به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، مطالعات ایرانشناسی و زبان فارسی در اوکراین به اوایل قرن نوزدهم میلادی باز میگردد،. زمانی که برتارد دورن برای اولین بار در سال 1829 مرکز مطالعات ایرانشناسی و زبان فارسی را در دانشکده تاریخ و زبانشناسی دانشگاه خارکف راهانداری کرد، این مرکز فعالیتهای خود را در زمینۀ ایرانشناسی و زبان فارسی تا مدتها ادامه داد. اما مطالعات علمی و اساسی ایرانشناسی در اوکراین، مرهون تلاشهای علمی دانشمند برجستهای به نام آگاتانگل کریمسکی اولین شرقشناس اوکراینی است که پس از برنارد دورن با تحقیقات خود در اوایل قرن بیستم، علم شرقشناسی را در اوکراین ادامه داده و آن را نهادینه کرد. وی آثار متعددی را در زمینههای تاریخ، ادب و اقوام خاورمیانه و نیز اسلام و تصوف تدوین کرد و بر همین اساس سه رشته عربشناسی، ترکشناسی و ایرانشناسی در اوکراین پایهگذاری شد. از این زمان بود که علم شرقشناسی نیز در کنار سایر علوم در اوکراین به وجود آمد.
در سال 1926 به دنبال تشکیل «اتحادیۀ علمی شرقشناسان سراسر اوکراین» افتتاح کرسی زبان فارسی و عربی وابسته به بخش علوم اجتماعی آکادمی علوم اوکراین و انتشار مجلۀ «جهان شرق»، روند علم شرقشناسی در اوکراین کاملا چشمگیر شد و بدین ترتیب گروههای آموزشی زبانهای شرقی(فارسی، ترکی، عربی و ژاپنی) در مراکز علمی شهرهای کییف و خارکف نیز دایر شده بودند.
تدریس زبان و ادبیات فارسی و مطالعات تاریخ و تمدن ایران در اوکراین بیش از یکصد سال قدمت دارد. قبل از اتقلاب بلشویکی در دانشگاهها و آموزشگاههای نظامی و تجاری شهرهای کییف و اودسا، زبان فارسی همراه با زبانهای شرقی دیگر (عربی و ترکی) تدریس میشد. استاد کریمسکی خاورشناس و ایرانشناس معروف اوکراینی، شیوهها و روشهای آموزش زبانهای شرقی، از جمله فارسی را طرحریزی و اجرا میکرد.
به دنبال سیاستهای محدودکنندۀ اتحاد جماهیر شوروی در سالهای 1931 تا 1933، اتحادیۀ علمی شرقشناسان سراسر اوکراین و تمامی شعبات آن در شهرهای کییف، خارکف، لووف و ادوسا از ادامۀ فعالیت بار ماندند. محققان برجستۀ شرقشناس از ادامۀ فعالیتهای شرقشناسی منع شدند. دستور توقف چاپ و انتشار کتب، مقالات و رسالههایی که در زمینه آموزش زبانهای شرقی، فرهنگ لغات و ... صادر و اجرا شد. در بایگانی به جای مانده از کریمسکی، نسخههای خطی آثار وی و شرقشناسان دیگر وجود دارد. این آثار عبارتند از: تشریح نسخ خطی بلخی، شرح مجمل یساول، شرح تاریخ ادبیات فارسی، نامهها و یادداشتهای سفر به ایران، مقاله شعر نو فارسی و ...
پس از جنگ جهانی دوم، علم شرقشناسی در اوکراین، روند چشمگیری نداشت. اما تعدادی از دانشمندان شرقشناس با همۀ محدودیتها، فعالیتهای نامحسوس خود را ادامه دادند. از جمله میتوان به: کوفالیوسکی،کزما، بیلیس، یوری کچویی، ایوان چرنیکوف، رشما و ...اشاره کرد.
در نهایت، در سال 1970بخش تاریخ شرق وابسته به دانشکده تاریخ کییف تأسیس شد. در سال 1978 این بخش به دانشکده آکادمی مسائل اجتماعی و اقتصادی کشورهای خارجی ملحق شد. پیش از روی کارآمدن دولت مستقل اوکراین، کارکنان بخش تاریخ شرق، کارهای متعددی انجام دادند ولی محدودیتهای موجود، مانع تحقیقات عینی در رشته شرقشناسی بود. علاوه بر این تعداد افرادی که به زبانهای شرقی آشنا بودند بسیار اندک بود، چون زبانهای شرقی در اوکراین سالها بود که تدریس نمیشد.
