وقتی خشکسالی اردبیل را تهدید می‌کند/طرحی مهم برای رونق اقتصاد کشاورزی
با توجه به خشکسالی و کاهش شدید منابع آبی تغییر الگوی کشت راهکاری اساسی برای افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی و تقویت اقتصاد کشاورزان و بهره‌برداران اردبیلی بوده که موفقیت اجرای این طرح نیازمند اطلاع‌رسانی‌های لازم به کشاورزان است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، بخش کشاورزی نقش حیاتی در اقتصاد ملی کشور دارد به طوری که در حال حاضر حدود 27 درصد تولید ناخالص ملی، 23 درصد اشتغال و تأمین بیش از 80 درصد غذای جامعه متعلق به بخش کشاورزی است.
در شرایط خاص اقلیمی ایران که خشکی و پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی واقعیت گریزناپذیر آن است، هرگونه تولید مواد غذایی و کشاورزی پایدار منوط به استفاده صحیح و منطقی از منابع محدود آب کشور است که در همین راستا می توان گفتکه آب آبیاری مهمترین نهاده تولید کشاورزی است و از آن جا که این بخش بزرگترین مصرف‌کننده آب در زیرساخت‌های اقتصادی کشور است، تلفات عمده آب نیز به این بخش تعلق دارد.
میزان کنونی تولیدات کشاورزی آبی کشور نشان می‌دهد، با صرف نظر از ترکیب محصولات زراعی و تفاوت ریزش‌های جوی در مناطق مختلف، بهره‌وری مصرف آب در اراضی فاریاب کشور تقریبا معادل 0.7 تا 0.8 کیلوگرم محصول تولید شده به ازای هر مترمکعب آب مصرف شده است که در مقایسه با ارقام کشورهای پیشرفته بسیار پایین است.
با توجه به وضعیت استان اردبیل که از نظر بارندگی و ذخایر آبی در وضعیت شکننده‌ای قرار دارد، اصلاح الگوی مصرف در بخش کشاورزی و تدوین الگوی کشت به نظر می‌رسد راهکاری اساسی برای تقویت بخش کشاورزی و افزایش بهره‌وری در این بخش در کنار کاهش مصرف آب باشد.
اردبیل با خشکسالی روبه‌رو است
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل با اشاره به معضل کاهش آب‌های زیرزمینی و سطحی اظهار کرد: انسان‌ها متاسفانه در مصرف بیش از حد آب رفتاری غیرهوشیارانه دارند و براساس پیش‌بینی‌ها جنگ بر سر آب از هم اکنون شروع شده است، پس شروع بحران‌هایی که ناشی از کمبود آب است ما را به این نتیجه می‌رساند که توجه به فرهنگ و رژیم مصرف آب امری بسیار مهم است چرا که رفتار انسان‌ها بدون در نظر گرفتن اهمیت بحران آب سبب فشار هر چه بیشتر به کاهش آب‌های جاری و زیرزمینی خواهد شد بنابراین اصلاح رفتار آب باید هم در مدیریت تقاضای آب و هم در رژیم مصرف آب اعمال شود.
رحیم‌فرد بیان کرد: با توجه به اینکه بخش کشاورزی پرمصرف‌ترین بخش در استفاده از آب به شمار می‌رود، برای کاهش مصرف آب در این بخش باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود تا در کنار این کاهش شاهد افزایش بهره‌وری در کشاورزی و تقویت اقتصاد کشاورزان باشیم که در راستای این امر اصلاح الگوی کشت راهکاری اساسی و لازم بوده که می‌تواند نجاتگر بخش کشاورزی در کنار منابع آبی باشد.
