کوروش زارعی:اکثر نمایش‌های جشنواره مریوان ساختارِ صحنه‌ای دارند /مردم مشکل‌پسند شده‌اند
کوروش زارعی در مقام داور جشنواره تئاتر خیابانی و البته یک متولی فرهنگی معتقد است بخشی از اجراهای جشنواره خیابانی نیست و حضورشان در خطای بازبینی است. او معتقد است تئاتر خیابانی نیازمند یک دوره آموزشی بلندمدت است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، جشنواره دوازدهم تئاتر خیابانی مریوان هفته گذشته به کار خود پایان داد. برندگان خود را شناخت و اشک و لبخندها را برای دوازدهمین بار تجربه کرد؛ اما آیا داوران این دوره از آنچه دیده‌اند راضی و خشنودند؟ کوروش زارعی در مقام یکی از داوران این جشنواره از وضعیت آنچه دیده است می‌گوید. او به بخشی از آثار انتقاد دارد و از برخی از آنها دفاع می‌کند. او یکی از خواستاران آموزش در این حوزه است و از دلایل این مسئله می‌گوید.
آنچه می‌خوانید گفتگویی است که با او در حین دیدن آثار جشنواره ترتیب داده‌ایم:
***
تسنیم: توقع شما در جشنواره برآورده شد؟ چون جشنواره مریوانی برای خودش برندی شده است هم داوران و هم رسانه‌ها از کارها توقعاتی دارند.
اهمیتی که جشنواره مریوان دارد، بخش خیابانی جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر ندارد
زارعی: من برای اولین بار است در این جشنواره حضور پیدا می‌کنم؛ چه به عنوان داور و چه به عنوان مخاطب. حقیقتاً روز اول از دیدنِ اجراها ناامید شدم؛ ولی دیروز بارقه‌های امید در ما به وجود آمد. از این جهت که هم برنامه‌ریزی خیلی خوب و روال‌تر بود و همه اجراها اجراهایی بود که آدم را سر ذوق می‌آورد. به نظرم جشنواره مریوان واقعاً آن جایگاهی که از آن متصور بودند دیروز تقریباً محقق شد و من فکر می‌کنم بعد از 12 دوره برگزاری جشنواره این جشنواره به یک بلوغی رسیده و بلوغش هم این است تمام بچه‌های کارکرده و باتجربه و حرفه‌ای تئاتر خیابانی در آن حضور دارند و خودشان را ملزم می‌کنند که در جشنواره کار داشته باشند. این خیلی خوب است؛ حتی من به خبرنگار کردستانی گفتم که اینقدر که این جشنواره می‌تواند اهمیت داشته باشد و دارد، بخش خیابانی جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر ندارد.
به دلیل اینکه این جشنواره جشنوارهٔ مردمی است و مردم یک سر قضیه هستند. مردم با حضور و مشارکت‌شان به این جشنواره هویت دادند. مردم این جشنواره را تبدیل به یک جشنوارهٔ تئاتر مردمی کردند و چیزی که شاید در جشنواره‌های دیگر اتفاق نیفتاد. چیزی که ما کمتر در جشنواره‌های دیگر شاهدش هستیم.این یکی از بردهای جشنوارهٔ مریوان است، یعنی فکر می‌کنند باید روی این ماجرا کار بکنند. وقتی شما یک نمایشی را اجرا می‌کنید تا پاسی از شب، مردم در پارک سر پا می‌مانند که این نمایش را ببینند، شما در هیچ کجای کشور نمی‌بینید و من فقط اینجا دیدم حتی در تهران هم وقتی جشنواره فجر اجرا می‌شود. جشنواره‌ای که بیشتر متخصصین و تئاتری‌ها می‌بینند، اهل رسانه می‌بینند، دانشگاهیان می‌بینند؛ ولی اینجا بخش اعظم مخاطبش مردم‌اند و اینقدر که مردم شوق و ذوق دارند و انرژی می‌دهند به گروه‌های شرکت‌کننده شاید از طرف هنرمندان و گروه‌های شرکت‌کننده نباشد.