در سال 1987 در دانشگاه لووف کلاس سه سالۀ زبان فارسی و عربی افتتاح شد. در سال 1989 جامعۀ علمی اوکراین، «شعبه شرقشناسی و آفریقاشناسی اوکراین» را تأسیس کرد و آقای یوری کچویی به عنوان رئیس این مرکز انتخاب شد. در سال 1990 در دانشکدۀ زبانشناسی پوتیتا، شعبۀ شرقشناسی افتتاح شد. با گسترش این شعبه، دانشکدۀ شرقشناسی آگاتانگل کریمسکی به وجود آمد که تاکنون فعالیت دارد. با تأسیس انستیتو شرقشناسی اوکراین، آقای پریتساک، شرقشناس معروف، آموزش علم شرقشناسی را مجددا احیا کرد.
در سال 1992 دانشکده شرقشناسی در دانشگاه ملی شفچنکو با تدریس زبانهای عربی، فارسی، ترکی، هندی، چینی و ژاپنی شروع به فعالیت کرد. در همان زمان زبان فارسی علاوه بر دانشگاه کییف در دانشکده زبانهای خارجی و سایر مؤسسات عالی شهرهای لووف، خارکف، سیمفروپل و اودسا نیز راهانداری شد.
زبان فارسی در مراکز تحقیقاتی و آموزشی :
دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی
- دانشکده شرقشناسی دانشگاه ملی تاراس شفچنکو: این دانشگاه یکی از معتبرترین دانشگاههای اوکراین است که در سال 1814 تأسیس شده است. دانشکدۀ زبانشناسی این دانشگاه از مراکز معتبر آموزشی است که بسیاری از زبانهای شرقی و غربی در آن تدریس میشود. یکی از گروههای این دانشکده، موسوم به گروه زبانهای خاور دور نزدیک و میانه است که زبانهای فارسی، عربی و هندی در آن تدریس میشود.
هر ساله در دانشکده زبان و ادبیات به ابتکار سفارت جمهوری اسلامی ایران المپیاد سراسری زبان فارسی برگزار میشود و نفرات اول تا سوم آن برای گذراندن یک دورۀ دانشافزایی به ایران اعزام میشوند.
- دانشکده روابط بینالملل دانشگاه ملی تاراس شفچنکو: این دانشکده که در سال 1944 میلادی تأسیس شده است، از اهمیت و اعتبار زیادی برخوردار بوده و دارای 12 مرکز آموزشی است؛ زبان فارسی از سال 1995 در این دانشکده تدریس میشود. دانشآموختگان آن معمولا از بهترین دانشجویان زبان فارسی در اوکراین بوده و در مراکز دولتی از جمله وزارت امور خارجه به کار گرفته میشوند.
دانشگاه ملی زبانشناسی کییفـ(اینیاز): دانشگاه ملی زبانشناسی کییف یکی از مشهورترین و مهمترین دانشگاههای اوکراین است که رشتههای مختلف علوم انسانی در آن تدریس میشود. این دانشگاه از دو دانشکده تشکیل شده است و دانشجویان در 10 رشتۀ تحصیلی در این دانشکدهها مشغول تحصیل هستند. دانشکدۀ زبانهای شرقی این دانشگاه در سال 1992 میلادی تأسیس شده است. در ابتدا دو زبان چینی و ژاپنی در آن تدریس میشد و به تدریج زبانهای دیگر شرقی از جمله عربی، فارسی، هندی، ترکی و ... نیز به آن افزوده شد. زبان و ادبیات فارسی از سال 1996 میلادی در این دانشکده به صورت یک درس ارائه شد، ولی در سال 2001 رشتۀ زبان و ادبیات فارسی به صورت یک رشتۀ مستقل درآمد. زبان فارسی در این دانشگاه در مقطع کارشناسی و با حضور 4 استاد زبان فارسی تدریس میشود.