وی افزود: استان اردبیل از نظر جغرافیایی با محدودیت‌های اقلیمی خاص مواجه است که خشکسالی یکی از محدودیت‌هایی است که در بسیاری از سال‌ها به‌عنوان چالشی بزرگ در برابر توسعه کشاورزی مطرح بوده و همواره مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و از سوی دیگر محدودیت‌هایی هم‌چون خاک زراعی، عوامل اقتصادی، تغییرات اقلیمی، خرد بودن اراضی کهن‌سال، نیروی کار بخش کشاورزی چالش‌های تولید را چند برابر می‌کند.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل گفت: با وجود چنین محدودیت‌هایی، طراحی برنامه‌ای منسجم و هدفمند در زمینه کشت محصولات کشاورزی برای غلبه بر مشکلات موجود امری اجتناب ناپذیر است که طراحی و اجرای الگوی کشت مناسب، نه تنها به‌منظور مقابله با خشکسالی و کم آبی، بلکه به منظور کنترل هر چه بیشتر عوامل محدود‌کننده و بهره‌برداریی بهینه از امکانات موجود ضرورتی است که دنیا بدان پی برده و عمل کرده است و ما نیز به‌عنوان کشوری که به سمت توسعه گام بر می‌داریم با عمل به این مهم می‌توانیم با مشکلات و محدودیت‌ها آسان‌تر مقابله کنیم.
تغییر الگوی کشت مهمترین راهکار برای مبارزه با خشکسالی
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در مورد مزایای اجرای طرح تغییر الگوی کشت اظهار کرد: امنیت غذایی و پایداری، حفاظت منابع پایه، بهینه‌سازی الگوی مصرف آب، دسترسی به تولید پایدار، حفظ منابع آب و خاک، توجه به شریط اقلیم استان، مصرف بهینه عوامل و نهاده‌ها، بهره برداری متعادل از منابع پایه، حفظ منابع طبیعی و کاهش اثرات سوء خشکسالی از جمله مزایای اصلاح الگوی کشت به شمار می‌رود.
حسن روحی افزود: با توجه به نقش حیاتی بخش کشاورزی در اقتصاد ملی و اشتغالزایی و تأمین غذای جامعه، لازم است که از منابع و ابزارهای تولید در این بخش به بهترین نحو ممکن استفاده شود تا ضمن کاهش در مصرف این منابع، سود‌آوری و رفاه کشاورزان نیز افزایش یابد.
وی بیان کرد: با توجه به اقلیم خشک و نیمه‌خشک ایران و کمبود منابع آبی در استان، آب به عنوان یکی از عوامل محدود‌کننده تولید، نقش مهمی را در تعیین نوع فعالیت‌های زراعی ایفا می‌کند، آسیب‌پذیری سفره‌های آب زیرزمینی در اثر برداشت بی‌رویه از منابع آبی، اتمام ظرفیت قابل توسعه بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی برای مصارف کشاورزی و پایین بودن راندمان آبیاری لزوم اصلاح الگوی مصرف آب را ضروری می‌سازد.
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل با بیان اینکه تغییر الگوی کشت راهکار اساسی برای اصلاح الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی است، گفت: الگوی کاشت به معنی سهم زیرکشت و نوع محصولات مختلف زراعی در یک منطقه بوده و تصمیم به این که کدام محصول با استفاده از چه عوامل تولیدی، با چه روشی و به چه مقدار تولید شود از برنامه‌های مهم آن است.
روحی اظهار کرد: با تغییر الگوی کشت در استان از محصولاتی که به آب زیاد در طول دوره رشد خود نیازمند هستند مانند سیب‌زمینی به سمت محصولات با مقاومت بالاتر نسبت به کم آبی و محصولاتی که سازگاری بیشتری با شرایط اقلیمی و منطقه‌ای استان دارند می‌توان گامی در راستای مدیریت صحیح مصرف آب و افزایش بهره‌وری در استان برداشت.
وی تصریح کرد: تنظیم و اجرای الگوی کشت مناسب محصولات زراعی و باغی تحت تأثیر عواملی چون فاکتورهای طبیعی شامل ساختمان خاک، اقلیم و مقدار آب آبیاری در دسترسی، فاکتورهای اجتماعی شامل گروه های زارعان و فاکتورهای اقتصادی مانند قیمت تمام شده محصول برای زارع، قابلیت عرضه در بازار، سطح تکنولوژی در اختیار، نیروی انسانی موجود، اعتبار و وضعیت صنعتی منطقه، حمل و نقل و دسترسی به اطلاعات قرار می گیرد.
مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیلبیان کرد: یک الگوی مناسب کاشت باید به نحوی اجرا شود که نیازهای اولیه همه اعضای جامعه برآورده شده و حقوق آنها از بهره‌وری اراضی، سرمایه کافی، فرصت‌های بازاریابی تأمین و تضمین شود زیرا هرگونه تغییر در الگوی کاشت می‌تواند کل نظام اجتماعی بخش کشاورزی را تحت تأثیر قرار دهد.
تغییر الگوی کشت طرحی مهم برای رونق اقتصاد کشاورزی
استاندار اردبیل تغییر الگوی کشت را طرحی مهم برای رونق و توسعه کشاورزی که در صورت اجرا کشاورزی استان را متحول می‌کند دانست و گفت: استان اردبیل به عنوان قطب کشاورزی محسوب شده که 34 درصد مردم در این بخش شاغل هستند و برای رونق و توسعه کشاورزی باید تغییر الگوی کشت در نظر گرفته شود تا شاهد رونق اقتصادی و صادرات در استان باشیم.
مجید خدابخش بیان کرد: اصلاح الگوهای مصرف و تغییر الگوی کشت از سنتی به مدرن، تغییر گونه‌های کشت و گیاهی در اراضی زراعی و فضاهای سبز شهری از جمله مهمترین اقداماتی است که می‌تواند سبب جلوگیری از هدررفت آب‌های زیرزمینی شود.
وی با اشاره به تاثیر نوع و میزان کشت گونه‌های کشاورزی در مصرف آب تصریح کرد: تغییر الگوی کشت در اراضی کشاورزی استان به منظور مدیریت بهینه منابع آب و خاک امری مهم و ضروری بوده که باید مورد توجه قرار گیرد و در این زمینه اقدامات عملی و کاربردی انجام شود.
طرح افزایش تولید و بهره‌وری در راستای اصلاح الگوی کشت
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل مهمترین سیاست و اولویت‌های سازمان جهاد کشاورزی استان در راستای استفاده بهینه از منابع آبی و کاهش اثرات خشکسالی را اجرای روش‌های به‌زراعی در استان، اصلاح روش‌های کاشت محصولات، کاهش سطح کشت محصولات با مصرف فراوان آب و توسعه کشت گیاهان مقاوم به کم آبی و اقتصادی، توسعه کشت محصولات گلخانه‌ای، اجرای سیستم‌های آبیاری تحت فشار و مهار آب‌های فصلیف توسعه باغات در اراضی شیب‌دار و توسعه آموزش‌های ترویجی و فرهنگ مصرف درست آب میان مردم و بهره‌برداران عنوان کرد.
عدیل سروی با اشاره به اهداف اجرای تغییر الگوی کشت افزود: گزینش محصولاتی که از نظر اقلیمی با شرایط منطقه سازگاری کامل داشته و از نظر اقتصادی نیز دارای مزیت بوده و نسبت به محدودیت‌ها و امکانات موجود نیز قابلیت مدیریت سهل‌تری داشته باشد از جمله اهداف در این حوزه است.
وی کاهش ریسک تولید و افزایش قابلیت مقابله با بحران‌های احتمالی به‌ویژه خشکسالی و کمبود آب، حفاظت از منابع پایه تجدید شونده تولید محصولات کشاورزی، گسترش روحیه تعاون و یکجا زراعی محصولات به‌منظور توزیع مناسب‌تر خدمات، نهاده‌ها و حمایت‌های یکپارچه به تولیدکنندگان و کنترل مدیریت و افزایش بهره‌وری عوامل تولید را از دیگر اهداف این طرح عنوان کرد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل گفت: ایجاد برنامه‌ای منسجم برای رسیدن به پایداری تولید و افزایش تولید متناسب با نیازهای داخلی و حفظ تجارت در بازارهای بین‌المللی، ایجاد روحیه پذیرش کشت محصولات از پیش تعیین شده، گسترش صنایع مرتبط و بررسی توان کمک این صنایع به مدیریت بحران‌های احتمالی به‌ویژه خشکسالی، فقرزدایی و افزایش توان درآمدی تولیدکنندگان خرد بخش کشاورزی و تولید غذای سالم و حفظ تندرستی با استانداردسازی تولید از سایر اهداف از اجرای طرح تغییر الگوی کشت به شمار می‌رود.
