"خمین" زادگاه امام راحل(ره) نگین انگشتری ایران زمین+ تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اراک، استان مرکزی استانی در مرکز ایران است که بزرگترین شهر و مرکز آن کلانشهر اراک است و به عنوان پایتخت صنعتی ایران شناخته می‌شود و از شمال به استان‌های البرز و قزوین، از غرب به استان همدان، از شمال شرقی به استان تهران از جنوب به استان‌های لرستان و اصفهان و از شرق به استان‌های قم و اصفهان محدود است.

این استان دارای مساحتی معادل 29٬530 کیلومتر مربع است که 1٬82 درصد از مساحت ایران  را به خود اختصاص داده‌است و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، دارای 12 شهرستان، 23 بخش، 32 شهر،  66 دهستان، هزار و 394 آبادی دارای سکنه و 46 آبادی خالی از سکنه‌ است.

استان مرکزی به سبب وجود کوه‌های مرتفع، مجاورت با حاشیه مرکزی ایران، همجواری با بخشی از منطقه حوض سلطان، کویر میقان و حوزه آبریز دریاچه نمک و همچنین قرار گرفتن در محل تلاقی دو رشته کوه البرز و زاگرس، دارای آب و هوایی متنوع است. 

استان مرکزی به دلیل قرارگیری در مرکز کشور و مجاورت با حکومت‌های بزرگ قبل از اسلام از اهمیت خاصی برخودار بود و به همین سبب شهرهایی که در منطقه وجود دارند از لحاظ تاریخی اهمیت پیدا کرده‌اند که از جمله این شهرها می‌توان به اراک، کمیجان، نراق، آوه، آستانه، نیم‌ور و ساروق، وفس، چهرقانوکرهرود اشاره کرد.

استان مرکزی از جمله استان‌های نخبه پرور کشور است و تعداد مفاخر کشور بیش از 4500 نفر هستند که یک چهارم یعنی معادل 1100 نفر مربوط به استان مرکزی است و این امر نشانگر اهمیت خطه این استان در فرهیخته پروری است از این رو به این استان لقب بهشت مفاخر، سرزمین آفتاب و پایتخت مفاخر و مشاهیررا داده‌اند. 

 موقعیت تاریخی، جغرافیایی و اقتصادی شهرستان خمین

شهرستان خمین در جنوبی‌ترین نقطه استان مرکزی قرار گرفته و از شمال به اراک، از شرق به محلات، از جنوب به گلپایگان(استان اصفهان) و از غرب به ازنا و الیگودرز(استان لرستان) محدود می شود و وسعت خمین 2هزار و 394 کیلومتر مربع است.

محدوده شهرستان خمین امروزی در گذشته جزیی از ناحیه پهناور ولایت جبال(عراق عجم) بوده که در طول تاریخ نام‌های گوناگونی به خود گرفته است.

منطقه جبال در متون اسلامی به نام‌های کوهستان، جبال، جبل، قهستان، قوهستان و بالاخره عراق عجم نامیده شده است که بعدها قسمت وسیعی از عراق عجم را تیمره نام نهادند و سپس تیمره به تیمره علیا و تیمره سفلی تقسیم شد که تیمره علیا محدوده کنونی شهرستان خمین است.

از منابع چنین برمی‌آید که شهرت تیمره و خمین پیش از اسلام و قرون اولیه اسلامی از دوره‌های بعد بیشتر بوده و آخرین منابعی که در آن از تیمره نام برده شده مربوط به قرن پنجم و هفتم هجری است، پس از آن تا 400 سال منابعی که روشن گروضعیت ناحیه باشد در دست نیست.

در کتاب نزهه القلوب مربوط به قرن هشتم هجری از ویژگی‌های این ناحیه سخن به میان آمده که نشان می‌دهد به احتمال زیاد نام تیمره به کمره تبدیل یافته و گلپایگانی‌ها آن را کمره می‌خوانده اند.

نام خمین در منابع به صورت خمهین، خهبین، خماهین آمده و برای اولین بار در کتاب تاریخ پادشاهان و پیامبران اثر حمزه اصفهانی به نام خمین اشاره شده است.

ناهمواری‌های شمال غربی خمین ادامه رشته کوه‌های زاگرس است و مهم‌ترین کوه‌های آن بوجه و هفت سواران بوده و این شهرستان ازخصوصیات اقلیمی مختلف تاثیر پذیرفته و دارای آب و هوای متغیری است به‌طوری که آب و هوای معتدل کوهستانی در شمال غربی و آب و هوای نیمه بیابانی در مرکز و جنوب بر آن حاکم است، به‌همین خاطر خمین دارای زمستان سرد و تابستان‌های معتدل تا گرم در نقاط مختلف است.

