بیابانی: نباید در زمین‌های گیلان و مازندران برنج و گندم کاشت!
قائم‌مقام خانه کشاورز ایران گفت: با توجه به بحران آب در کشور و اینکه برنج محصولی نیازمند آب است، ضرورتی ندارد استان‌های شمالی ما از جمله گیلان و مازندران که از نذورات آسمانی مانند باران به قدر کافی برخوردارند به تولید برنج اقدام کنند.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، ایجاد تغییرات و اصلاحات اساسی در روش‌های کشاورزی و حرکت به سمت تکنولوژی‌های نوین امیدی برای فائق آمدن بر بحران کمبود آب در کشور است. بی‌شک نمی‌توان ارتباط دوسویه بحران آب و نیاز به عدم تولید و واردات محصولات کشاورزی را نادیده گرفت، چراکه این دو لازم و ملزوم یکدیگر به شمار می‌روند. ایران از سال‌های دور با مشکل آب مواجه بوده است، موضوعی که اگرچه مقامات و کارشناسان امر بارها بر آن تاکید کرده‌اند این موضوع متاسفانه همچنان مورد بی‌مهری و غفلت مسئولان قرار دارد. غافل از اینکه بحران آب به معنای تشدید وابستگی به‌خصوص در حوزه کشاورزی و صنعت غذایی کشور است، زیرا کشاورزی یکی از مواردی است که منجر به مصرف آب فراوان شده و رقم آبی که در کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد به هیچ‌وجه با مصارف آب خانگی قابل قیاس نیست حتی برخی آمارها از مصرف بیش از 90 درصد منابع آبی کشور در این حوزه حکایت دارند. این در حالی است که ادامه روند خشکسالی خطری پیش روی کشاورزی و بحرانی در تولید مواد غذایی به شمار می‌رود. به نحوی که در گزارش‌های بین‌المللی از وضعیت کشاورزی در ایران به این نکته که تنها یک‌سوم از آبی که در کشاورزی به مصرف می‌رسد به صورت بهینه مورد بهره‌برداری قرارگرفته و دوسوم آن با مدیریت غلط منابع هدر می‌رود، اشاره شده است. هدر رفتن منابع آبی که تشدید بحران در کشاورزی و کمبود مواد غذایی را در پی دارد، درنهایت ما را به سمت واردات مواد غذایی سوق می‌دهد.
هر چند برخی کارشناسان و مقامات دولت کنونی و طرفدار طیف لیبرال، واردات بعضی محصولات کشاورزی را که مصرف آب زیادی دارند بهتر از کشت آن در داخل کشور می‌دانند. به هرحال خبرها نشان می‌دهد مصرف آب کشاورزی در ایران بسیار بیشتر از آمارهای جهانی است و عدم بازنگری در آن می‌تواندباعث به خطر افتادن امنیت غذایی ما شود.
«فرهیختگان» در گفت‌وگو با عنایت‌ا... بیابانی، قائم‌مقام خانه کشاورز ایران به بررسی این موضوع و دلایل افزایش واردات برخی محصولات کشاورزی در ماه‌های اخیر پرداخته است. متن کامل این گفت‌وگو از نظرتان می‌گذرد.
بر اساس آمار منتشرشده از سوی سازمان خوارو بار جهانی (فائو) ایران هفتمین کشور وارد‌کننده برنج در دنیا و دارای رتبه تک‌رقمی وارد‌کنندگان ذرت و از وارد‌کنندگان عمده جو است. می‌خواستم نظرتان را درباره دلایل اصلی واردات این اقلام آن هم با این حجم بدانم. آیا می‌توان افزایش واردات محصولات کشاورزی را به دلیل بحران آب و صرفه‌جویی در آن دانست؟
کمبود آب بزرگ‌ترین بحران آینده ایران است، چراکه ایران به لحاظ اقلیمی و جغرافیایی در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک قرار دارد. از سوی دیگر رشد جمعیت ایران در 100 سال اخیر موضوعی است که بر کاهش مصرف آب تاثیر بسیاری گذاشته است. در این بین تولید محصولات کشاورزی نیز از جمله موضوعاتی است که در مصرف آب بسیار حائز اهمیت است. مصرف آب در فرهنگ ملی ما باید یک بار دیگر به صورت ویژه مورد بررسی و تجدید نظر قرار گیرد، چراکه بحران بی‌آبی مساله‌ای نیست که بتوان با اغماض و چشم‌پوشی از کنار آن به‌سادگی عبور کرد.
