جنگ روانی غربی ها علیه ملت ایران: ملی شدن نفت، طلیعه جنگ جهانی سوم+عکس و فیلم

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، روز 29 اسفند 1329، مصادف با 20 مارس 1951، مجلس سنای ایران با تصویب لایحه ملی شدن صنعت نفت، یک گام بزرگ در راه استقلال کشورمان برداشت. این روز مهم، در تقویم کشورمان به عنوان روز «ملی شدن صنعت نفت» جاودانه شد. ملی شدن صنعت نفت ایران، یک رویداد داخلی صرف نبود، بلکه از برخی ابعاد، جنبه بین المللی آن بسیار بیش از جنبه داخلی آن بود. جنبش ملی شدن صنعت نفت در ایران اثرات مهمی در منطقه و در سطح جهانی داشت. بسیاری از جنبش های استقلال طلبانه و ضداستعماری، از این جنبش مردمی ایران تاثیر گرفتند. از همین رو، غربی‌ها و در راس آنها بریتانیا و ایالات متحده، به شدت از نتایج دامنه دار آن در سطح منطقه ای و جهانی احساس هراس کردند. سرانجام همین هراس منجر به زمینه چینی برای کودتای 28 مرداد 32 شد. به مناسبت سالروز این واقعه مهم تاریخی، به بخشی از بازتاب مساله ملی شدن صنعت نفت کشورمان در رسانه‌های بین المللی در همان ایام نگاهی می اندازیم.

روزنامه یو اس نیوز& ورلد ریپورت/ 6 جولای 1951( 11تیر 1330)

«مرد ضعیف/مرد قوی»

«محمد مصدق»، نخست وزیر ایران، حدودا دو ماه قبل به این منصب رسید، در حالی که سوژه مزاح و خنده بین المللی بود.

او را به مانند یک انسان شرقی دگم، یک ریاضت کشِ عوام فریب، با سخنرانی های احساسی، و غش کردن های پی در پی می شناختند. به علاوه، او به عنوان دشمن همه خارجی ها و رهبر جنبش اخراج بریتانیایی ها از صنعت ثروتمند نفت معروف بود....با این حال، اکنون مصدق دنیا را وادار کرده که نظر خود را درباره او عوض کنند.

در جریان بحران نفت ایران، او ثابت کرد که مرد اراده ی تغییر ناپذیر است. او در برابر فشار سنگینی که ایالات متحده و بریتانیای نگران بر او وارد کردند، ایستاد. مصدق ملی گرایی و ایران برای ایرانی ها را موعظه می کرد و تغییری در این موضع او پیدا نشد.

با ذهنی فارغ از جزییات اقتصاد بین الملل، او باور داشت که اگر ایران صاحب نفت خود باشد و آن را بفروشد، همه مشکلات حل می شود. مصدق اعتقاد داشت، بدون کمک خارجی، که او با آن به شدت مخالف بود، می تواند اصلاحاتی را که مد نظر دارد، انجام دهد- مسکن، کشاورزی خوب و بهداشت همگانی، افزایش تولید مواد غذایی و کاهش بی سوادی.

مصدق برنامه های خود را از دهه ها قبل مطرح کرد، بدون آن که گوش شنوایی برای آن پیدا کند. ولی تاکید او همیشه بر نفت، به عنوان یک شاه کلید، بوده است. اخیرا برنامه او همچون یک داروی قوی برای توده های محروم کشورش، انعکاسی وسیع از ملی گرایی را در شرق و خاورمیانه در پی داشته است.

برای سال ها، ایران تحت سلطه تجار، بانکداران، زمین داران و صاحب منصبان دولتی بود که یک شانزدهم جمعیت را تشکیل می دادند. این گروه ها، و نه توده های مردم، در مجلس نماینده داشتند. علی رغم درآمدهای نفتی، بودجه ایران همیشه به نحو بدی خارج از توازن بوده است. دستمزدهای کارمندان دولت 85 درصد از هزینه ها را تشکیل می دهد. تورم فزاینده، فقر و فساد را چند برابر کرده است.

هیچ حزب سیاسی به سبک غربی در ایران نیست، تنها گروهبندی هایی حول رهبران مردمی یا حلقه های قدرتمند وجود دارد. یکی از این رهبران مردمی، مصدق بوده است. گروه جبهه ملی او تنها 7 نماینده در مجلس دارد، ولی در افواه عمومی گفته می شود که این 7 نفر، تنها نمایندگانی هستند که به درستی انتخاب شده اند.