شوق و ذوقی در مریوان وجود دارد که در جاهای دیگر ندیدم
لذا این نکته، نکتهٔ بااهمیتی است و می‌توانیم الگو بگیریم و سرلوحهٔ خیلی از جشنواره‌های دیگر منطقه‌ای یا سراسری‌مان که در استان‌های دیگر برگزار می‌شود بشود. اینجا یک شوق و ذوقی وجود دارد در بین مردم که من در جاهای دیگر ندیدم. اینها نکاتی است که آدم را وادار می‌کند که بیشتر به این جشنواره بپردازد. این جشنواره باید به لحاظ سخت‌افزاری رشد پیدا کند. هم مسئولین استانی، هم مسئولین شهر و هم مسئولین مرکز بیشتر به آن توجه کنند. کمبودی در بخش سخت‌افزاری است، مثلاً در پارک‌ها و در جاهایی که همهٔ ما می‌دانیم هر سال جشنواره برگزار می‌شود و قرار است اجرا شود یک جایگاه درستی برای اجراها ایجاد کنند که مردم بتوانند اجراها را ببینند. مردم نروند از تپه‌ها و پله‌ها و تراس. برخی بالای درخت نشسته بودند تا اجراها را ببینند. اینها جالب نیست شاید. خطرناک هم باشد و اگر کسی از آن بالا بیفتد و اتفاقی بیفتد کل جشنواره را تحت تأثیر خودش قرار می‌دهد.
ما به عنوان متولیان فرهنگ و هنر و باید شرایط بهتری برای برگزاری جشنواره فراهم کنیم
من فکر می‌کنم با حضور گروه‌های خارجی در این چند سال در جشنواره، هنرمندان حرفه‌ای و فعال این رشته خودشان را ملزم می‌کنند برای جشنواره حضور پیدا بکنند. مریوان تبدیل به یکی از قطب‌های تئاتر خیابانی کشور شده است و می‌شود گفت یک جایگاهِ ویژه‌ای در تئاتر خیابانی کشور داشته باشد و این نشان از این است که مردم می‌خواهند و مردم دوست دارند و حالا چون مردم می‌خواهند و دوست دارند ما به عنوان متولیان فرهنگ و هنر و برگزارکننده باید اهمیت ویژه‌تری بر این قائل شویم و بتوانیم شرایط بهتری را برای برگزاری جشنواره فراهم کنیم.
تسنیم: وقتی به آثار ایرانی دقت می‌کنید گونه نمایشی آنها یک مدل است، چرا جای نمایش‌هایی مانند نقالی و پرده‌خوانی که هویت ایرانی هم دارد در چنین جشنواره‌ای جایش خالیست؟
می‌توانیم در تئاتر خیابانی نقالی و پرده‌خوانی امروزی داشته باشیم
زارعی: شاید به خاطر اینکه، البته من سال گذشته این کار را انجام دادم، یعنی نقالی و پرده‌خوانی را هم در آن ژانری که مدنظرم بود راه‌اندازی کردم. امسال هم اگر خدا توفیق بدهد و امام حسین کمک کند ما دومین همایش تئاتر پیاده‌روی اربعین را اجرا می‌کنیم. ما سال گذشته در همایش تئاتر پیاده‌روی اربعین از نجف تا کربلا نقالی و پرده‌خوانی را هم داشتیم و اتفاقاً هم خیلی مورد استقبال قرار گرفت؛ ولی از آنجایی که شاکلهٔ تئاتر خیابانی با آن عناصری که مدنظر است، آن عناصر فرنگی‌اش - به هر حال تئاتر از فرنگ آمده است - این ژانر ژانرِ ما نیست. البته معرکه‌گیری و پهلوانی داشتیم، نه اینکه نداشته باشیم. از قدیم‌الایام داشتیم. حالا با این شاکله و ساختار که ساختار و شاکلهٔ فرنگی دارد و در نقالی و معرکه‌گیری لحاظ نمی‌کنند؛ ولی فکر می‌کنم همینطور که شما گفتید جایش خالیست، می‌تواند نقالی و پرده‌خوانی هم در این ژانر حضور داشته باشد و می‌توانیم نقالی و پرده‌خوانی امروزی داشته باشیم نه اینکه حتماً بخواهیم شاهنامه‌خوانی داشته باشیم، فردوسی را بخوانیم.