سروی تصریح کرد: با توجه به اینکه متوسط عملکرد در واحد سطح در استان با ظرفیت تولید کشاورزی فاصله قابل ملاحظه‌ای دارد و بسیاری از بهره‌برداران از عوامل تولید در اختیار بهره‌برداری مناسبی به عمل نمی‌آورند، بنابراین ضرورت دارد با توجه به محدودیت منابع تولید و در راستای توسعه پایدار کشاورزی اقدامی در راستای استفاده بهینه از این منابع و در نهایت افزایش بهره‌وری استفاده از آنها انجام شود که به این منظور ساماندهی امکانات و عوامل اجرایی در مراکز خدمات و ترویج جهاد کشاورزی شهرستان‌های استان با هدف افزایش عملکرد در واحد سطح از جمله مهمترین این اقدامات است.
وی با اشاره به شرایط انتخاب محصول اظهار کرد: متناسب بودن شرایط اقلیمی برای تولید حداکثری محصول، اساس و استراتژیک بودن محصول، دارا بودن مزیت نسبی، محدودیت‌های آب و خاک و شرایط اقتصادی منطقه و توجه با تامین درآمد بهره برداران با توجه به میزان مالکیت هر بهره‌بردار از جمله شرایط انتخاب محصول است.
کشت 447 تن پیاز زعفران یارانه‌ای در عرصه‌های زراعی کم بازده
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل از تشکیل اتاق فکر و هم‌اندیشی با ترکیب اعضای هیئت علمی مراکز دانشگاهی، تحقیقات و اجرا برای پیشبرد مباحث علمی و عملیاتی در زمینه الگوی کشت محصولات زراعی و باغی، توزیع و کشت پیاز زعفران یارانه‌ای در عرصه‌های زراعی کم بازده استان به مقدار 447 تن و توزیع تعداد 80 دستگاه ادوات کشاورزی حفاظتی با تخصیص پنج میلیارد و 560 میلیون ریال از محل اعتیارات بلاعوض برای مقابله با خشکسالی و کاهش هزینه تولید در راستای اجرای طرح اصلاح الگوی مصرف خبر داد.
وی بیان کرد: توزیع بذور گندم و جو اصلاح شده در طبقات مختلف در سال زراعی جاری در حدود 32 هزار تن، سطح اجرای عملیات کم خاکورز و بی خاکورز در گندم آبی 16 هزار هکتار و گندم دیم 72 هزار هکتار در سال زراعی جدید برای مقابله با بحران خشکسالی و اجرای طرح تحقیقی- اجرایی-کشت انتظاری سیب‌زمینی در دشت اردبیل در تعداد 11 سایت با استفاده از بارش‌های زمستانی نیز انجام شده است.
سروی از اجرای طرح تحقیقی- اجرایی کشت پاییزه لگوم سیب زمینی در دشت اردبیل و شهرستان‌ها خبر داد و گفت: اجرای روش استفاده از سیستم آبی هیدروفلوم و قطره‌ای در سیب زمینی با راندمان بیش از 75 درصد، برگزاری جلسات هفتگی با اداره کل هواشناسی برای اطلاع رسانی وضعیت جوی و توصیه‌های فنی کشاورزی و ارائه تسهیلات ویژه از خط اعتباری مکانیزاسیون با نگاه توسعه کشاورزی حفاظتی و تامین ماشین آلات و ادوات با تسهیلاتی بالغ بر یک میلیارد و 100 میلیون ریال با جذب 120 درصدی از دیگر اقدامات بوده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل اجرای طرح انتقال یافته‌های تحقیقاتی در پایلوت 25 هزار هکتاری در سطح استان و در مزارع غلات دیم با اهداف حفاظتی در راستای مقابله با تنش خشکی و افزایش عملکرد، توزیع بیش از 200 تن بذور علوفه از جمله ماشک، خل، فره یونجه و یونجه همدانی برای تبدیل به دیمزار، مقابله با بحران کم آبی و افزایش تولید و کشت تعداد 5 رقم گندم خارجی در مناطق سردسیر و معتدل استان برای بررسی سازگاری با بحران کم آبی و افزایش عملکرد را از جمله اقدامات عنوان کرد.
