تفاهم متقابل که در تمامی ادیان آسمانی و منشور سازمان ملل تأکید شده است را یادآور شد و حتی در این زمینه، به آیه 13 سوره حجرات «یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ: اى مردم ما شما را از مرد و زنى آفریدیم و شما را ملت ملت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یکدیگر شناسایى متقابل حاصل کنید در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست بى تردید خداوند داناى آگاه است» نیز اشاره کرده که در نوع، جالب توجه است.
گفتگو و مناظره؛ برگ برنده گوترس
گفته می‌شود فرآیند گفتگوها و مناظرات، یکی از زمینه‌های برتری گوترس در فرایند انتخاب دبیرکل جدید سازمان ملل شده است. او که در دوران مسئولیت خود بر امور پناهندگان، کمتر حاشیه‌ساز بوده است، در میزگرد روزنامه گاردین گفته بود در صورت انتخاب به‌عنوان دبیرکل، از تجربیات خود در حوزه پناهندگان به‌خوبی استفاده می‌کند.
با توجه به وقوع بحران گسترده مهاجرت و پناهندگی از تابستان سال گذشته، به نظر می‌رسد تجربیات او، یکی از برگ‌های برنده در دست او برای حل بحران پناهندگان خواهد بود.
وقوف گوترس به جایگاه مهم ایران در منطقه
وی پس از رأی مجمع عمومی نیز اظهار کرد تمام توان خود را برای پایان دادن به بحران سوریه و یمن به کار خواهد بست. دبیرکل جدید سازمان ملل، همچنین دارای وقوف و آگاهی مناسبی از نقش و جایگاه ایران در مناسبات و مسایل منطقه‌ای هم است.
گوترس در آبان 1394 با اشاره به بحران سوریه و تهدیدهای ناشی از آن برای منطقه گفته بود، بدون مشارکت ایران و دیگر کشورهای مهم در منطقه، این بحران پایان نمی‌یابد.
سابقه تعامل گوترس با مقامات ایرانی
او همچنین در دیدار با «عبدالرضا رحمانی فضلی» وزیر کشور در مهر 1394، ایران را شریک بسیار بزرگ و متعهد سازمان ملل در رسیدگی به امور پناهجویان افغانی معرفی کرد و از نقش انسان‌دوستانه و حمایت‌های بی‌دریغ جمهوری اسلامی ایران در امور پناهندگان و مهاجرین تشکر کرد.
وی در بهمن 1392 هم در دیدار با «اسحاق جهانگیری» معاون اول رییس‌جمهور، از حمایت‌های سخاوتمندانه ایران در سال‌های گذشته از پناهندگان و آوارگان قدردانی کرد.
در مجموع به نظر می‌رسد با آغاز دوره فعالیت گوترس، شاهد تلاش‌های تازه‌ای از سوی دبیرکل تازه نفس برای مقابله با بحران‌ها و چالش‌های بین‌المللی به ویژه در منطقه غرب آسیا باشیم.
باید گفت زمانی که دبیرکل پیشین سازمان ملل از سمت خود کنار رفت، همه به جز فلسطینیان غزه، پناهندگان سوریه و قربانیان جنگ افغانستان و در کل مظلومان جهان، برای او دل‌تنگ شدند.
باری؛ سکوت و در مواردی وارونه جلوه دادن حقایق از سوی بان کی مون نشان می‌دهد که دبیرکل قبلی سازمان ملل در 10 سال گذشته، تنها ابزاری در دست قدرت‌های بزرگ بوده است و حال باید دید دبیرکل جدید این سازمان عریض و طویل که مانند اسلاف خود، شعار صلح و امنیت و دفاع از حقوق بشر را سر می‌دهد نیز در نهایت، بدل بان از آب درمی‌آید یا خیر؟
باید منتظر ماند و دید آیا گوترس می‌تواند به آنچه می‌گوید عمل کند یا مانند بان، تنها حرف می‌زند، شعار می‌دهد، متأسف می‌شود، محکوم می‌کند و دیگر هیچ...
منبع:باشگاه خبرنگاران
انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.