شهرستان خمین دارای 2 شهر به نام‌های خمین و قورچی باشی، 2 بخش و هفت دهستان می باشد. جمعیت آن107هزار و 368 نفر بوده و زبان و لهجه رایج در منطقه فارسی و در قسمت‌های جنوبی لری و در تعدادی از روستاها به زبان ترکی تکلم می‌کنند.

یکی از سوغات مشهور خمین عسل بوده و زعفران،گردو و بادام، انگور و کشمش، شیره انگور، لوبیا و دیگر محصولات کشاورزی و دامی نیز از سوغات خمین است.

جاذبه‌های گردشگری شهرستان خمین

رودخانه خمین رودخانه خمین از کوه‌های آشناخور سرچشمه گرفته است وشاخه اصلی وپر آّب رودخانه را رودخانه خرقاب تشکیل می دهد.این رودخانه پس از عبور از تنگه باریکی در نزدیکی جلماجرد با رودخانه خمین تلاقی می شود و پس از اتصال رودخانه‌های خرقاب وخمین، این رودخانه با نام لعل بار طی مسیر کرده و به رودخانه قمرود می‌ریزد.

کوه بوجه این کوه در جنوب شهر خمین به شکل مخروطی خودنمایی می‌کند، این کوه برای مردم خمین فقط یک کوه نیست بلکه مکانی است برای نمایش فرهنگ و آداب و رسوم فرهنگی با ریشه در تاریخ و فرهنگ این سرزمین است.

بوجه به‌معنای (برنده سیاهی‌ها) یعنی تیغ آفتاب معنا شده و در واقع کوه بوجه محل برآمدن و پایین رفتن آفتاب در هنگام صبح وغروب است و داستان‌های زیادی پیرامون بوجه در بین مردم رایج است و تعدادی از مراسم بومی و آیینی در دامنه آن اجرا می شود و به‌عنوان منطقه نمونه گردشگری به تصویب رسیده و شهرداری خمین نیز بخشی از آن را به صورت پارک و پارک بانوان در آورده که درپرکردن اوقات فراغت شهروندان و گردشگران موثر است.

شهابیه (روستای هدف گردشگری) در 10 کیلومتری شهرستان خمین و در کنار محور ارتباطی خمین به اراک و تهران قرار داردکه آب و هوای آن در پاییز و بهار ملایم ودر زمستان سرد است.

پیشینه این روستا به دوره پیش از صفویه برمی‌گردد و نام آن ابتدا "اره" بعد "امیریه" سپس "شهابیه" و امروزه به نام "گلدشت شهابیه" معروف است و از محصولات کشاورزی شهابیه می‌توان به پیاز، گردو، بادام و انواع گونه‌های دیگر اشاره کرد.

این منطقه در فصول بهار و تابستان مناظر و چشم‌اندازهای بدیع و کم نظیری دارد و مردم این روستابه زبان فارسی با لهجه محلی سخن می گویند.

ورچه (روستای هدف گردشگری) در 30 کیلومتری شمال غربی خمین و در دامنه کوه‌های شیرخانی و اوغلان پیر قرار گرفته و آب و هوای آن در بهار و تابستان معتدل و در زمستان سرد و خشک است.

این روستا به دلیل برخورداری از آب و هوای معتدل دارای مناظر و جلوه‌های طبیعی زیبا، مزارع حاصل‌خیز و مراتع سرسبز بوده و دامنه‌های کوهستانی روستا در زمستان با پوشش برف، زیبا و بسیار جذاب است.

مناظر زمستانی وپر برف کوه شیر خانی در جنوب غربی وجلوه‌های بهاری آن با گیاهان وگل‌های خودرو پوشیده می شود بسیار جالب توجه است.

منطقه حفاظت شده الوند این منطقه در 20 کیلومتری خمین و 30 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان شازند قرار گرفته و منطقه‌ای کاملاً کوهستانی با کمربندهای ارتفاعی متفاوت است که دارای کوه‌ها و تپه ماهورهای بلند ودره‌های متعددی بوده و این منطقه در هیچ نقطه دیگری از محدوده‌های جنوبی تکرار نشده و از نظر آب وهوایی از اقلیم نیمه خشک سرد برخوردار است وبیش از 60گونه پرنده و11گونه پستاندار وجود دارد.