اجرای 6572 هکتار آبیاری تحت فشار
سروی بیان کرد: توسعه کشت پاییزه انتظاری حبوبات برای استفاده بهینه از نزولات آسمانی و مقابله با سرما و خشکسالی 6 هزار هکتاری، اجرای برنامه‌های آموزشی، ترویجی از رسانه‌های استانی در راستای ترویج الگوی کشت، توزیع نهال یارانه‌دار به تعداد 350 هزار اصله و 400 هزار اصله گل محمدی، توزیع 54 هزار اصله نهال پسته در استان در راستای ترویج درختان مقاوم به خشکسالی و پربازده و توسعه واحدهای گلخانه‌ای و قارچ خوراکی با هدف توسعه کشت متراکم گلخانه‌ای نیز انجام شده است.
وی افزود: ترویج و توزیع ارقام متحمل به خشکی به منظور کشت آن در بین زراعین از قبیل زعفران، پسته و برنامه کاشت عناب در استان، کشت یک هزار و 100 هکتار بادام زمینی در استان، توسعه کشت و فراوری گیاهان دارویی به مساحت 120 هکتار، برگزاری 300 جلسه آموزشی و ترویجی با کشاورزان پیشرو در راستای گسترش تغییر و اصلاح الگوی کشت، توسعه کشت محصولات گلخانه ای به مساحت 54 هکتار، اجرای 6 هزار و 572 هکتار آبیاری تحت فشار و توسعه کشت دانه‌های روغنی به میزان 54 هزار تن از دیگر اقدامات در راستای اصلاح الگوی کشت بوده است.
مشکل فرهنگی کشاورزان در پذیرش تکنولوژی‌ها مانع اجرای طرح اصلاح الگوی کشت
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل با اشاره به مشکلات اصلاح الگوی کشت در بخش کشاورزی بیان کرد: بحران منابع آب و خاک و کمی بازده آب آبیاری، عدم درجه بندی و استعداد یابی اراضی کشاورزی از طریق نقشه برداری، خرد بودن اراضی کشاورزی و عدم صرفه اقتصادی تولید بسیاری از محصولات در این گونه قطعات، فرسوده بودن ماشین‌آلات کشاورزی و عدم کاربری تکنولوژی‌های جدی و عدم کاربرد تکنولوژی‌های موجود برای استفاده از پسماندها و ضایعات در کشاورزی که منجر به تخریب اکوسیستم و منابع طبیعی می‌شود، از جمله چالش‌ها در این حوزه است.
وی افزود: مشکل نیروی ماهر و ضعف مدیریت در مزرعه به علت بالا بودن متوسط سن نیروی انسانی در کشاورزی و نیز پایین بودن میانگین سواد در بین آنها، ضعف آموزش و مشکل فرهنگی کشاورزان در پذیرش تکنولوژی‌ها و دیگر عوامل تغییر الگوی کشت و کمبود اعتبارات لازم برای اجرایی کردن اصلاح الگوی کشت از دیگر مشکلات و دغدغه‌ها برای اجرای این طرح به شمار می‌رود.
