۱۴۰۰ واژه فارسی در زبان ارمنی/ آموزش فارسی در ارمنستان از سده ۱۲ میلادی تاکنون

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا،‌ پیشینه زبان فارسی در ارمنستان به درازای تاریخی سه هزار ساله است چنانکه تاریخ این کشور با زبان فارسی گره خورده و دست­یافتن به تاریخ و فرهنگ آن کشور، از گذر زبان فارسی امکان­پذیر است تا آنجا که گزنفون مورخ یونانی می‌گوید،‌  در قرن پنجم میلادی زبان ایرانیان برای ارمنیان قابل فهم بوده است. حضور 1400 کلمه فارسی در زبان و ادبیات ارمنی گواه ریشه­‌های عمیق روابط تاریخی، فرهنگی و رفتاری در عمق جان دو ملت است. هر دو زبان ایرانی و ارمنی از یک ساختار زبانی هند و اروپایی هستند. اروپاییان تا نزدیک قرن بیستم زبان ارمنی را از خانواده زبان­‌های ایرانی بر می­‌شمردند، اما هاینریش هوبشمان زبان­شناس ارمنی در مقاله­‌ای با عنوان موقعیت زبان ارمنی در میان زبان­های هند و اروپایی توانست ثابت کند که زبان ارمنی مانند زبان ایرانی شاخه‌­ای متمایز از  یک زبانِ مادر است که امروزه همه دانشمندان زبان شناسی این نظر را پذیرفته‌اند. در زمینه ایران­شناسی مورخان، دانشمندان و پژوهشگرانِ بزرگ و نامیِ ارمنی مطالعات ماندگاری درباره ایران داشته­‌اند که از جمله آنها می­‌توان به گیراگوس گاندزاکتسی، توما متسوپتسی، وارتــان آرِوِلتسی، سیمون آبارانتسی، زاکاریا سارکاواک، آراکل داوریژتسی اشاره کرد یا آثار ماندگاری مانند: تاریخ ایران اثر خاچاطور جوقایتسی، تاریخ جنگ­ها اثر آبراهام یروانتسی، جهان‌­نما اثرآنانیا شیراکاتسی نام برد.

یکی از بنیانگذاران ایران‌شناسی در ارمنستان گِوُرگ دِرهوهانسیان (گورگ دبیر پالانتسی، 1737ـ1812)است. از آثار مهم او می‌توان فرهنگ فارسی به ارمنی را نام برد. اهمیت این اثر در آن است که اطلاعات فراوانی دربارۀ اساطیر، روایات و امثال و قهرمانان حماسی ایران به دست می‌دهد؛ به عنوان مثال، اشعاری از شعرای نامی ایران را با حروف ارمنی آورده است.

برخی از ارتباطات ادبی و فرهنگی دو کشور از گذشته های دور تا امروز عبارتند از:

• • سفربرخی از شعرا بزرگ ایران، به ارمنستان ناصر خسرو، قطران تبریزی و نظامی گنجوی
  • آشنایی با فردوسی در ارمنستان تقریباً مقارن با پایان زندگی فردوسی،
  • اولین ترجمۀ یک اثر ایرانی دوران بعد از اسلام به زبان ارمنی ترجمه‌ای از زکریای رازی است، که اساس تألیف کتاب مخیتار هراتسی، پزشک معروف ارمنی در سده‌های دوازدهم میلادی،
  • آثار سعدی نخستین بار در 1831م، توسط ماتئوس گامزیان، به روسی ترجمه شد. اولین ترجمۀ گلستان، که در 1857 در مسکو به چاپ رسید، توسط استپان نازاریانتس،ادیب ارمنی، صورت گرفت. ترجمۀ ارمنی رستم و سهراب اولین بار در 1893م، در ایروان، منتشر شد
  • ترجمه دوبیتی های فارسی توسط فریک بزرگترین شاعر ارمنی در قرن 13
  • گئورگی نعلبندیان از ایران‌شناسان نامی سدۀ بیستم ارمنستان در زمینۀ زبان فارسی وگویش‌های آن و زبان‌های باستانی دارای تحقیقات و تالیفات ارزشمند است. فرهنگ فارسی ـ ارمنی، فرهنگ پهلوی ـ ارمنی و فرهنگ ارمنی ـ فارسی
  • بر اساس اسناد تاریخی در سده‌های یازدهم و دوازدهم میلادی زبان فارسی در ارمنستان تدریس می‌شده است.

