به گزارش گروه سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم، اصرار سران اقلیم کردستان عراق برای قدم گذاشتن در مسیر تجزیه و جداشدن از عراق در حالی است که نه تنها ایران و ترکیه به عنوان دو کشور مهم مجاور اقلیم، بلکه آمریکا و دیگر کشورهای جهان نیز با این اقدام مخالفت کردهاند. حتی کار به جایی رسید که شورای امنیت سازمان ملل با صدور یک بیانیه رسمی، اقدام اربیل را زیر سوال برد. در این میان، مواضع ترکیه نیز در مخالفت با همه پرسی اقلیم کردستان ادامه دارد و شورای عالی امنیت ملی این کشور، در نشست فوق العاده روز جمعه، به مدت سه ساعت، به بررسی این موضوع پرداخت. در این مورد با محمد علی دستمالی کارشناس مسائل سیاسی مرتبط با ترکیه و کردها گفتوگویی داشتیم که از نظر خوانندگان میگذرد.
تسنیم: طی روزها و هفتههای اخیر، شاهد مواضع تندی از سوی مسئولین ترکیه در مورد همه پرسی جدایی کردها از عراق بودهایم. هدف ترکیه از این موضع گیریها چیست؟
دستمالی: موضع گیری مسئولین ترکیه در دو هفته گذشته، به صورت مداوم و هر چند ساعت یک بار بوده است. از رئیس جمهور، سخنگوی رئیس جمهور و نخست وزیر گرفته تا بسیاری از وزرا، سران احزاب مختلف و رسانهها و تحلیل گران مختلف ترکیه، آن چه شنیدهایم، جملگی در ردّ رفراندوم و مخالفت با تصمیم اقلیم کردستان بوده است. قدر مسلم این است که تاکید مداوم سران ترکیه و به ویژه اردوغان بر ضرورت حفظ تمامیت ارضی عراق، به خاطر بها دادن به امنیت و آسایش عراق نیست. ترکیه در این موضوع هراس و دغدغه دیگری دارد و از این میترسد که پرونده تحولات کُردی در اتصال با رویدادهای مرتبط با نهادهای اقماری پ.ک.ک در مناطق کردنشین سوریه و همچنین در مناطق کردنشین خود ترکیه، منجر به ظهور دردسرهای جدیدی برای آنکارا شود. ضمن این که فراموش نکنیم در این موضوع، مساله کرکوک نیز به شکل جدی بر مواضع ترکیه تاثیر گذاشته است.
تسنیم: یعنی به باور شما اگر مسعود بارزانی به دنبال برگزاری همه پرسی در کرکوک نبود، ترکیه به شکل دیگری موضع میگرفت؟
دستمالی: بله. شخصاً بر این باورم که اگر بارزانی در مورد کرکوک، کوتاه میآمد و چهرههای ملی گرای راست افراطی ترکیه همچون دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی (MHP) و مصطفی دستیجی رهبر حزب وحدت بزرگ (BBP) بر روی حقوق ترکمانها مانور نمیدادند، اردوغان نیز تا این اندازه موضع تند نمیگرفت.
تسنیم: به باور شما سران اقلیم کردستان توقع داشتند که ترکیه در این حد، با خواسته آنها مخالفت کند؟
دستمالی: خیر. معتقدم که آنها حتی انتظار تایید و حمایت هم داشتند و احتمالاً تصور میکردند که ترکیه ترجیح میدهد در این مورد، بی تفاوت بماند یا نهایتاً سکوت اختیار کند. اما برداشت سران ترکیه از تصمیم بارزانی و همراهان او، مبتنی بر قرائت جدیدی است. ترکیه تا دیروز، همواره به این موضوع دلخوش بود که بین گفتمان کُردی اقلیم کردستان عراق و به ویژه حزب دموکرات کردستان به رهبری بارزانی، با گفتمان کُردی پ.ک.ک، تفاوت و اختلاف عمیق وجود دارد. به همین خاطر در مورد فعالیت چهرهها و نهادهای نزدیک به بارزانی در مناطق کردنشین ترکیه، هیچ نگرانی و بدبینی و حساسیتی وجود نداشت و حتی از آنها حمایت میشد، اما در دو سه ماه اخیر، آنکارا متوجه این واقعیت شد که در بحث کلان تاسیس دولت کُردی، پ.ک.ک یا نمیخواهد و یا جرات ندراد با بارزانی مخالفت کند.