تسنیم: مانند کار مهدی دریایی؟
نمایش‌هایی که می‌بینیم که اصلاً خیابانی نیست
زارعی: بله، می‌توانیم این شکلی باشد و در این ژانر وجود داشته باشد و من موافقم. یک نقدی که بچه‌های تئاتر خیابانی از جانب من و خیلی از دوستان دیگر متخصص وارد است این است که در این چند روز ما هم دیدیم، نمایش‌هایی که می‌بینیم که اصلاً خیابانی نیست نه عناصر و نه فاکتور خیابانی دارد. نمایش صحنه‌ای است. یعنی این کار باید در صحنه اجرا شود. من نمی‌دانم چگونه. یک مقدار باید هیئت بازبین و انتخاب روی این ماجرا دقت‌نظر بیشتری داشته باشد. نمایش‌هایی جشنواره خیابانی باید فاکتور و عناصر ساختار نمایش‌های خیابانی را داشته باشند. اکثر نمایش‌های این جشنواره‌ها ساختارِ صحنه‌ای دارند و باید در صحنه اتفاق بیفتد، حالا نمی‌دانم اینها سالن پیدا نمی‌کنند و نمایش را در این شاکله اجرا می‌کنند!
اینجا مخاطب هیچ مشارکتی ندارد و حضور ندارد و تماشاگر جزیی از اجرا نیست
غلط است، به دلیل اینکه مردم را از تئاتر زده می‌کنند، مردم نمی‌توانند ارتباط برقرار کند، تئاتر خیابانی یک اجرای دوطرفه است، یک اجرای چهارسویه دوسویه است، این سمت که هم باید تماشاگر باید مداخله داشته باشد و هم هنرمند آن را به چالش بکشاند و بده و بستان باید داشته باشند، دیالوگ برقرار کنند نه اینکه با هم گپ بزنند همین اینکه ارتباطی با هم صحبت کنند باید این اتفاق بیفتد. اینجا مخاطب هیچ مشارکتی ندارد و حضور ندارد و تماشاگر جزیی از اجرا نیست یعنی هنرمند دارد کار خودش را می‌کند و تماشاگر هم کار خودش را می‌کند و بعضی اوقات اینقدر بیگانه هستند و اینقدر با اجرا نمی‌تواند ارتباط برقرار کند که تماشاگر اجرا را رها می‌کند و می‌رود.
تسنیم: عامل این فقدان در چیست؟
هیات انتخاب مقصر است که کارهای غیرخیابانی را در این جشنوار راه داده است
زارعی:ایده مشکل دارد، بحث من این است که ایده ایدهٔ خیابانی نیست، ایده ایدهٔ صحنه‌ای است و به درد اجرای خیابانی نمی‌خورد. مثلاً در پهنهٔ دریا نمایش خیابانیش کردند. اصلاً این اتفاق نیفتاده است و به نمایش خیابانی تبدیل نشده است و باورش نمی‌کند. مثلاً موقعیت یک دریاست و مخاطب خیابانی اطراف این دریا جمع شود، نمایش خیابانی در خیابان و در آن لحظه اتفاق می‌افتد، در هر میدان و گذرگاهی که است، آنجا اتفاق می‌افتد و در آن موقعیت رخ می‌دهد و در همان موقعیت قصه‌اش را روایت می‌کند و ارتباط برقرار می‌کند. حالا نمایش پهنهٔ دریا در روی دریا، کاملاً مشخص است کار صحنه‌ای است. حالا مقصر کسی است که انتخابش کرده است، هیات انتخاب مقصر است که چنین کاری را در این جشنوار راه داده است.