زبان فارسی در مراکز  تحقیقاتی و آموزشی :

       دانشگاه­ها و مراکز تحقیقاتی

1. آکادمی علوم ارمنستان:مهمترین مرجع علمی جمهوری ارمنستان محسوب می­شود که مطالعات مربوط به فرهنگ و ادبیات در شعبه «علوم اجتماعی» آن صورت می­گیرد. این اکادمی دارای 5 شعبه و 27 انستیتو و شورای علمی است که کار بخش­های خاورشناسی، انستیتوی باستان­شناسی و مردم­شناسی، انستیتوی زبان­شناسی آچاریان، انستیتوی ادبیات آبگیان، انستیتوی هنر و دائره فلسفه و حقوق در ارتباط با تاریخ و فرهنگ ایران ارتباط دارد. دانشکدۀ خاورشناسی دانشگاه ایروان، که در 1968م تأسیس شد، بخش دیگری از این فرهنگستان محسوب می­‌شود. از 1940م، که کرسی خاصی به نام زبان‌شناسی شرقی در این دانشگاه تأسیس شد، مطالعات ایران‌شناسی در آن صورت جدی‌تری به خود گرفت. بخش دیگر فرهنگستان علوم ارمنستان مخزن دولتی ماتناداران است.
   
2. دانشگاه دولتی ایروان:این دانشگاه در سال 1920 راه­اندازی شد و از همان آغاز برنامه­های تدریس زبان فارسی و تاریخ ادبیات ایران و تاریخ ایران را در دستور کار خود داشت. در اوایل دهه 1980 کرسی ایران­شناسی دانشکده شرق­شناسی دانشگاه دولتی ایروان به­صورت مستقل آغاز به­کار کرد. در ابتدا به حوزه آموزش زبان فارسی پرداخت اما بعد از آن به مطالعه و پژوهش ایران و فرهنگ و ادبیات روی آورد. در ابتدا گارنیک آساطوریان رئیس این کرسی و همچنین بنیان‌گذار و سردبیر مجلۀ علمی ایران‌نامه (به زبان ارمنی)، مجلۀ بین‌المللی کردشناسی و ایران‌شناسی (به زبان انگلیسی) بود. پس از وی ریاست این کرسی به آقای واردان وسکانیان منتقل شد که ارتباط فعالی با سفارت­خانه و رایزنی فرهنگی ایران همچنین دانشگاه گیلان دارند.
    
3. دانشگاه هراچیا آجاریان:این دانشگاه در سال 1991 پس از فروپاشی شوری سابق راه­اندازی شد و امروزه از مهم­ترین دانشگاه­های خصوصی ارمنستان در رشته علوم انسانی به­ شمار می‌رود. پس از امضای تفاهم­نامه همکاری با دانشگاه آزاد ایران و راه­‌اندازی رشته زبان ارمنی در این دانشگاه نیز رشته زبان فارسی شروع شد.
    
4. دانشگاه داوید آنهاخت:این دانشگاه خصوصی در سال 1990 راه­‌اندازی شد که اولین دانشگاه منطقه شناسی در ارمنستان است و از سال 1993 زبان فارسی در سه دانشکده آن (روابط بین­الملل، خبرنگاری و شرق­شناسی) به عنوان واحد اصلی به ­ویژه در گروه آموزشی ایران­شناسی تدریس می­‌شود. رشته شرق­شناسی و ایران­شناسی از سال 1990 در این دانشگاه تشکیل شد.
    
5. دانشگاه لازیان:از زمان راه­‌اندازی دانشگاه در سال 1997 تا کنون در دانشکده شرق­شناسی زبان فارسی در دو مقطع سال اول و سال چهارم تدریس می­‌شود.
    
6. دانشگاه فردوسی:این دانشگاه همزمان با سفر مرحوم دکتر حبیبی معاون وقت رئیس جمهور به ارمنستان افتتاح که در آن دو دانشکده شرق­شناسی و اروپاشناسی دایر شد. زبان فارسی در آن دانشگاه پس از ارمنی زبان دوم بود.

