به گزارش خبرنگار سلامت خبرگزاری تسنیم، الهه حسینی - دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه الزهرا و دانشجوی برتر دکتری در پنجمین جشنواره برترینهای "ادکا" در یادداشتی اختصاصی با عنوان (نقش مؤثر استاد راهنما در پیشگیری از تخلفات پژوهشی) نوشت: درحالیکه اخیراً برخی گزارشهای ارزیابی پژوهش در سطوح ملی و بینالمللی از رشد کمی مقالات ایرانی سخن میگویند، نشریه "ساینس/ Sciencemag " و "نیچر/ Nature" در سر مقالات خود از بازار سیاه مقاله فروشی و پایان نامه نویسی در ایران و تقلبات علمی مقالات ایرانی نام برده اند و 58 مقاله دانشمندان ایرانی را بهخاطر جعل علمی تعلیق کردند. از سویی دیگر، چندین روز قبل، انتشارات الزویر اعلام کرد که 13 مقاله ایرانی را رترکت ( حذف/ Retract) کرده است.
گسترش مراکز فعال در این حوزهها بهخصوص در شهر تهران، ارائه پایان نامههایی با دادههایی نادرست و کم کیفیت، و فشارهای بینالمللی، مجلس شورای اسلامی را به سمتی برد تا لایحه «پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی» را تصویب کنند.
این ابزارهای قانونی اگر با جدیت و به طور مستمر دنبال شوند و هر سه وزارت علوم، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، و دادگستری با یکدیگر همکاری به خرج دهند، با گذشت زمان، تأثیر لازم را خواهد گذاشت و تقریباً این بدبینی به تولیدات علمی ایران در جوامع بین المللی کمرنگتر خواهند شد. همچنین سامانه "همانندجو" ایرانداک نیز در این مسیر مواضع را روشنتر خواهد کرد.
تقویت فرهنگ پژوهش با رویکردی اخلاقی از ملزومات اساسی و اولیه در اصلاح این وضعیت است. توجه کافی استاد راهنما به رفتار پژوهشی دانشجو در انجام پایان نامه و راهنمایی دانشجو برای انجام پژوهشی علمی و درست از قدمهای اولیه برای تغییر این مسیرهای اشتباه پژوهشی است.
دانشجویان در مسیر این دست از پژوهشها، رفتار پژوهشیشان را به بلوغ میرسانند یا برای همیشه با پژوهش انس میگیرند و یا حتی با عدم همکاری استاد راهنما و فشارهای آموزشی برای همیشه از پژوهش دلزده میشوند. هرچه تعامل بین استاد و دانشجو در انجام کار پژوهشی مشترک بیشتر باشد، احتمال رخداد این تخلفهای پژوهشی (Research Misconduct) کمتر خواهد بود.
ایجاد "کمیتههای اخلاق پژوهش" در دانشکدهها، دانشگاهها، مراکز پایش و ارزیابی، معاونت پژوهشی دانشگاهها و برگزاری کارگاههای آموزشی توسط آنها برای آگاهسازی دانشجو در راستای دوری از سوءرفتارهای پژوهشی نیز به تقویت عملکرد پژوهشی درست کمک میکند.
از سویی دیگر، این کمیتههای اخلاقی میتوانند مرکزی واسط برای افشاگران تخلفات علمی(whistle-blower) باشند تا افراد، خودشان این تخلفات را شخصاً افشا نکنند و آبروی شخصی، حرفهای و میانفردی خود را در معرض خطر قرار ندهند، چرا که اگر این اتهامات توسط مراکز بالادست معتبر تایید نشود، شخص افشاگر خود تخلفی بدتر از تقلب علمی انجام داده است که اتهام مخرب (Malicious Allegation) نامیده میشود.
بنابراین وجود این مراکز با توجه به اهمیت بحث از ضروریات است که تاکنون برخی دانشگاهها این کمیته را تشکیل دادهاند، ولی گزارشهای دقیق فعالیتهای آنان در دسترس نیست. متخصصان "علم اطلاعات و دانششناسی" با تسلطی که بر مباحث ارزیابی پژوهش، شاخصهای ارزیابی و نظامهای رتبهبندی دارند، میتوانند در این کمیتهها فعال و تأثیرگذار باشند.
توجه به توسعه کیفی مقالات در کنار بُعد کمی، رشد علمی تولیدات ایرانی را تقویت میکند. پیشنهاد میشود پژوهشهایی در این بعد انجام شود تا با در نظر گرفتن مختصات کیفیت مقالات ایرانی مثلاً در مقایسه با میانگین جهانی و سایر شاخصهای کیفی، برنامهریزیهایی برای توسعه کیفی تولیدات علمی نیز در نظر گرفته شود.
در پایان از تمام اساتید، دانشجویان و محققانی که دغدغه پژوهش اصولی را دارند، درخواست میکنم تا با انجام پژوهش درست، و راهنمایی و ترغیب سایر دانشجویان به انجام پژوهش با رعایت اصول علمی و اخلاقی این وضعیت را اصلاح کنیم. قدمهای کوچک در کنار هم، گامهایی بزرگ خلق میکنند.
انتهای پیام/