به هر حال باید به این نکته توجه کرد که تامین نیازهای غذایی هر ملتی به‌خصوص تامین مواد غذایی استراتژیک از اولویت‌های مورد توجه دولت‌هاست. محصولاتی چون گندم، برنج و... از کالاهای استراتژیک در محصولات کشاورزی به شمار می‌روند. خوشبختانه در سال‌های اخیر در زمینه تولید گندم به‌عنوان یک کالای استراتژیک در داخل کشور مشکل جدی وجود ندارد، هر چند در حال حاضر درصدد تثبیت وضعیت کاشت و تولید گندم در کشور هستیم، بی‌تردید استفاده از بذرهای مناسب و بهره‌مندی از روش‌های مکانیزاسیون منجر به تثبیت و ثبات تولید و عدم نیاز به واردات حداکثری گندم به کشور خواهد شد.
بهتر است به این مساله اشاره کنم که با مدیریت مطلوب و توجه به استفاده از ظرفیت‌ها می‌توانیم با جایگزینی برخی محصولات و توجه به عدم هدررفت منابع آبی درآمدهای کشاورزی‌مان را نیز افزایش دهیم. مثلا سال گذشته از طریق کشت «کلزا» درآمد قابل توجهی نصیب کشاورزی کشور شد، بنابراین باید شرایط و عوامل را به سمت افزایش بهره‌وری و صرفه‌جویی بیشتر در موضوع توسعه کشاورزی و منابع آبی ببریم. بدیهی است صنعت کشاورزی ایران نیازمند مدرن شدن و آموزش‌دهی به کشاورزان است. جهت دادن کشاورزی در ایران امروز امری مسلم است، زیرا تا زمانی که برنامه کشت اصلاحی و کنترل مصرف آب را در برنامه‌هایمان لحاظ نکرده‌ایم نمی‌توانیم امید قابل‌توجهی به توسعه و بهره‌وری کشاورزی‌مان داشته باشیم.
با توجه به اینکه عدم خودکفایی در تامین کالاهای استراتژیک کشاورزی موضوعی خطرناک و دارای تبعات امنیتی برای اقتصاد ایران است، آیا می‌توان گفت در حال حاضر در تولید محصولات استراتژیک در کشور مشکلی وجود نداشته و وابسته به واردات نیستیم؟
به نکته خوبی اشاره کردید. به هر حال همان‌گونه که اشاره کردم محصولاتی مانند برنج و گندم از کالاهای استراتژیک ما به شمار می‌روند. یقینا تولید و در دست بودن این کالای استراتژیک نیازمند برنامه‌ریزی مطلوب و هدفمند است. زمانی این مهم محقق می‌شود که ساختار کشت در کشور بر اساس مطالعات اقلیمی و ظرفیت‌های کشور مورد توجه و ارزیابی قرار داده شود.
مثلا در موضوع کشت برنج با توجه به بحران آب در کشور و اینکه برنج محصولی نیازمند آب است، ضرورتی ندارد استان‌های شمالی ما از جمله گیلان و مازندران که از نذورات آسمانی مانند باران به قدر کافی برخوردارند به تولید برنج اقدام کنند. درخصوص کالای استراتژیکی مانند گندم نیز باید شرایط و مناطق کشت آن به صورت اصولی مورد شناسایی و بهره‌وری قرار گیرد. درخصوص موضوع واردات باید اذعان داشت در حال حاضر جو و ذرت از اصلی‌ترین واردات کشاورزی کشور به شمار می‌روند، چراکه این دو محصول از نهاده‌ها و از نیازهای دامی ما بوده و ما به دلیل کمبود تولید این دو محصول در کشور مجبور به واردات و مصرف آن در دامداری‌ها هستیم. هر چند موضوع واردات اصولا امری ناخوشایند تلقی می‌شود اما این موضوع را باید بر اساس نیازها وظرفیت‌های کشاورزی کشورمان مورد بررسی قرار دهیم.
