اختلافات تاجیکستان و ازبکستان از حل مرز تا مشکل سد

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، در اوایل ماه ژوئن سال جاری نمایندگان دو کشور ازبکستان و تاجیکستان برای تعیین مرزهای خود پروتکل مشترکی را امضا کردند که زمینه آن در نشست‌ کارشناسان حقوقی دو کشور برای علامت گذاری مرزها صورت گرفت. راه برای رسیدن به این وضعیت بعد از مرگ اسلام کریم‌اف و روی کار آمدن شوکت میرضیایف، رئیس جمهور فعلی ازبکستان هموارتر شده است.

البته بر اساس گزارش‌ها بین سال‌های 2000 تا 2002 دو طرف 1104 کیلومتر از مرزهای خود را علامت‌گذاری کرده بودند. تاجیکستان و ازبکستان حدود 1332 کیلومتر مرز مشترک دارند که البته این آمارها دقت لازم را ندارند و در سال‌های پیش رقم‌های متفاوتی اعلام شده بود. 

طی چند سال گذشته مناسبات تاشکند و دوشنبه با فراز و فرودهایی همراه بوده که بیشتر آن بر سر مسائل مرزی و منابع آبی است. ازبکستان با داشتن جمعیت روستایی قابل توجه و اغلب کشاورز نیاز زیادی به منابع آبی دارد که سرچشمه عمده آنها از تاجیکستان شروع می‌شود.

اقدامات تاجیکستان برای تولید برق از طریق احداث نیروگاه‌های برق‌ آبی مانند سد راغون که بتواند اقتصاد داخلی خود را گسترش دهد موجب تعارض‌هایی با کشور همسایه خود یعنی ازبکستان و البته شکستن روند هم‌گرایی در آسیای میانه شده است.

میان تحلیلگران تاجیکستانی همیشه در نوع برخورد با دولت تاشکند اختلاف‌ نظراتی وجود داشت. عده‌ای از آنها عقیده داشتند که تاجیکستان باید بهره‌برداری حداکثری خود  از منابع آبی را آغاز  و از زور استفاده کند، برخی دیگر سازش با ازبکستان و انجام مذاکرات در این مورد را قبول داشتند.

بیشتر این احساسات منفی کارشناسان و مردم تاجیکستان ناشی از رفتارهای دولت تاشکند است که مشخص نشدن مرزهای دو کشور یکی از عوامل آن است.

اخیراً رئیس کمیته دولتی اداره زمین و مساحی (زمین سنجی) تاجیکستان در 17 ژوئیه سال جاری با توجه به این موضوعات توضیح داد: میان دو کشور تاجیکستان و ازبکستان حدود 93 کیلومتر خط مرزی مورد بحث باقی مانده است که گفت‌وگو و فرایند حل آن با طرف ازبکستانی به زودی انجام خواهد شد.

لازم به ذکر است که اختلافات بر سر این مرزبندی‌ها از از دوران شوروی تاثیر می‌گیرد، هنگامی که سیاست تفرقه بینداز و حکومت کن حاکمان شوروی در آسیای میانه اجرا می‌شد تا اینکه به وسیله تعیین هدفمند مرزها به عنوان یک استراتژی برای تضمین قدرت سیاسی و کنترل توسط مرکز در مرزهای غیر روسی انجام شود.

برخی صاحب نظران معتقدند که این استراتژی یک اقدام ضد ازبک بود که به خاطر گستردگی‌اش بیشترین تهدید را برای حکومت مرکزی داشت، اما جمهوری تاجیک در آن سال‌‌‌‌‌ها دو نماد شهری و فرهنگی خود را از دست داده بود، الحاق سمرقند و بخارا به ازبکستان تاجیک‌ها را به دو قسمت تبدیل می‌کرد که در واقع طی سال‌های بعد، آنها مجبور بودند برای ملاقات با همدیگر یا ورود به شهرهای مذکور از یک کشور به کشور دیگری بروند.

به گفته برخی کارشناسان این الحاق و این نوع تقسیم‌بندی‌ها بر این اساس بود که حکومت شوروی بیش از پیگیری حل اختلافات به دنبال تشدید آن بود تا بتواند از وفاداری مردمانی که در مرزهای دولت شوروی زندگی می‌کردند مطمئن شوند.

در سال‌های گذشته که دولت ازبکستان "میدان مین" را در مرز بین دو کشور ایجاد کرد، قربانیان آن تاجیک‌های ازبکستان و تاجیکستان بودند که یا کشته شده یا معلول و فلج می‌شدند.

بنابراین حل مشکلات مرزی میان دو کشور بیش از آنکه مسائل اقتصادی را حل و فصل کند از نظر مردمی و حتی فرهنگی ارتباط مؤثری را برقرار می‌کند. هر چند که احداث سد راغون مرکز اصلی اختلافات فعلی تاشکند و دوشنبه است، اما حل اختلافات مرزی زمینه مناسبی برای کاهش تنش بر سر استفاده از منابع آبی را فراهم ‌کند و البته استفاده تاجیکستان از راه‌های مواصلاتی ازبکستان و سایر منفعت‌های اقتصادی این کشور هم ممکن خواهد شد.

انتهای پیام/