تسنیم: یک اختلاف فاحشی هم بین کارها وجود داشت. بعضی کارها نمی‌تواند ارتباط برقرار کند و بعضی کارها خوب است. فاصلهٔ زیادی بین کارها وجود دارد. چگونه چنین کارهایی با این تفاوت کیفی می‌تواند از فیلتر شورای نظارت یا شورای بازبین عبور کند؟
من به دوستان در جشنواره سوره گفتم کیفیت را فدای کمیت نکنیم
زارعی: مردم خیلی آگاه هستند، مردم خیلی جلوتر از ما هستند، مردم خیلی بیشتر از ما می‌فهمند و تفاوتِ بین کار خوب و کار بد را خیلی خوب تشخیص می‌دهند. این هم به دلیل اینکه رسانه‌ها، ارتباطات، کامپیوتر و فضاهای مجازی است. با اینها دانش مردم ارتقاء پیدا کرده است. الان سطح دانش عمومی مردم نسبت به 10 سال گذشته اصلاً قابل مقایسه نیست. لذا مردم قطعاً می‌دانند کدام کار خوب است و کدام کار بد است.ما در جشنواره سوره کاری را استارت زدیم و تلاش کردیم این کار را ادامه دهیم. من به دوستان در جشنواره سوره گفتم کیفیت را فدای کمیت نکنیم. ما بگوییم مثلاً کار خوب داریم، همان چندتا را انتخاب کنیم نگوییم 7 کار دیگر هم باشند، آن 7 کار آنقدر ضعیف باشند که کیفیت آن 8 کار دیگر را هم تحت تأثیر قرار بدهد، در جشنواره‌های منطقه‌ای ما اینطوری برخورد کردیم یعنی در سه منطقه که جشنواره سوره برگزار کردیم ما آمدیم در جشنواره اصفهان دیدیم کارها اینقدر خوب هستند مجبور شدیم 5 کار انتخاب کنیم، یک جشنواره منطقه‌ای رفتیم 2 کار از 10 اثر انتخاب کردیم.
تسنیم: یعنی سهمیه‌بندی نکردید؟
به جای اینکه ما این پول را طرف کارهای ضعیف بکنیم صرف کارهای خوب بکنیم
زارعی: بله، کیفیت را ملاک قرار دادیم و گفتیم آنچه خوب است به دلیل اینکه همین اتفاقی که الان دارد اینجا رخ می‌دهد اتفاق می‌افتد، یک کار آنقدر خوب است و یک کار خیلی ضعیف است، من فکر می‌کنم نباید تعداد کارهایمان را بالا ببریم، کمیت را بالا ببریم بخواهیم جشنواره را فدای این ماجرا بکنیم. به جای 20 اثر، 14 یا 12 اثر داشته باشیم. تعداد اجراهای آنها را بیشتر بکنیم. به نظرم خیلی بیشتر فایده دارد تا اینکه ما بیاییم وقت مردم را بگیریم. هزینه بکنیم بالاخره این گروه کمک هزینه می‌خواهد، اسکان و پذیرایی دارد، کلی پول هزینه می‌شود .به جای اینکه ما این پول را طرف کارهای ضعیف بکنیم صرف کارهای خوب بکنیم و تعداد اجراهای آنها را بیشتر بکنیم.
مردم دیگر مشکل‌پسند شدند
مردم حداقل کارهای خوب ببینند و ما باید آرام آرام این را جا بیندازیم بین هنرمندان‌مان که مردم دیگر مشکل‌پسند شدند، مردم عادت پیدا کردند کار خوب ببینند و حق‌شان است که کار خوب ببینند، ما حق نداریم کار ضعیف به مردم ارائه بدهیم و پول بیت‌المال را هزینهٔ کارهایی بکنیم که شایستگی حضور در جشنواره را ندارند آن گروه هم باید بفهمد که کارش بد بوده باید تلاش کند اگر به راحتی اینجا حضور پیدا کند می‌گوید من همینطور ادامه می‌دهم آمدم دیگر سال دیگر هم می‌آیم، این باعث می‌شود سطح کیفی آثار و جشنواره پایین بیاید.