- دانشگاه دولتی ایوان فرانکو( شهر لووف):
دانشگاه دولتی تربیت معلم خارکف:
- دانشگاه کالیگیوم- خارکف: (غیر فعال)
- دانشگاه جهان شرقی کی یف(گیمنازیا): (غیر فعال)
- دانشگاه بین المللی کییف (خاچاطوریان): (غیر فعال)
- دانشگاه اکولوژی تاوریدا، (شهر سیمفروپل): (غیر فعال)
دانشگاه ملی تاوریدا (در شهر سیمفروپل- شبه جزیرۀ کریمه): (غیر فعال)
مدارس:
- مدرسۀشمارۀ یک زبانهای شرقی کییف(گیمنازیا):
- مدرسه شماره 12 (شهر ایرپین): (غیر فعال)
- دبیرستان روابط بینالمللی شماره 51 کییف: (غیر فعال)
- مدرسه وکودکستان آریانا(کییف): (غیر فعال)
- مدرسۀوابسته به دانشگاه تاوریدا(شهرسیمفروپل): (غیر فعال)ا
دورههای آزاد:
- مرکز فرهنگی ایران زمین(شهر اودسا):
آسیبشناسی زبان فارسی:
- قدیمی بودن منابع آموزشی زبان فارسی در مراکز دانشگاهی
- نبود یک سیستم آموزشی یکسان و در نتیجه سلیقهای عمل کردن استادان در انتخاب منابع و کتابهای آموزشی
- کمبود نرم افزارهای آموزشی وکمک آموزشی زبان فارسی متناسب با نیارهای زبانی و فرهنگی آن منطقه
- نبود سایت جامع آموزش فارسی برای دانشجویان اوکراینی (با استفاده از زبان واسط روسی)
- عدم حمایت مالی درمورد وضعیت نامناسب اتاقهای آموزش زبان فارسی در دانشگاهها و مراکز آموزش زبان فارسی
- عدم کارایی روشهای موجود آموزش زبان فارسی در دانشگاهها
- استفاده از زبان انگلیسی به عنوان زبان واسط در کتابهای آموزشی
- عدم حمایت مالی از استادان بومی زبان فارسی
راهکارها:
- برگزاری دورههای آشنایی با اصول روشهای تدریس زبان فارسی برای استادان اوکراین
- تدوین کتابهای آموزش زبان فارسی با استفاده از زبان واسط روسی و منطبق بر روشهای نوین آموزش زبان فارسی
- ارسال کتابهای آسان، فیلم و نرمافزارهای آموزشی و کتابهایی با موضوع ادبیات معاصر
- برگزاری نشستهای تخصصی زبان فارسی و استفاده از تجربیات متخصصان
- تأسیس انجمن زبان فارسی متشکل از فارغ التحصیلان رشتههای ایرانشناسی و زبان فارسی در جای مستقلی غیر از سفارت و دانشگاه، برای انجام تبلیغات مثبت
- برنامهریزی جهت اشتغال فارغالتحصیلان زبان فارسی به صورت تمام وقت یا پاره وقت در مراکز ایرانی و خارجی
- برگزاری «روز فرهنگ ایران» یا «هفته فرهنگی ایران» حداقل یک بار در سال (ترجیحا در فصل بهار و همزمان با انتخاب دانشگاه و رشتۀ تحصیلی توسط داوطلبان کنکور) که طی آن، فعالیتهایی مانند نمایش فیلم مستند و سینمایی، نمایشگاه مینیاتور و صنایع دستی، توزیع جزوههای تبلیغاتی دربارۀ توانمندیها و جذابیتهای ایران صورت گیرد.
- تأسیس مراکز فرهنگی و زبان فارسی در شهرهایی که در آنها فارسی تدریس میشود. (در این مراکز میتوان، کتابخانههای تخصصی و عمومی، وسایل کمک آموزشی، ماهواره، تلویزیون، نشریات، روزنامهها و ... دایر کرد که برطرف کنندۀ نیازهای علمی تحقیقی علاقهمندان میشوند. همچنین با استفاده از فارغالتحصیلان بومی، میتوان برای آنها در این مراکز ایجاد شغل کرد.)
- اختصاص راتبۀ تحصیلی به دانشجویان ممتاز زبان و ادبیات فارسی
- اجرای دورههای کوتاه مدت دانشافزایی برای استادان و دانشجویان در اوکراین با اعزام استاد از ایران
- حمایت از تأسیس مرکز ایرانشناسی در آکادمی مائوپ و تألیف فرهنگ لغات اوکراینی به فارسی
- ایجاد ارتباط بین مراکز دانشگاهی و علمی ایران و اوکراین و تبادل استاد و دانشجو بین دو کشور
انتهای پیام/
برگرفته از شناختنامه زبان فارسی/ بنیاد سعدی