سروی در مورد راهکارهای اصلاح الگوی کشت در بخش کشاورزی گفت: برقراری سیستم نظام تعاملی اطلاع رسانی، در سیاستگذاری تولید، مزیت تولیدات منطقه ای و درآمدی کشاوزران به جای اعمال سیاست خودکفایی محصولی خاص قرار گیرد، اصلاح قانون نظام ارث بری اراضی به منظور جلوگیری از خرد شدن، اتخاذ سیاست‌های تشویقی و یارانه‌ای برای کاربران نظام‌های بهره‌وری در تولید و توسعه برنامه‌های آموزش انبوهی در راستای روش‌های مختلف اصلاح الگوی کشت از طریق صدا و سیما از جمله اقداماتی بوده که باید توسط مراجع دولتی پیگیری شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل افزود: بهره‌وری در ماشین آلات و نیروی انسانی، اهمیت کاربرد دانش بومی کشاورزان، تولید در راستای توسعه کشاورزی پایدار و ارگانیک به منظور حفظ محیط زیست و سلامتی انسان‌ها، آگاهی کشاورزان به عواقب ناشی از عدم صرفه‌جویی در نهاده‌ها و دیگر امکانات، پذیرش تکنولوژی‌های جدید و توصیه‌های فنی ترویجی برای اقتصادی کردن تولید، ترویج کشت محصولات پربازده و دارای ارزش افزوده و مقاوم با شرایط اقلیمی از دیگر راهکارهای فرهنگی در این حوزه است.
کاهش هزینه تولید و افزایش درآمد کشاورزان
سروی اظهار کرد: در صورت دستیبابی به راهکارهای اصلاح الگوی کشت از ناحیه مراجع دولتی و کشاوزران تولید کننده نتایج موثری شامل افزایش تولید در واحد سطح، افزایش درآمد تولیدکنندگان، کاهش هزینه‌های تولید، حفظ بیشتر محیط زیست، تولید محصول سالم برای مصرف، کاهش مصرف نهاده‌ها در واحد سطح، کمک به رشد اقتصاد کشاورزی، افزایش تولید اقتصادی در اراضی خرد و صرفه جویی بیشتر در مصرف انرژی به دست خواهد آمد.
وی بیان کرد: کاهش ضایعات در فرآیند تولید تا مصرف، کاربرد بیشتر تکنولوژی در واحدهای اراضی خرد، نو شدن همراه با سازگاری بیشتر ماشین آلات کشاورزی، صرفه جویی در مصرف آب آبیاری و ذخیره سازی بیشتر نزولات آسمانی و فرهنگ‌سازی کشاورزان و مجریان در اجرای اصلاح الگوی کشت از دیگر مزایای اجرا یاین طرح است.
تدوین مدیریت جامع ریسک به صورت سالانه
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل با اشاره به اولویت‌های اجرایی استان برای اصلاح الگوی کشت گفت: تعامل و همکاری جدی با مراکز دانشگاهی و سایر مراجع علمی، توسعه ناوگان مکانیزاسیون استان، تولید و توزیع بذور گندم آبی و دیم سازگار، مدیریت عوامل خسارت‌زا با تدوین مدیریت جامع ریسک به صورت سالانه، توسعه روش‌های سیستم آبیاری نوین و بازدید میدانی با هیئت علمی دانشگاه‌ها از مزارع از جمله برنامه‌ها در این راستا به شمار می‌رود.
وی از افزایش سطح آگاهی و دانش کشاورزان و کارشناسان در رابطه با نقش کشاورزی حفاظتی خبر داد و گفت: توسعه سیستم‌های پیش آگاهی استان در تعامل با اداره کل هواشناسی برای مقابله با خشکسالی و سرمازدگی، مطالعه و احداث تامین و انتقال آب اراضی در اراضی شهرستان کوثر به میزان دو هزار هکتار برای احداث باغ با روش سیستم آبیاری قطره‌ای در سال زراعی جاری که حداقل 250 هکتار آن کاشته شده است و اجرای طرح تحقیقاتی کشت چغندر ریشه در پنج منطقه اردبیل به کشت جایگزین از دیگر اولویت‌های سازمان برای تغییر الگوی کشت است.
با توجه با تاثیر اجرای طرح اصلاح الگوی کشت در افزایش بهره‌وری کشاورزی و توسعه اقتصادی در این بخش در کنار کاهش مصرف منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی به نظر می‌رسد اجرای این طرح با اطلاع‌رسانی مناسب و گسترده با بهره‌برداران می‌تواند نتایج و ثمرات بسیار مثبت و قابل توجهی به همراه داشته و اقتصاد کشاورزی استان را متحول کند.
گزارش از رقیه آذربنیاد
انتهای پیام/