تسنیم: شما در حوزهٔ هنری در نمایشنامه‌نویسی در حوزهٔ آموزشی فعالیت می‌کنید و افراد مختلف را فعال کردید و اخیراً هم کارگاه ایوب آقاخانی فعال شده است، در حوزهٔ نمایشنامه خیابانی هم برنامه‌ای دارید که ضعف آموزش را هم بپوشانید؟
تئاتر خیابانی ما یک آموزش بلندمدت می‌خواهد نه آموزش‌های کوتاه‌مدت
زارعی: بله، قطعاً شاید برای امسال این فضا ایجاد نشود؛ ولی با امیرحسین شفیعی صحبت‌هایی را داشتیم که بتوانیم حتی در استان‌ها ما آموزش راجع به این ماجرا داشته باشیم. الان هم اتفاق خیلی خوبی که در این جشنواره افتاده است و خدا را شکر بچه‌ها دارند شرکت می‌کنند و تمام خستگی از ساعت 10 شب تا 1 نصف‌شب آقای دکتر صادقی دارد. این کارگاه از ایده تا اجرا در تئاتر خیابانی دارد برگزار می‌شود و از استقبال خوبی هم برخوردار است. از حرکت‌های خوبی است؛ اما تئاتر خیابانی ما باید دچار تحول اساسی شود و یک آموزش بلندمدت می‌خواهد نه آموزش‌های کوتاه‌مدت.
نه اینکه خوب نباشد، خوب است؛ ولی در حد دو سه جلسه دو سه ساعته است و فراموش می‌شود و شاید هم همه چیز را نتواند بگوید. چون همه چیز کنسرو شده و فشرده‌شده. گفته می‌شود؛ ولی نیاز است که این اتفاق بیفتد و ما با تعطیلی چند سالهٔ خیابانی در حوزه که امسال آن را احیاء کردیم. حتماً برنامه‌ریزی اساسی خواهیم داشت. ما قطعاً برای دورهٔ بعد جشنواره سوره شکل جشنواره خیلی متفاوت خواهد شد، یعنی اینطور نیست که بگوییم برای ما متن بفرستید. ما می‌خواهیم از ایده با گروه‌ها شروع کنیم. مانند کاری که در بسیج کردیم.
این هم تولید اثر می‌شود و هم تربیت هنرمند و نویسنده می‌شود و هم لحظه لحظهٔ تولید با هم هستیم. یک تعاملِ دوطرفه صورت می‌گیرد، فضای آموزشی ایجاد می‌کنیم که در کنار فضای آموزشی خروجیِ خوبی داشته باشیم و تعامل دوطرفه صورت بگیرد و من فکر می‌کنم بازدهی بهتری داشته باشیم. در جشنواره بسیج که این کار را کردیم چند کار خوب تولید کردیم که خروجیِ چند کار خوب به جشنواره سوره راه پیدا کردند به جشنواره استانی و منطقهٔ خودشان درخشیدند. نتیجهٔ خوبی گرفتند. مانند چادری برای نجیبه، مانند نمایش مرتضی نجفی که از قزوین شرکت کرده بود، مانند نمایش سرخه از مازندارن و کارهای دیگری که خروجی‌های موفق و خوبی داشت.
ما دنبال این کار هستیم که این کار را هم در خیابان و هم در صحنه بتوانیم سال دیگر اجرا کنیم، لذا اگر این اتفاق اگر بیفتد تئاتر خیابانی ما آن فضای آموزشی که مدنظر شما است ایجاد خواهد شد و یک گروه 4 یا حتی 5 ماه درگیر فضای آموزشی شود؛ چون ایده می‌آید ایده باید تصویب شود بعد روی آن کار کنیم تبدیل به متن اجرایی شود و با استاد در تعامل و مشاوره هستند و مکاتبات فضای مجازی و رفت و آمد دارند، تولید می‌شود، بازبینی می‌شود باز آدم می‌رود آنجا می‌بیند اگر مشکلی داشته باشد استاد می‌فرستیم. اینها برنامه‌هایی است که هم برای بحث صحنه‌ای و هم برای بحث خیابانی خواهیم داشت که هم بتوانیم فضای آموزشیِ خوبی داشته باشیم و از آدم‌های معتبر در رشته‌های خودشان استفاده کنیم و هم خروجی و تولید آن یک اثری باشد که زیر نظر ما باشد و آنچه که ما می‌خواهیم چه به لحاظ فنی و تکنیکال و چه به لحاظ موضوعی و محتوایی اتفاق بیفتد و خروجیش قطعاً مطلوب ما خواهد بود و ما نظارتِ دقیقی روی تولیداتمان خواهیم داشت.
==================
مصاحبه از احسان زیورعالم
=================
انتهای پیام/
