کُندی فرایند بررسی طرحها توسط صندوق نوآوری و شکوفایی/همپوشانی فعالیتها با پارکهای علم‌وفناوری
مروری بر وضعیت قانون حمایت از شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوریها و اختراعات نشان می‌دهد که فرایند بررسی طرحها و اعطای تسهیلات حمایتی از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی کُند و زمانبر است و از سرعت و چابکی خوبی برخوردار نیست.
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ قانون «حمایت از شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوریها و اختراعات» را می‌توان مهمترین قانونی دانست که تاکنون برای حمایت از تجاری‌سازی نوآوریها به تصویب رسیده است، حمایتهای مالی پیش‌بینی شده در این قانون از طریق نهاد جدیدالتأسیسی به نام صندوق نوآوری و شکوفایی با اعتبار 3 هزار میلیارد تومان تأدیه شده است.
از این مبلغ یک هزار و 242 میلیارد تومان مصوب شده که به ترتیب 867 میلیارد تومان بابت طرحهای شرکتهای دانش‌بنیان، 200 میلیارد تومان بابت تأمین دفاتر کاری، 100 میلیارد تومان بابت تأمین ضمانتنامه‌ها و 75 میلیارد تومان بابت ارائه تسهیلات به صندوقهای پژوهش و فناوری مصوب شده است.
کُندی فرایند بررسی طرحها از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی
با این حال ملاحظاتی درباره ادامه روند فعلی فعالیتها و نحوه هزینه‌کرد منابع این صندوق وجود دارد؛ نرخ پذیرش طرحهای شرکتهای دانش‌بنیان از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی حدود 53 درصد است و مصاحبه با تعدادی از شرکتهای دانش‌بنیان توسط مرکز پژوهشهای مجلس نیز نشان می‌دهد فرایند بررسی طرحها و اعطای تسهیلات حمایت از سوی صندوق کُند و زمانبر است.
بی‌میلی شرکتهای دانش‌بنیان به حمایتهای صندوق نوآوری
این مشکل تا حد زیادی ناشی از گسترش ساختار و تشکیلات اجرایی صندوق به موازات افزایش تعداد شرکتهای دانش‌بنیان تأیید صلاحیت شده و متقاضی دریافت تسهیلات است که در بعضی موارد به انصراف یا عدم تمایل شرکتهای دانش‌بنیان برای برخورداری از حمایتها و ترجیح آنها برای برخورداری از تسهیلات نظام بانکی منتهی می‌شود.
طبق گزارش رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی، این صندوق مبادرت به استقرار میز پذیرش شرکتهای دانش‌بنیان و استخدام نیروهای متخصص برای هدایت و مشاوره به این شرکتها کرده است که به ارائه خدماتی نظیر خدمات آموزشی، خدمات مشاوره فنی و تجاری‌سازی به شرکتهای دانش‌بنیان می‌پردازند.
چنین فعالیتهایی باعث گسترش ساختار اجرایی صندوق و کند شدن فرایندهای ارزیابی و در نهایت اجرای ضعیف قانون حمایت از شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوریها و اختراعات می‌شود.
همپوشانی فعالیتهای صندوق شکوفایی با پارکهای علم‌وفناوری
برخی دیگر از فعالیتهایی که در حال حاضر صندوق مبادرت به انجام آنها می‌کند، با فعالیتها و کارکردهای تعریف شده برای پارکهای علم و فناوری و مراکز رشد همپوشانی دارد.
برای مثال تاکنون 16 درصد از سرمایه صندوق صرف تأمین دفاتر کاری و ایجاد مجتمعهای فناوری برای استقرار شرکتهای دانش‌بنیان شده است؛ کارکردی که در اصل باید توسط پارکهای علم و فناوری و مراکز رشد انجام شود.
همچنین طبق قانون این صندوق مکلف است حداقل پنج درصد سرمایه خود را از طریق صندوقهای پژوهش و فناوری غیردولتی هزینه کند که البته تاکنون حدود شش درصد از سرمایه تأدیه شده (یعنی 75 میلیارد تومان) برای این منظور مصوب شده و بخشی از آن تخصیص یافته است.
عدم تحقق سرمایه‌گذاری خطرپذیر تاکنون
اما نکته بسیار مهم طبق نظر مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی این است که در فرایند فعلی کارگزاری مالی صندوقهای پژوهش و فناوری، این صندوقها اختیارات و مسئولیتهای لازم را ندارند و تمام فرآیندهای انجام کار از انتخاب شرکت و طرح مربوطه تا ارزیابی و انعقاد قرارداد و نظارت و غیره، طبق چارچوبها و آئین‌نامه‌های صندوق نوآوری و شکوفایی انجام می‌شود.
بوروکراسیهای منتج از عدم برونسپاری صحیح امور و طولانی بودن فرایند نظارت طرحها، به طولانی شدن زمان پرداخت تسهیلات به شرکتهای دانش‌بنیان دامن می‌زند.