مدارس

یکی از اقدامات مهم با تلاش رایزنی فرهنگی وهمکاری بنیاد سعدی این است که از سال تحصیلی 1395-1396 کتاب­‌های خواندن و نوشتن اول دبستان ایران به­ عنوان منبع آموزشی برای تمام مدارس ارمنستان تصویب شد.

1.مدرسه 78 ایروان موسوم به هایراپط هایراپطیان:یکی از مهمترین مدارس زبان­های خارجی شهر ایروان است. در آن زبان انگلیسی و روسی اجباری است که از سال اول تدریس می­‌شود اما زبان فارسی که از سال سوم تدریس می­‌شود، به­ همراه زبان فرانسه برای دانش­ آموزان اختیاری است. خانم نازلی مارکاریان پس از خانم ریما گریگوریان در این مدرسه به تدریس زبان فارسی در مقطع دبیرستان به­ مدت 13 ساعت در هفته مشغول شدند.

2. مدرسه 200 : مدرسه 200 از سپتامبر 2010 (شهریور 1389) هم اکنون قریب به 600 دانش آموز مشغول فراگیری زبان و ادبیات فارسی در این مدرسه هستند و طبق قوانین آموزشی کشور ارمنستان این آموزش­ها برای پایه­‌های سوم تا نهم در نظر گرفته شده است. کلاس­های پر جمعیت با 40 ساعت آموزشی در هفته در مقاطع ابتدایی و دبیرستان، توسط خانم­ها نوشیک مهرابیان و نینا هاروطیان اداره می­‌شود. مدیر مدرسه خانم میلا خالاپیان از آموزش این زبان حمایت خوبی دارد از این رو، این مدرسه همواره نیازمند توجه و به­‌روز­رسانی مواد آموزشی و کمک آموزشی و تجهیزات کلاسی است. نکته مهم در خصوص آموزش زبان فارسی در این مدرسه این است که در برنامه‌های مدارس دیگر زبان فارسی به طور اختیاری قرار داده شده است، ولی در این مدرسه به صورت اجباری و به عنوان زبان خارجی سوم دانش آموزان تدریس می­‌شود.

3. مدرسه 43:زبان فارسی در مقطع ابتدایی در این مدرسه توسط خانم نلی پوخاریان تدریس می‌­شود.

4. مجتمع آموزشی 135 ایروان: مجتمع آموزشی 135 ایروان، یکی از بزرگترین مجتمع‌های آموزشی ارمنستان است که در حال حاضر در دو شیفت کاری عهده دار 1600 دانش آموز است. زبان فارسی در سال 1394 به زبان­های خارجی این مدرسه افزوده شده است. انتخاب این مجتمع توسط رایزنی از این جهت صورت گرفت که اولاً تعداد دانش آموزان آن قابل توجه بود و ثانیاً مجتمع در نقطه ای از شهر قرار داشت که هیچ مرکز یا مدرسه آموزشی زبان فارسی در آن نقطه از شهر وجود ندارد ضمن اینکه در همین محل مجتمع آموزشی شهید فهمیده ایروان (مجتمع اموزشی متعلق به ایران) قرار دارد. معلم این مدرسه آقای هایکاز گئورگیان از دانشجویان دکتری شرق­شناسی و مدرس کلاس­های مسجد کبود است که دو روز در هفته در این مدرسه به امر آموزش مشغول می باشد.

5. مدرسه 136 ایروان:بعد از حادثه آتش­سوزی، این مدرسه توسط یک خیّر ارمنی – ایرانی آقای آهارونیان بازسازی شد و پس از آن زبان فارسی به­عنوان زبان دوم مدرسه اما به­صورت اختیاری در مقاطع دبیرستان و ابتدایی به­مدت 4 ساعت در هفته توسط خانم آناهید واهانیان تدریس می­شود. این معلم توانمندی زیادی در آموزش زبان فارسی دارد. از طرف رایزنی فرهنگی نیز کلاس زبان فارسی یا کلاس ایران مجهز به تخته هوشمند شده است که با خلاقیت معلم ایشان دانش­آموزان به­صورت قابل توجهی فعال هستند.

6. مدرسه 59 ایروان:از قدیمی­ترین مدارس شهر ایروان است که بسیاری از ایرانشناسان و مدرسین کنونی زبان فارسی در این مدرسه تحصیل کرده­اند.