و بعد، حزب توده هم هست که در سیطره کمونیست هاست و از سوی حکومت فعالبت آن ممنوع شده است. نگاه حزب توده به روسیه شوروی است. شمار اعضای آن کم، ولی به شدت سازماندهی شده است. کارشناسان ایران معتقدند که توده آن قدر قوی هست که در یک دوره آشوب بر کشور حاکم گردد و در نهایت راه روسیه را به منابع عظیم نفتی و تسلط بر خاورمیانه باز کند.

مصدق شدیدا مخالف روسیه است، همان طور که با بریتانیا. او ضد هر گونه مداخله خارجی است و توانست از طریق اتحاد با روحانیون مسلمان همفکر با خود، حکومت را به دست بگیرد، این روحانیون  به وجهه مردمی جنبش او، یک هاله مقدس هم بخشیده اند.

نخست وزیر از یک خانواده ثروتمند است، در پاریس و سوییس تحصیل کرده و از 1921، با فواصلی نماینده مجلس و وزیر چند کابینه بوده است.

او همیشه به دنبال اصلاح بوده است. مصدق، منتقد سرسخت پدر شاه فعلی، بود و به همین خاطر در یک مقطعی تبعید شد.

مصدق در جنگ گذشته(جهانی دوم) وقتی به کشورش بازگشت که ایران تحت اشغال سربازان خارجی بود. مصدق در 1944 به مجلس بازگشت و کارزار ضد-خارجی خود را از سر گرفت. در ماه های پرآشوب گذشته، به دلیل مخالفت با ملی شدن صنعت نفت، یک نخست وزیر ایران ترور و دیگری مجبور به کناره گیری شد. مصدق با نگرانی این منصب را پذیرفت.

او با پیکری لرزان، در سخنرانی اشکبار خود در مجلس گفت که زندگی او تهدید شده بود و در میان خنده نمایندگان گفت که مجبور است یک اسلحه ریوولور با خود حمل کند. مصدق طبق معمول بعد از این سخنان غش کرد. دو هفته بعد را مصدق، برای حفظ امنیت خود، در ساختمان مجلس اقامت کرد.

نیویورک تایمز، 25 مارچ 1951(5 فروردین 1330)

«جهان ناظر پیشنهاد ایران برای مصادره نفت»/ جی، اچ. کارمیکال

تهران- اقدام هر دو مجلسِ پارلمان ایران در رای دادن به ملی شدن صنعت نفت، دوباره توجهات را به خاورمیانه جلب کرده است، جایی که به سرعت تبدیل به کانون تولید نفت جهان می شود. این رویداد که درمیانه مذاکرات با شرکت نفت انگلیس-ایران رخ داد، قرارداد کنونی را مورد تجدیدنظر قرار خواهد داد. پیشنهاد ملی شدن شاید با هدف دریافت امتیاز از این شرکت صورت گرفته است که مهم ترین عامل در عملیات نفتی در ایران است.

از آن جا که سهامداران اصلی شرکت ایران-انگلیس، بریتانیایی هستند و دولت این کشور بخش عمده سهام را در دست دارد، ملی شدن دارایی های نفتی ایران، می تواند ضربه ای شدید به اقتصاد بریتانیا باشد. با حذف تولید روزانه 700.000 بشکه این شرکت از عایدات دولت بریتانیا، این کشور با کمبود ارز لازم برای واردات مواد خام مواجه می شود. همین حالا هم دولت بریتانیا برای به دست اوردن ارز لازم برای خرید مواد خام ضروری خود از خارج، به شدت تحت فشار است.

بریتانیا اتکاء زیادی بر عملیات نفتی خارج از مرزهای خود دارد تا کسری تراز تجاری خود را برای چندین سال آینده جبران کند. برای همینف عملیات نفتی خود را در خاورمیانه، از جمله ایران، گسترش داده است.

دولت ایالات متحده، با تشخیص اهمیت نفت خاورمیانه، از پایان جنگ دوم جهانی به این سو، از طریق طرح مارشال پول و امکانات زیادی برای توسعه پالایشگاه های نفت خام در اروپا اختصاص داده است......

