اظهارات امیر قطر، بهانه سعودیها برای حمله به دوحه
اختلافات قطر و عربستان ریشه تاریخی و متأثر از رویکرد کنونی این دو کشور دارد و بهعقیده ناظران سیاسی پیامدهای این اختلافات ممکن است آینده مناسبات آنها را تحت تأثیر قرار دهد.
به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم، خبرگزاری قطر سخنانی را از قول " تمیم بن حمد آل ثانى" امیر این کشور در دفاع از ایران و حزبالله منتشر کرد که بلافاصله در صدر رسانههای جهان و شبکههای اجتماعی قرار گرفت.
تمیم بن حمد آل ثانی در این سخنان حزبالله را حزبی مقاوم و ایران را دولت اسلامی توصیف کرده بود که نمیتوان وزن و جایگاه آن را در منطقه نادیده گرفت.
در پی انتشار گسترده این خبر، دولت قطر اعلام کرد که سایت خبرگزاری این کشور هک شده و انتساب چنین سخنانی به امیر قطر صحت ندارد اما مقامات سعودی حملات رسانهای تندی را علیه قطر به راه انداخته و اصرار دارند که این موضعگیری درست بوده و خبر هکشدن سایت این خبرگزاری بیاساس است.
اگر نگاهی به مناسبات دو کشور در گذشته بیندازیم به این مسئله پی میبریم که عربستان و قطر در پروندههای منطقهای با هم اختلاف نظر دارند و این موضوع چیز جدیدی نیست که قابل کتمان باشد.
نباید فراموش کرد که حتی طرح چنین سخنانی از سوی مقامات قطری علیه عربستان مسبوق به سابقه است بهعنوان مثال در ژانویه 2011 افشای مکالمه تلفنی حمد بن جاسم وزیر خارجه وقت قطر و معمر قذافی دیکتاتور سابق لیبی پرده از طرح تقسیم عربستان برداشت که جنجال زیادی در آن زمان به پا کرد.
دو کشور علاوه بر اختلافات مرزی در زمینه پروندههای منطقهای نیز از جمله موضوع سوریه و نیز اخوان المسلمین اختلاف نظر جدی دارند.
پس از تحولات سال 2011، حمایت قطر از اخوان المسلمین از یک سو و تلاش عربستان در قرار دادن این گروه در فهرست سازمانهای تروریستی به اختلافات جدی میان دوطرف در جریان نشست شورای همکاری خلیج فارس در مارس 2014 منجر شد. این اختلافات در نهایت به خروج سفرای عربستان، امارات و بحرین از قطر انجامید که بعدها این اختلافات بهطور موقتی حل شد و سفرای این کشور به قطر بازگشتند و دوحه نیز متعهد شد که سیاست و رویکردهای واگرایانهای نسبت به دیگر اعضای این شورا نداشته باشد و در ظاهر نیز اقداماتی را در این راستا در پیش گرفت ولی این امر حتی باعث آن نشد که روابط این کشور با مصر که از اخوان المسلمین حمایت میکرد، به گرمی دوران گذشته بازگردد.
جنگ سوریه نیز رقابت قطر و عربستان را بهشکل جدی آشکار کرد و دو کشور سعی کردند که گوی سبقت را در این پرونده از یکدیگر بربایند. از آغاز بحران سوریه قطر با اتخاذ رویکرد مستقل و از طریق حمایت مالی و نظامی مخالفان از یک طرف و تعلیق عضویت سوریه در شورای همکاری خلیج فارس تلاش کرد، ابتکار عمل مخالفان را در دو صحنه میدانی و سیاسی سوریه در دست بگیرد.