سراب رضا آباد در دامنه ارتفاعات ویل آب و در منطقه ییلاقی رضا آباد شهرستان خمین چشمه و سراب رضا آباد قرار دارد و این چشمه از بریدگی و شکاف صخره به بیرون جاری است و آب این چشمه مورد استفاده مزارع کشاورزی پایین دست قلعه آشنا خور قرار دارد و سراسر صخره و ارتفاعات بالای چشمه پوشیده از بوته‌های گون و گل‌های وحشی است که شقایق وحشی،گل‌های لاله واژگون و بوته‌های سوسن و سنبل در فصل بهار چشم‌انداز بسیار زیبایی به ارتفاعات اطراف چشمه می‌دهد.

جاذبه‌های تاریخی و مذهبی و فرهنگی شهرستان خمین

بیت تاریخی حضرت امام خمینی(ره) امام خمینی(ره) رهبرکبیر و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران در سال 1320 در شهر خمین به دنیا آمدند، منزل پدری امام(ره) در خمین بوده و این بنادر محله سه پل شهر خمین و در شمال رودخانه در حدود 70 سال پیش ساخته شده است.

مساحت آن حدود 4300 مترمربع بوده و قدمت آن به دوران قاجار تعلق دارد که این خانه دارای جلوخان، فضای ورودی اصلی و پیش تاق، هشتی، دالان، حیاط، اتاق‌ها، شبستان، برج است.

تیمچه بازار این تیمچه در زمان قاجار و در بازار خمین قرار دارد که با سقف گنبدی در مکانی گود و به صورت هشت ضلعی قرار گرفته و گنبدسقف از خارج به وسیله کاهگل پوشیده شده و داخل آن فضاهایی به‌عنوان نورگیر تعبیه شده است.

مسجد جامع خمین این مسجد در همسایگی بازار خمین قرار دارد و شبستان آن از قدیمی‌ترین بخش‌های این مسجد محسوب شده و با عنایت به طرح کلی شبستان و ساختار سازه‌ای و ستون‌های آن به نظر می‌رسد که شبستان نام برده در دوره قاجار ساخته شده باشد که به شکل مستطیل و جهت ساختاری آن شرقی – غربی است.

خانه باغ امیرمفخم بختیاری امیرمفخم بختیاری از سران ایل بختیاری بوده و به سبب گستره جغرافیایی ثروت و مایملکش، در روستای شهابیه خمین علاوه بر مالکیت بر روستاهای متعدد و زمین‌های وسیع کشاورزی، دارای خانه‌ای باشکوه بوده که این بنا در روستای شهابیه و متعلق به دوره قاجار است.

خانه باغ حاج جلال لشکر غلام حسین خان محتشم(حاج جلال لشکر) برادر سالار محتشم از فرماندهان سواره نظام فوج کمره بود که موفق شد نیروهای اشغالگر روسی را تا مرز بروجرد و ملایر عقب برانند که خانه ایشان در دوره قاجار ساخته شده و جنب قلعه سالار محتشم قرار گرفته است.

پل قدیمی جلماجرد پل جلماجرد یا پل حاجی‌خان دردوره ی قاجار روی رودخانه خمین احداث گردیده و این پل توسط حاج قربانعلی‌خان در 23 کیلومتری جنوب شرقی خمین، روستای جلماجرد قرار دارد.

گورستان ارامنه قورچی‌باشی گورستان تاریخی ارامنه قورچی‌باشی با محوریت شمال شرقی– جنوب غربی در حاشیه غربی شهر کوچک قورچی‌باشی در کنار محور آسفالته خمین به شازند در بالای تپه‌ای خاکی قرار گرفته که قدمت آن به دوره قاجار و پهلوی اول می‌رسد.

سنگ نگاره های تیمره باستان شناسان قدمت این سنگ نگاره ها را بین 10 تا 15 هزار سال وقدمت سنگ نوشته ها و کتیبه‌ها را بین 700 تا 3000 سال تخمین زده‌اند که در این کتیبه‌ها از حروف پهلوی، عربی و فارسی استفاده شده است.

این سنگ نگاره‌ها در دره غرقاب در 40 کیلومتری جنوب شرق شهر خمین، حد فاصل روستاهای غرقاب و گلپایگان قرار گرفته است.

سنگ نگاره‌های روستای آشناخور سنگ نگاره‌های دره کنده در داخل دره‌ای به نام دره‌کنده ،در فاصله 2کیلومتری شرق روستای آشناخور قرار گرفته است و این نقوش بر روی صخره‌های سیاه رنگی که بخش شرقی دره را پوشانده کنده شده است.

سنگ نگاره‌های جوباده سنگ نگاره‌های جوباده در فاصله 3.5 کیلومتری شمال شرقی روستای جوباده واقع شده و دارای نقوش انسانی و حیوانی بوده که آن‌ها را متعلق به دوران تاریخی تا دوران اسلامی می‌توان دانست.

