«جعفر حق پناه»، کارشناس مسائل ترکیه و استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم، در خصوص علل اصلی تنش بین آنکارا و اروپا و امکان توقف روند عضویت ترکیه در این اتحادیه، با اشاره به اینکه اختلافنظر گفتمانی بین آنکارا و اتحادیه اروپا وجود دارد، بیان داشت: در سطح نخست باید به تحولاتی که در محیط داخلی ترکیه رخ میدهد، توجه داشت. در این سطح باید به عوامل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی متعددی توجه کرد که طی 15 سال بعد از روی کار آمدن حزب عدالت توسعه در ترکیه رخ داده است.
وی با یادآوری اینکه از سال 2002 به بعد عملاً تغییری در گفتمان سیاسی ترکیه رخ داد و ترتیب و ترکیببندی جدیدی از عناصر هویتی ترکیه یعنی اسلام، ناسیونالیسم ترک و مدرنیته پدید آمد، گفت: در نتیجه آن یک طبقه متوسط جدید در ترکیه به قدرت رسید که سمبل آن حزب عدالت توسعه است. این گروه خوانش جدیدی از نسبت خود با غرب و اتحادیه اروپا ارائه داده که از آن سنت سیاسی 80 سالهای که در سالهای 1920 تا 2000 در ترکیه وجود داشت، متفاوت است.
کارشناس مسائل ترکیه با بیان اینکه طبیعتاً طبقه متوسط مذکور و نماینده آن در ساختار سیاسی، یعنی حزب عدالت و توسعه رویکردهای مختلفی در حوزههای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دنبال میکند، افزود: این رویکردها تا حدود زیادی از آن سنت سیاسی یعنی نزدیکی با غرب فاصله گرفته است. بنابر این میتوان پیامدهایی در حوزه اقتصادی نیز مشاهده کرد. زمانی که دولت حزب عدالت توسعه بر سر کار آمد، نهادهای اقتصادی جدیدی در منطقه آناتولی پدید آمدند که الآن در قالب گروه «موسیاد» مجتمع شدهاند.
وی با اشاره به اینکه گروه موسیاد بازارهای خود را در اروپا جستجو نمیکند و بیشتر به کشورهای پیرامون ترکیه به عنوان هدف اقتصادی توجه دارد، مطرح کرد: این درحالی است که شرکتهای اقتصادی پیش از آن از طریق پیوند بیشتر با غرب به توسعه ترکیه توجه داشتند. حتی سیاست خارجی ترکیه نیز در نتیجه این تحولات گفتمانی تغییر یافته و بیشتر متوجه کشورهای پیرامون خود شده است. باید در سطح داخلی این موضوعات را مورد توجه قرار داد.
حق پناه با توجه به سطح دوم تحلیل خود بیان داشت: در این سطح باید به پیرامون ترکیه و خاورمیانه عربی توجه کرد. به نظر میرسد خلأ قدرتی در خاورمیانه به دنبال خروج یا بیمیلی تدریجی آمریکا برای ایفای نقش هژمون یا موازنه بخش به وجود آمده که این منطقه را دچار آشوب شگفتآوری کرده است. این وضعیت به ویژه بعد از انقلاب کشورهای عربی تشدید شده است. ترکیه در این شرایط با مسائل امنیتی جدیدی روبه رو شده است. غرب، اروپا و ناتو دیگر نمیتوانند نقش سپری را که تاکنون ایفا میکردهاند، بر عهده بگیرند. ترکیه ناچار است از طرق دیگری به حفظ امنیت خود بیندیشد که اتحاد با آمریکا همچنان در آن چارچوب اولویت دارد.
وی با بیان اینکه شیوههای جدیدی مانند روی آوردن به جنگهای نیابتی و مداخلهگرایی نیز در چارچوب مذکور دنبال میشود، اشاره داشت: اتحادیه اروپا قابلیت چندانی برای حل مسائل امنیتی ترکیه ندارد و اتفاقاً ترکیه در اینجا دچار چالشهای جدی با اروپا میشود که نمونه آن در مورد بحران آوارگان و نمونه دیگر در اختلافنظر جدی میان ترکیه و اروپا در مورد مبارزه با داعش و تروریسم مشاهده شد. مشکلات دیگری را به این مسائل میتوان افزود؛ از جمله جنگ سرد جدید میان روسیه و اروپا که ترکیه در این وضعیت نیز تلاش دارد جایابی خاص خود را داشته باشد و اکنون علاقهمند است به پیمان شانگهای نزدیک شود.
استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران با تأکید بر اینکه بسیار عجیب است که ترکیه به عنوان عضو ناتو به کمپ رقیب نزدیک میشود، مطرح کرد: مجموعه این عوامل باعث میشود اختلافنظر جدی در حوزه مفهومی و گفتمانی و طبعاً سیاست داخلی و خارجی بین ترکیه و اتحادیه اروپا به وجود بیاید و بروز و ظهور آن در تغییر نظام سیاسی ترکیه از پارلمانی به ریاستی هویدا میشود. این موضوع طبیعتاً با هیچیک از شاخصهایی که اروپا برای عضویت ترکیه در اتحادیه موسوم به موازین کپنهاگ تعریف کرده، همخوانی ندارد.
انتهای پیام/