در پروژه ملی سازی نفت ایران، بزرگ ترین پالایشگاه جهان، یعنی آبادان هم لحاظ شده است. این پالایشگاه حدود 560.000 بشکه در روز تولید می کند. این تاسیسات دارای یک خط تولید کامل برای محصولات نفتی است، از بنزین هواپیما تا سوخت سنگین...

بریتانیایی ها از حدود نیم قرن قبل در کشف و استخراج نفت ایران فعال بودند. امتیاز اصلی را «دابلیو. کی. دارسی» در 1901 به دست آورد. کمی بعد از کشف نفت در 1908، شرکت نفت انگلیس-پرشیا تاسیس شد که اکنون همین شرکت نفت ایران-انگلیس است. خط لوله از محل اکتشاف نفت به آبادان، یعنی محل ساخت پالایشگاه، در 1911 تکمیل شد. در جریان جنگ اول، وینستون چرچیل، لرد اول دریاداری انگلستان، برای تامین سوخت، قراردادی طولانی با این شرکت منعقد کرد. همزمان، دولت انگلستان بیشترین سهام آن را خریداری نمود.....

در توسعه میادین نفتی، دولت بریتانیا شمار زیادی از اتباع ایران را به عنوان نیروی کار، به کار گرفت. با این حال، جزییات فنی عملیات وسیع، کاملا در اختیار پرسنل بریتانیایی باقی ماند، چرا که بریتانیا نگران بود که اگر ایرانی ها «فوت و فن» کار را در عملیات وسیع یاد بگیرند، رو به سوی ملی سازی بیاورند.

خبرگزاری آسوسیتد پرس/ 14 نوامبر 1951(23 آبان 1330)

واشینگتن- نخست وزیر محمد مصدق، که سفر خود را به تهران به تعویق انداخته است، امروز شخصا توضیح داد که چرا ایران درخواست های وزارت خارجه ایالات متحده را برای مصالحه در موضوع مناقشه نفتی بین ایران و انگلستان، رد کرده است.

به رغم بحران های مالی فزاینده در ایران، آقای مصدق ظاهرا در تصمیم خود بر ملی سازی صنعت نفت و شرکت نفتی میلیارد دلاری ایران- انگلیس مصمم است. او این توضیحات را در سخنرانی خود برای باشگاه ملی مطبوعات آمریکا ارایه داد.

اعلام تعویق بازگشت آقای مصدق به ایران در شب گذشته به روز یکشنبه، یک احتمال ضعیف را برای پیشرفت در لحظات آخر در مذاکرات، زنده کرد، گرچه خود مصدق هیچ کلام مستقیمی در این مورد نگفت.

در نیویورک، خطوط هوایی سلطنتی هلند که آقای مصدق را به آمریکا آورد، اعلام کرد که نخست وزیر ایران ترتیب یک پرواز چارتر را برای بازگشت داده است، ولی تاریخ مشخصی برای آن ذکر نشده است.

همچنین شب گذشته، فاش شد که نخست وزیر 72 ساله، یکشنبه گذشته از رییس جمهور (هری) ترومن خواست که آمریکا برای مدیریت بحران مالی به وجود آمده در ایران به واسطه قطع عایدات نفتی، به این کشور کمک مالی کند.

وزارت خارجه ایالات متحده دیروز رسما اعلام کرد که در طول 31 روز اقامت آقای مصدق، 21 گفتگوی جداگانه با او ترتیب داد که هی کدام کمکی به رسیدن به یک «مبنای جدید» برای حل منازعه با انگلستان نکرد.

یک سخنگوی سفارت ایران گفت که تاخیر 3 روزه در پرواز آقای مصدق ضرورت داشت، چرا که برنامه ریزی خطوط هوایی هلند این اجازه را نمی داد که نخست وزیر و همراهانش سر راه سفر به تهران در قاهره توقف کنند.

همکاران مصدق می گوید که او برای ادامه بن بست کنونی، تزلزلی ندارد. آن ها می گویند که آقای نخست وزیر مطمئن است که می تواند مخالفت رو به افزایش را در میان رقبای سیاسی خود در تهران ساکت کند.