قلعه قنات در 1 کیلومتری شمال شرقی روستای جلماجرد و در فاصله 300 متری شرق جاده آسفالته خمین قرار دارد و این بنا که به قلعه مهستان نیزمعروف است، به‌صورت بنایی منفرد در دشتی بدون مزرعه که از دامنه کوه غلاغه شروع تا کنار رودخانه قمرود ادامه می یابد و این بنا متعلق به دوره قاجار است.

کبوترخانه رازان این کبوترخانه بنایی منفرد در دشت خمین و حاشیه شمالی روستای رازان واقع شده و این اثر با پلان مستطیل شکل و مصالح خشت وگل ساخته شده و بنای کبوتر خانه از (زغلگیر، لومبندی‌ها(لانه کبوتر)، پلکان ) تشکیل شده که بنا متعلق به دوره پهلوی اول است.

کلیسا و درمانگاه تاریخی لیلیان مجموعه تاریخی لیلیان در داخل روستای لیلیان واقع شده و یادمان باستانی به جامانده از دوران زندگی ارامنه در شهرستان خمین است که مشتمل بر کلیسا و درمانگاه و فضاهایی مسکونی بوده که در مجاورت دیگر منازل روستایی ساخته شده است.

کلیسا فضایی مستطیل شکل بوده که با سقف تیر پوش مسقف گردیده است و درمانگاه در کنار کلیسا رو به حیاط قسمتی دیگر از مجموعه مشتمل بر یک ایوان تیر پوش ویک فضای پنج دری در پشت ایوان است که این مجموعه مربوط به دوره قاجار است.

دستکن های زیرزمینی روستای تهیق در بررسی‌های اولیه دستکن‌های زیرزمینی روستای تهیق خمین با کاربری مسکونی در دوره سلجوقی و ایلخانی با معماری ماهرانه‌ای بنا شده و شامل فضای عمومی سالن، راهروها و 20 اتاق برای زیست انسانی داشته است.

این میراث کهن در روستای تهیق در محوطه‌ای با ساختار و بافت خاک بسیار محکم تعبیه شده و از اصول معماری و ظرافت‌های خاصی در ایجاد فضاهای دسترسی و سکونتی آن استفاده شده است.

طول مسیر اصلی شناسایی شده این دستکن زیرزمینی 200 متر و 20 اتاقک آن در ابعاد مختلف از 2در 2 تا 4 در 8 متر مربع ایجاد شده و ارتفاع آن یک متر و 80 سانتیمتر است.

سفالینه‌های کشف شده از این دستکن متعلق به سده‌های پنجم تا هفتم هجری قمری است و ابعاد زیست انسانی و ویژگی‌های رفتاری ساکنان این دستکن حامل اطلاعات خوبی است که در این مطالعات پایه و ساماندهی، کار بازگشایی هواکش‌های اصلی دستکن تهیق به منظور اصلاح جریان هوا در آن و بهسازی مسیر معبر دنبال می‌شود و در مراحل بعد کاوش‌های باستان شناسی و اقدامات تخصصی برای این طرح مطالعاتی انجام می شود، این دستکن تاریخی زیرزمینی در 7 کیلومتری شمال غرب خمین در جوار امامزاده زینب خاتون(ع) واقع شده است.

بقعه بی بی زینب خاتون(س) امامزاده بی‌بی زینب خاتون(س) در فاصله 5 کیلومتری شمال غرب شهر خمین در روستای تهیق قرار دارد و ایشان دختر امام موسی‌کاظم(ع) هستند و دستکن‌های زیرزمینی روستای تهیق در جوار این امامزاده قرار دارد.

بقعه زاده اسماعیل(ع) این بقعه در فاصله 19کیلومتری جاده خمین به محلات در روستای یوجان قرار گرفته و ایشان از نوادگان امام موسی کاظم(ع) عستند که بر روی درب ورودی اصلی تاریخ 1022 هجری قمری حک شده که دارای تزیینات گل و بوته اسلیمی است و قدمت آن متعلق به دوره صفوی است.

بقعه زاده سلیمان و ابوالفتح(ع) مزار ایشان در فاصله 30 کیلومتری خمین در روستای دهنو با گنبد زنگوله‌ای بزرگ جلوه‌گر است و این دو بزرگوار از نوادگان امام سجاد(ع) هستند که در زیر گنبد 2 قبر با یک سنگ نوشته قدیمی وجود دارد که در ضریح مشبک چوبین محافظت می‌گردد که سنگ قبر به لحاظ قدمت و سبک ویژه خط از بار فرهنگی و ارزش تاریخی برخوردار است.