تسنیم: یعنی ترکیه تصور کرد که ممکن است نهایتاً بین بارزانی و پ.ک.ک، توافقات جدیدی شکل بگیرد؟
دستمالی: بله. ضمن این که فراموش نکنیم. همین دیروز در سه منطقه کردنشین شمال سوریه، نهادهای اقماری پ.ک.ک، یک انتخابات گسترده برای شهرداریها و نهادهای داخلی خود برگزار کردند که البته از منظر دمشق و معادلات حقوقی بینالمللی، فاقد رسمیت و مشروعیت است. خوب...در چنین شرایطی، طبیعی است که آنکارا حساسیت بیشتری به مساله رفراندوم اقلیم کردستان پیدا کند.
تسنیم: مواضع ترکیه در مورد این موضوع، تا چه اندازه با مواضع آمریکا همسو است؟
دستمالی: میدانید که در پرونده مرتبط با تحولات کُردی، از همان یک سال پایانی دوران اقتدار اوباما، بین ترکیه و آمریکا، شکاف و اختلاف افتاد و در دوران ترامپ نیز این اختلاف بیشتر و برجستهتر شده است. برای من جالب است که هم رجب طیب اردوغان به تندی از مواضع برت مک گورک آمریکایی انتقاد میکند و هم مسعود بارزانی او را جوانکی خام و ناپخته میداند! اردوغان از مواضع و تصمیمات آمریکا در مورد حمایت و تسلیح کردهای سوری نگران و معترض است و بارزانی هم در مورد اصرار آمریکا بر ضرورت عقب نشینی اربیل از برگزاری رفراندوم، گله مند است، اما در مورد اقلیم کردستان عراق، بین آمریکا و ترکیه اشتراک نظر وجود دارد. البته با این تفاوت که ادبیات سران آمریکا به اندازه کلام و گفتار اردوغان، تند نیست.
تسنیم: تصمیمات و بیانیه شورای عالی امنیت ملی و هیات دولت ترکیه در مورد همه پرسی اقلیم کردستان را چگونه ارزیابی میکنید؟
دستمالی: جلسه شورای عالی امنیت ملی، بیش از سه ساعت طول کشید. با توجه به فضاسازیهایی که اردوغان در سازمان ملل و در گفتوگو با رسانهها صورت داده بود، پیش بینی میشد که تصمیمات سفت و سختی در این نشست اتخاذ شود؛ اما شخصاً چیزی در متن بیانیه ندیدم. همان جملات و مواضع پیشین را در این بیانیه هم دیدیم و به این اشاره شده که ترکیه در این مورد، از تمام حقوقی که از معاهدات بینالمللی به دست میآید، استفاده خواهد کرد. اگر چه این جمله، مبهم و مه آلود است و ممکن است به ترکیه حق دهد که در چارچوب معاهدات آنکارا و نظایر آن، دست به اقدامات پیش بینی نشده بزند، اما در هر حال، معتقدم که ترکیه هنوز هم منتظر است و ملاحظات و معذورات خاصی دارد و نمیخواهد تصمیم عجولانهای بگیرد. شخصاً بسیار بعید میدانم که تحریم اقتصادی جدی و قاطعانه و گزینه اعزام نیرو در دست بررسی باشد.
تسنیم: به نظر شما، اگر همه پرسی برگزار شود، رویکرد ترکیه علیه اقلیم کردستان عراق، تغییری پیدا نمیکند؟ ممکن است ترکیه اقلیم کردستان را به شکل جدی تحریم کند؟
دستمالی: یکی از مبانی بسیار مهم سیاست خارجی و حتی سیاست داخلی در حکومت برآمده از حزب عدالت و توسعه، اصل عمل گرایی و تغییر مواضع و اتخاذ تصمیمات جدید بر اساس منافع و شرایط جدید است. بر این اساس تصور میکنم که اگر در آینده، ترکیه به این جمع بندی برسد که منافع سیاسی، امنیتی و اقتصادیاش در گرو تداوم رابطه با اقلیم کردستان است، اقدام خاصی برای تحریم و منزوی کردن کردها انجام نخواهد داد و بعید نیست که شاهد تغییر مواضع ترکیه باشیم.
انتهای پیام/