وزارت خارجه ایالات متحده که تاکنون بر جزییات تلاش های میانجی گرانه خود بین ایران و انگلستان مهر «فوق محرمانه» زده است، در جریان اعلام دیروز خود، فاش کرد که برخی پیشرفت ها در جریان دورهای گفتگو حاصل شده است.

اما معاون نخست وزیر، حسین فاطمی، می گوید که عملا مصدق موضع ایران را محکم تر هم کرده است.

اَسوسیتد پرس/ 23 نوامبر 1951(2 آذر 1330)/ فیلیپ کلارک

تهران- نخست وزیر محمد مصدق، امروز در میان انبوهی از گل و فریادهای تحسین جمعیت استقبال کننده، بعد از 47 روز سفر خارجی برای جمع اوری کمک مالی و دفاع از سیاست نفتی خود به تهران بازگشت. جمعیتی که شمار آن 250.000 نفر تخمین زده می شدف ایستادگی او را در آمریکا در برابر تلاش ها برای وادار کردنش به عقب نشینی از سیاست ملی کردن صنعت نفت، تجلیل کردند. مصدق سپس به کاخ سلطنتی شتافت و جلسه ای حدودا 5 ساعت و نیمه با محمدرضا شاه پهلوی و وزیر دربار غربگرای او، حسین علاء، برگزار کرد.

طولانی شدن غیرمنتظره این جلسه و شرایط حاکم بر این دیدار، گمانه زنی ها را بر این مبنا تقویت کرده که سرنوشت دولت مصدق به اوضاع مالی گره خورده است. بسته شدن طولانی مدت راه عایدات نفتی، تقریبا خزانه را خالی کرده است. در واشینگتن، نخست وزیر نحیف و پیر ایران موفق شد بعد از دیدار با رییس جمهور ترومن و سایر مقامات، قول جدی را برای بررسی پرداخت یک وام بزرگ از جانب دولت آمریکا بگیرد. علاوه بر این، او یک اعتبار نسبتا کوچک 8.750.00 دلاری هم از صندوق بین المللی پول دریافت کرد.

مصدق در راه خود به تهران، 3 روز هم در مصر اقامت کرد تا دوران جدیدی از روابط دوستانه را با زادگاه ملکه پیشین ایران(ملکه فوزیه خواهر ملک فاروق) مستحکم کند. پیوند جدید میان ایران و مصر مبتنی بر نفرت مشترک فزاینده هر دو کشور از نفوذ و امپریالیسم بریتانیا در جهان اسلام است.

مصدق از هواپیمای خطوط هوایی مصر پای به میان جمعیت استقبال کننده گذاشت. او در این شادی و سرور عمومی تقریبا از حال رفت، چنان که قبلا هم در روزدادهای پراحساسِ این چنینی بیهوش شده بود. چندین تُن گل در مسیر عبور پیروزمندانه او از فرودگاه به مرکز پایتخت یک میلیون نفری ایران ریخته شده بود. از بلندگوهای قوی و مدرن، اشعار فارسی در تحسین مصدق و ملی شدن نفت پخش می شد. یک گروه کر «سرود نفت» را برای نخست وزیر خواند که به پاس ملی شدن نفت و اخراج امپریالیسم بریتانیا، با وجود خالی شدن خزانه، ساخته شده است. ایران اخیرا اعلام کرد که تولید نفت در مقیاس کوچک در پالایشگاه آبادان آغاز شده است.

مصدق در میان شور و هلهله جمعیت فرودگاه گفت:

" من مفتخرم که امروز شما را می بینم و بعد از 6 هفته دوباره به موطن مادریم بازگشتم. من از شما هموطنان عزیزم که این جا به استقبالم آمدید، سپاسگذارم."

جانشین نخست وزیر، باقر کاظمی، در سخنان خود در خوشامد گویی به مصدق گفت: " شما قهرمان ضد امپریالیسم هستید." جمعیت فریاد می زدند: زنده باد مصدق!

روزنامه «فیلادلفیا اینکوایرر»/ 1 می 1951(11 اردیبهشت 1330)

«علایم خطر در ایران»

در انقلاب پارلمانی ملی گرایانه در ایران، بوی تند چیزی فراتر از نفت به مشام می رسد.