بقعه محمد مالک(ع) محمد مالک(ع) در روستای گوشه که در فاصله 6 کیلومتری جنوب غربی خمین قرار دارد، مقبره محمد بن مالک اشتر با گنبدی جدید و ضریحی چوبی به چشم می‌خورد که در زیربنا، چشمه پرآبی وجود داشته و هم‌اکنون در حال خشکیدن است.

در فصولی که چشمه دارای آب است ماهی های سیاه و بزرگی در داخل جوی آب در حال رفت و آمدند.

بقعه ابوطالب(ع) این امامزاده در مرکز خمین که نزد مردم به شاهزاده ابوطالب معروف است، در مساحتی حدود 6000 مربع واقع گردیده است و قسمت داخلی گنبد به شکل زیبایی آینه کاری شده است. بنای اولیه امامزاده مربوط به دوره ی صفوی بوده است.

بقعه حسن(ع) امامزاده حسن(ع) از نوادگان امام موسی بن جعفر(ع) می باشدکه در 26 کیلومتری جنوب خمین در روستای طیب آباد قرار گرفته است و قدمت این بنابه قرن 8 و 9 هجری قمری می‌رسد و فضای اصلی امامزاده دارای پلان 8 ضلعی و دارای گنبدرک ترک چین است.

مشاهیر و مفاخر شهرستان خمین

حضرت آیت‌الله العظمی امام‌خمینی(ره) خمین زادگاه رهبر و معمار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) است، معظم‌له در سال 1279 هجری شمسی در خمین متولد شدند، پدرشان سیدمصطفی و مادرشان هاجر خانم بوده‌اند.

امام راحل(ره) تحصیلات مقدماتی را تاسن 19 سالگی در خمین سپری کردند، سپس برای ادامه تحصیلات به اراک رفتند و پس از اراک به قم مهاجرت نمودند که منشأ تحولات عمیق و چشم گیر درتاریخ ایران و جهان شدند.

از دیگر مشاهیر خمین می‌توان به آیت الله پسندیده "برادر حضرت امام خمینی(ره) " حاج آقا مصطفی و حاج احمدآقا خمینی "فرزندان امام خمینی(ره)"، سیدخلیل کمره‌ای "روحانی مبارز"، محمدعلی مردانی "شاعر" اشاره کرد.

صنایع دستی شهرستان خمین

صنایع‌دستی شهرستان خمین دست‌بافت‌های سنتی شامل قالی‌بافی و گلیم گل برجسته، منبت، قلم‌زنی روی مس، طراحی، تذهیب، سفالگری، میناکاری، تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی، جاجیم، چلنگری، پیکره‌تراشی، معرق چوب را شامل می‌شود.

موزه‌های شهرستان خمین

قلعه سالار محتشم(مردم شناسی) تاریخ ساخت قلعه سالار محتشم به اواخر دوره قاجاری می رسد و تلفیقی از معماری کلاسیک اروپا و معماری سنتی و ایران است که از دو طبقه ساخته شده و از ساختمان‌های ایوان‌دار است.

این بنای تاریخی داخل شهر خمین قراردارد و در حال حاضر به‌عنوان موزه شهر خمین در برگیرنده آثار فرهنگی در زمینه باستان شناسی ومردم شناسی است که لوازم و ابزار معیشتی مردم خمین عمده آثار این موزه را تشکیل می دهد، هم چنین پیکره‌هایی که نمایان‌گر آیین‌های محلی هستند.

سنت‌های کهن در شهرستان خمین

آیین نخل گردانی این آیین از مراسمی ریشه‌دار که در ارتباط با اعتقادات مردم در این شهرستان خبر می‌دهد و در شهر خمین هرساله و در روز عاشورا با همان شیوه‌ها و کیفیت سابق برگزار می‌شود.

این مراسم در ارتباط با سال 61 قمری و شهادت سرور شهیدان حضرت امام حسین(ع) بوده و با نام نخلی که نمادی از تابوت امام حسین(ع) است نام‌گذاری می‌شود.

این همان نخل‌هایی است که درمرکز ایران و شهرهایی چون قم، کاشان و یزد در روز عاشورا گردانده می شود و به‌طور کلی شروع مراسم نخل‌گردانی در خمین در دهه اول محرم و با تزیین نخل ازطرف شورای نخل همراه است.

هتل‌های موجود در شهرستان خمین

هتل امام رضا واقع در شهر خمین، میدان مدرس تنهای هتل موجود در این شهرستان به شمار می‌رود که میزبان مسافران و گردشگران در این شهر است.

گزارش از مریم‌السادات بهشتی

انتهای پیام/