7. مدرسه شماره 27 ایروان:از سال 1995 آموزش زبان فارسی در این مدرسه دایر شده است. دانش­آموزان از سال دوم تا پایان دبیرستان (سال دهم) زبان فارسی را آموزش می­بینند.

8. مدرسه شماره 149 ایروان:یکی از مدارس موفق در زمینه زبان­های خارجی که در سال 1992 نیز از طرف وزارت آموزش و علوم ارمنستان برگزیده شد.

9. مدرسه 6 ایروان:  این مدرسه در سال 1936 راه­اندازی شد. در ابتدا خانم آراکس ظهرابیان زبان فارسی را در مقطع ابتدایی در این مدرسه تدریس می­کردند که ایشان پس از 35 سال آموزش زبان فارسی از مدارس ارمنستان بازنشسته شدند و معلم فعلی این مدرسه خانم آرمینه باباسیان است. کلاس زبان فارسی در این مدرسه مجزا از سایر کلاس­هاست و تجهیزات آموزشی مناسبی برای فراگرفتن زبان فارسی در آن وجود دارد.

10. مدرسه 150 ایروان:در این مدرسه زبان فارسی به­ تازگی جزء زبان­های اختیاری قرار گرفته است.

11. مدرسه 100 ایروان:مدت 13 سال است که زبان فارسی در این مدرسه در مقاطع ابتدایی و دبیرستان تدریس می‌­شود. معلم فعلی آن خانم مریم بوغوسیان یکی از معلمان پرتلاش و ایران­دوست است که با 4 یا 5 ساعت آموزشی در هفته انگیزه فراگرفتن این زبان را بین دانش‌­آموزان افزایش می­‌دهد.

12. دبستان و دبیرستان شماره 3 شهر آبویان:این مدرسه در سال 1991 راه­اندزای شد و همزمان زبان فارسی به­عنوان زبان خارجی پس از زبان ارمنی در برنامه درسی دانش­آموزان گنجانده شد.

13. مدرسه شماره 6 گیومری (استان شیراک) موسوم به پوشکین: گیومری دومین شهر بزرگ ارمنستان است که این مدرسه مهم­ترین مدرسه شهر به­شمار می­رود که پس از زلزله سال 1988 ارمنستان به طور تقریبی تخریب شد و با کمک دیگر کشورها بازسازی و مرمت گردید. از سال 1994 زبان و ادبیات فارسی به­عنوان زبان اختیاری در مقاطع تحصیلی ابتدایی در این مدرسه تدریس می­شود. خانم سیرانوش آودالیان به مدت 8 ساعت آموزشی در هفته مدرس زبان فارسی این مدرسه است. با حمایت رایزنی­ فرهنگی ایران این کلاس به تخته هوشمند مجهز شده است.

14. مدرسه شماره 40 شهر گیومری:این مدرسه پس از زلزله سال 1988 در گیومری راه­اندازی شد و از سال 1994 زبان فارسی به­ عنوان زبان اختیاری در آن تدریس می‌­شود.

15. مدرسه شماره 40 شهر اچمیادزین: از سال 1994 زبان فارسی در این شهر تدریس می‌­شود.

16. مدرسه روستای داشت (استان آرماویر):در سال 1993 زبان فارسی در تمام مقاطع تحصیلی این روستا تدریس می‌­شود.

17. مدرسه کارپی شهر (استان آراگاتسوتن) موسوم به واهان تکیان:روستای کارپی حدود 30 کیلومتری شهر ایروان واقع شده که مدرسه کارپی از مدارس بسیار قدیمی با سابقه­ای 100 ساله است. زبان فارسی در مقاطع ابتدایی و دبیرستان به ­مدت 12 ساعت در هفته توسط خانم لنا عزیز بابرودی که ایرانی – ارمنی است تدریس می‌­شود.

18. مدرسه شماره 21 شهر وانادزور 

19. مدرسه شماره 5 شهر اشتارک 

20. مدرسه روستای دوین (استان آرارات) موسوم به لئونید آزگالجیان

21. مدرسه شماره یک آرتاشات(استان آرارات) موسوم به آرارات گولتسیان

22. مدرسه شماره 2 (استان کوتایک) روستای گارنی موسوم به آتوم

دوره­‌های آزاد

مسجد کبود ایروان: 

انتهای پیام/