در مقابل عربستان از مجموعهای از جریانهای تکفیری وهابی حمایت کرد، در این میان هم در صحنه میدانی و هم در صحنه سیاسی ما شاهد ظهور شکافهای گسترده در دو سطح "اهداف و منافع" بین این جریانها و در نهایت اختلاف بین حامیان آنها بودیم، در این میان نباید فراموش کرد که ترکیه نیز در رقابت منطقهای بین قطر و عربستان جانب قطر را گرفت و کنار دوحه بود. مواضع مشترک قطر با ترکیه در خصوص حمایت از اخوان المسلمین بهشکل جدی با سیاستهای منطقهای عربستان ــ که از گروههای سلفی وهابی حمایت میکند ــ در تقابل قرار دارد.
سعودیها علاوه بر مقابله با جریان مقاومت در منطقه، گفتمان اسلام سیاسی اهل سنت یعنی وهابیت را تقویت میکنند و به همین دلیل سعی کردند به مقابله با جریان اخوان در مصر بپردازند و از جریانهای مخالف برای براندازی اسلامگراها در این کشور حمایت کردند.
در این میان سعودیها بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا و با توجه به اینکه جهان عرب از خلأ رهبری رنج میبرد، تلاش دارند تا نقش رهبری جهان عرب را بهدست آورند و نشست اخیر مقامات 17 کشور اسلامی در ریاض را میتوان در این راستا ارزیابی کرد.
از سوی دیگر کشورهای همچون قطر و نیز کشور مصر و پادشاهی عمان و تا اندازهای کویت تلاش دارند سیاستهای مستقلی از عربستان اتخاذ کنند که هر از گاهی این امر در مواضع سران این کشورها کاملاً روشن است. قطر تلاش دارد رویکرد مستقلی از عربستان در پیش بگیرد و نقش منطقهای فعالی داشته باشد و این سیاستها را از طریق شبکه الجزیره که بازوان رسانهای این کشور است، در منطقه پیاده میکند.
نگاهی به اقدامات این کشور در تحولات منطقه از جمله در لبنان، یمن، فلسطین و مصر و حتی در پرونده سوریه نشان از این دارد که این کشور کوچک در صدد تحکیم جایگاه منطقهای خود مستقل از عربستان است و همین امر نگرانی مقامات سعودی را برانگیخته است.
با توجه به عوامل یادشده اختلافات قطر و عربستان ریشه تاریخی و متأثر از رویکرد کنونی این دو کشور دارد و بهعقیده ناظران سیاسی، پیامدهای این اختلافات ممکن است آینده مناسبات آنها را تحت تأثیر قرار دهد. قطر تلاش دارد با تشکیل ائتلافهای جدید در منطقه نقش خود را بازتعریف کند. روابط حسنه این کشور با ترکیه و نیز مناسبات آن با روسیه و تلاش این کشور در نزدیکی هرچه بیشتر به ایران را میتوان در این راستا ارزیابی کرد.
امیر قطر از جمله سران کشورهای عربی بود که پیروزی حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان را در دور دوم ریاست جمهوری به وی تبریک گفت و خواستار گسترش مناسبات با ایران شد.
همزمان با تشدید جنگ رسانهای و روانی عربستان علیه قطر، وزارت خارجه روسیه نیز اعلام کرد که وزیر خارجه قطر برای بحث و تبادل نظر با همتای روسی خود فردا به مسکو میرود.
همه این اقدامات و تحرکات نشان میدهد که قطر از گسترش نقش منطقهای عربستان در منطقه که بهدنبال انزوای دیگر کشورهای عربی است، راضی نیست و قصد دارد با نزدیکی با دیگر کشورهای منطقه سیاست مستقلی را در پیش بگیرد، جنجال اخیر رسانهای مقامات سعودی علیه قطر را هم میتوان در این راستا قابل تحلیل کرد.
علاوه بر این اختلافات این کشورها که هر از گاهی سر باز میکند، نشان میدهد تلاش سعودیها برای حل اختلافات و گسترش مناسبات کشورهای عربی چندان موفق نبوده و این اختلافات "آتشی زیر خاکستر" است که هر لحظه احتمال شعلهور شدن آن وجود دارد.
یادداشت از حسن رستمی
انتهای پیام/*