با این منطق موضوع واردات به دلیل عدم مصرف آب و افزایش بحران خشکسالی در کشور در پاره‌ای از موارد معقول‌تر از کشت آن محصول در کشور است. از این رو به این مقوله باید با دید ضرورت به نیازهای خودمان بنگریم و با برنامه‌ریزی مدون در بخش کشاورزی اولویت‌های جغرافیایی؛ آب‌وهوایی و غذایی کشور را در راس امور قرار دهیم.
یعنی کشور در حال حاضر در تولید محصولات استراتژیکی مانند گندم با مشکل و بحرانی مواجه نیست؟
همان‌گونه که اشاره شد خوشبختانه در موضوع تولید گندم به دلیل برخورداری از اقلیم‌های خاص کشت این محصول نگرانی خاصی وجود ندارد، بنابراین درخصوص تولید گندم در بن‌بست قرار نداریم. بیشترین نگرانی ما موضوع بحران آب است، بحران آبی که متاسفانه با دلایل و شواهد جوی که همگان شاهد آن هستیم انگار همچنان مجاب به کاهش مصرف و تفکر در چگونگی عبور از این بحران نشده‌ایم. بی‌تردید خشکسالی و بی‌آبی کشور را تهدید می‌کند و ممکن است این تهدید ما را در تیررس و خطر بحران‌های دیگری نیز قرار دهد. متاسفانه هنوز در فرهنگ کشاورزی ما آموزش‌های لازم در راستای آبیاری به کشاورزان داده نشده است. به نحوی که ما در کشاورزی کارشناس تغذیه گیاه و به عبارتی کشاورزی علمی نداریم. هنوز آموزش‌های لازمی که در تمام دنیا ترویج داده می‌شود جدی انگاشته نشده است و این موضوع از اشکالات اساسی است که در کارهای ما ایجاد می‌شود. بنابراین می‌توانیم با مدیریت صحیح استفاده از بذرهای مناسب و مکانیزاسیون درست کشاورزی پایداری داشته باشیم که هم در آب صرفه‌جویی شود و هم در مورد امنیت غذایی مدیریت مطلوبی اعمال کنیم.
به هرحال با افزایش واردات بحث خودکفایی به حاشیه می‌رود. تحلیل جنابعالی از موضوع خودکفایی محصولات کشاورزی با توجه به بحران‌های آبی پیش‌رو چیست؟
بنده هیچ‌گاه بر پز دادن به عدم واردات تاکید نمی‌کنم چراکه مهم‌ترین کار را توجه به نیازها و ظرفیت‌های کشور می‌دانم. در برخی دولت‌ها مانورهایی از جنس خودکفایی به نمایش گذاشته شد، به‌طوری که حتی در سطح وزرا اصرار به خودکفایی در تولید گندم وجود داشت. بهتر است بگویم خودکفا شدن و تاکید کردن بر آن به خودی‌خود مطلب درستی نیست، بلکه موضوعی درست است اما باید راهی صحیح و قابل پیگیری و تداوم وجود داشته باشد که بتوانیم به اندازه نیازمان و مطابق با شرایط‌مان تولید داشته باشیم. اگر با کمبود آب مواجه هستیم ضرورت واردات احساس می‌شود. چرا باید به نام خودکفایی به ضرر زدن به منابع آبی و ایجاد بحران‌های غیرقابل جبران تاکید کنیم؟
به هرحال بر اساس آخرین آمار فائو واردات نهاده‌های دامی در ماه‌های گذشته به‌شدت افزایش یافته است. حتی روند افزایشی تولید گوشت در ایران نزولی شده است.
برای اولین بار است که چنین مطلبی می‌شنوم. خوشبختانه ایران کشوری وسیع و پهناور است و ما دارای گله‌داری‌های بزرگ و پرورش گوسفندان در جای جای ایران هستیم. به هر حال به هیچ وجه چنین خبری پذیرفتنی نیست، چراکه مشکل اساسی در تغذیه دامداری‌ها وجود ندارد. درست است تغذیه دام‌ها گران شده اما نمی‌توان پذیرفت که تولید گوشت در کشور نزولی شده است.
انتهای پیام/