با عدم اعطای اختیارات متناسب با مسئولیت به صندوقهای کارگزار، برونسپاری به این صندوقها نه تنها بار اجرایی را کاهش نداده بلکه تعامل و مدیریت کارگزاران را نیز به حجم فعالیتهای صندوق نوآوری و شکوفایی اضافه کرده است.
یکی دیگر از مهمترین کارکردهای مورد انتظار از صندوق نوآوری و شکوفایی، مشارکت در سرمایه‌گذاریهای خطرپذیر است که البته تاکنون محقق نشده است.
به این منظور، اجرای کامل ماده 5 قانون حمایت از شرکتها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوریها و اختراعات مبنی بر تخصیص نیم درصد از منابع بودجه عمومی سالیانه به صندوق نوآوری و شکوفایی (به شکل کمک) به منظور مشارکت و سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر ضروری است.
باید توجه داشت طبق تحلیل مرکز پژوهشهای مجلس با استمرار روند فعلی یعنی پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه به شرکتهای نوپا یا تسهیلات با نرخ ترجیحی برای طرحهای توسعه‌ای پرمخاطره، شرکتها نسبت به مشارکت با سرمایه‌گذاران خطرپذیر بی‌میل و بی‌رغبت شده و توسعه صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر در کشور، سالها به تأخیر خواهد افتاد.
در سطحی کلان‌تر، تبیین دقیق جایگاه نهادی صندوق نسبت به سایر بازیگران کلیدی نظام نوآوری نظیر شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری لازم است.
این کار باید با هدف هم‌افزایی حمایتهای موجود در کشور (مصرح در بند اساسنامه صندوق) و همسو کردن دستاوردهای کوچک و پراکنده شرکتهای دانش‌بنیان برای حل مسائل بنیادی و پرداختن به اولویتهای کشور انجام شود که البته نیازمند تعامل و ارتباط بیشتر بازیگران مزبور با یکدیگر و با قانونگذار است.
عملکرد صندوق نوآوری و شکوفایی/ هزینه کرد صندوق برای شرکتهای دانش‌بنیان
تاکنون در مجموع مبلغ یک هزار و 433 میلیارد تومان از سرمایه اولیه صندوق نوآوری و شکوفایی تأدیه و از این رقم هزار و 242 میلیارد تومان مصوب شده است؛ آمار مصوبات صندوق به شرح جدول زیر است:
عملکرد صندوق نوآوری و شکوفایی/ طرحهای شرکتهای دانش‌بنیان
طبق جدول بالا 70 درصد از کل مصوبات صندوق نوآوری و شکوفایی به طرحهای شرکتهای دانش‌بنیان اختصاص یافته است؛ تا زمان تهیه این گزارش(اسفند 95) 2 هزار 733 طرح توسط شرکتهای تأیید صلاحیت شده برای ارزیابی و برخورداری از تسهیلات به صندوق ارائه شده است.
آمار طرحهای ارائه شده توسط شرکتهای دانش‌بنیان به صندوق نوآوری و شکوفایی در جدول زیر ارائه شده است:
تحلیل داده‌های جدول فوق نشان می‌دهد که نرخ پذیرش طرحهای شرکتهای دانش‌بنیان از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی حدود 53 درصد است؛ با توجه به فرایند اجرای قانون حمایت از شرکتهای دانش‌بنیان، شرکتها ابتدا باید از مرحله ارزیابی توسط کارگروه تأیید صلاحیت دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری عبور کنند تا بتوانند طرحهای خود را به صندوق نوآوری و شکوفایی ارائه کنند.
بنابراین اگر نرخ ریزش شرکتها در مرحله قبل هم در نظر گرفته شود، نرخ کلی حمایت از حوزه دانش‌بنیان و توسعه فناوری در مجموع کمتر از رقم محاسبه شده فوق خواهد بود.
مرکز پژوهشهای مجلس عنوان کرده، مصاحبه با مدیران تعدادی از شرکتهای دانش‌بنیان نشان می‌دهد فرایند بررسی طرحها و اعطای تسهیلات حمایت از سوی صندوق از سرعت و چابکی خوبی برخوردار نیست و به طور متوسط حدود شش ماه به طول می‌انجامد؛ این مسئله بعضاً باعث انصراف یا عدم تمایل شرکتهای دانش‌بنیان برای طی مراحل بررسی طرحها و برخورداری از حمایتها می‌شود.
در همین ارتباط و طبق گزارش رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی به کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، این صندوق اقدام به استقرار میز پذیرش و استخدام نیروهای متخصص برای هدایت و مشاوره به شرکتهای دانش‌بنیان کرده است که به ارائه خدمات آموزشی، خدمات مشاورهای، خدمات تجاری‌سازی و خدمات طراحی برنامه‌های راهبردی به شرکتهای دانش‌بنیان می‌پردازند که بدون تردید چنین فعالیتهایی باعث گسترش ساختار اجرایی صندوق و کُند شدن فرآیندهای ارزیابی و در نهایت تضعیف اجرای قانون شود.
انتهای پیام/