هدف اعلام شده ی آن، قطع منافع بریتانیا به ویژه منافع حاصل از شرکت مهم نفتی ایران-انگلیس، موجب نگرانی گسترده درغرب شده است. در پیوند با این برنامه، برنامه نخست وزیر جدید، محمد مصدق، رهبر حزب کوچک جبهه ملی، برای قطع نفوذ همه «خارجی ها» در ایران، هم قرار دارد.

پیشروی سریع مصدق و سیاست هایش به هیچ وجه با معیارهایی که ما درک می کنیم، جور در نمی آید. حزب او تنها 7 نماینده در مجلس دارد. رهبر جبهه ملی شاید به واسطه انگیزه های مخلصانه میهنی مورد احترام باشد، ولی به سختی می توان درک کرد که چه طور اکثریت غالب مجلس، در چشم به هم زدنی همسو و همسخن با او شده اند.

نتیجه، ایجاد یک خلاء نفتی در وضعیت نفتی در ایران است که، فارغ از انگیزه های مصدق، دعوت از روسیه به ورود به عرصه ایران است، چه مصدق بخواهد و چه نخواهد. این سوء ظن که یک تشکیلات سرخ(کمونیستی) جایی در پشت صحنه ی اوضاع، دست اندر کار است، قابل اغماض نیست.

یک چیز مسلم است: ایران، که همیشه به خاطر داشتن نفت یک نقطه دردسرخیز بوده، حالا به کانون یک تهدید تبدیل شده است که غرب باید توجهی فوری و جدی به آن نشان دهد، اگر که بناست جلوی خطراتی بزرگ برای صلح جهانی گرفته شود.

روزنامه «میامی دیلی نیوز»/ 21 مارچ 1951(1 فروردین 1331)

«ایران می تواند هشدار جنگ باشد»

شاه ایران در تهران، پایتخت کشور، و حومه آن حکومت نظامی اعلام کرده است. ایران منطقه استراتژیک خاورمیانه در مناقشه جهان آزاد(غرب) و جهان بندگی کمونیسم است. ایران یک معدن گنج و یک زرادخانه نفت است.

گزارش ها از داخل ایران، در گمانه زنی ها درباره این که آیا احساسات ملی گرایانه ضد-خارجی د ر ایران، طرفدار کمونیسم است یا دست کم بخش مهمی از آن طرفدار کمونیسم است، تردید ایجاد کرده است. با این حال، کمونیست ها همین حالا هم از تیره شدن روابط دوستانه میان غرب و ایران منتفع شده اند و احتمالا از بی ثباتی بیشتر در ایران، نفع بیشتری هم خواهند برد، ترسی که هم اکنون بر ایران سایه انداخته و در جهان آزاد هم به صورت پررنگ احساس می شود، این احتمال است که روسیه- که حریصانه به نفت ایران چشم دارد- تصمیم به مداخله بگیرد.

ایران در کنار یوگسلاوی و آلمان به عنوان نقاط محتمل خطر در 1951 تعیین شده اند. این که روسیه بخواهد به خطر راه افتادن جنگ جهانی سوم بر سر ایران تن بدهد، مورد تردید است. ولی اگر روسیه قصد داشته باشد که در این موضوع(نفت ایران) ورود کند، چنین حرکتی یک هشدار برای مقاصد نهایی اتحاد شوروی خواهد بود.

ایران امروز یک نقطه خطر باقی خواهد ماند، چرا که هم ضعیف و هم وسوسه انگیز است، دری نیمه باز به روی کمونیسم که می تواند طلیعه جنگ جهانی سوم باشد.

*منابع:

https://partners.nytimes.com/library/world/mideast/042851iran-oil.html

https://partners.nytimes.com/library/world/mideast/052051iran-britain.html

https://partners.nytimes.com/library/world/mideast/042851iran-oil.html

http://archives.chicagotribune.com/1951/07/01/page/3/article/britain-masses-troops-tanks-in-feud-says-iran/

http://www.mohammadmossadegh.com/media/

http://www.mohammadmossadegh.com/news/ap-associated-press/november-23-1951/

http://www.mohammadmossadegh.com/news/ap-associated-press/november-14-1951/

http://www.mohammadmossadegh.com/news/miami-daily-news/march-21-1951/

http://www.mohammadmossadegh.com/news/philadelphia-inquirer/may-1-1951/

http://www.mohammadmossadegh.com/news/us-news-&-world-report/july-6-1951/

انتهای پیام/