جایگاه مبهم هنر ملی تعزیه در ایران؛ مرکز تخصصی تعزیه کجاست؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم در اصفهان، ایران کشوری است که بیشتر از هر چیز به هنر خود می‌بالد، آنچه ایران در جهان به آن شهره است هنر مردمان آن بوده و افتخار آفرینی هنر و هنرمند ایرانی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. هنر به‌عنوان میراث ملی این کشور مطرح است، اما آیا درخور و شایسته این شایستگی با آن برخورد می‌شود سوالی است که ذهن متفکران و مسئولان و فعالان عرصه فرهنگ را به خود مشغول کرده است.

برخی از هنرها در طول صدها سال شکل گرفته و توسط عده زیادی حفاظت شده‌اند تا امروز به دست ما رسیده‌اند، اینکه آیا ما امروز آن‌گونه که باید پاسدار این هنرها هستیم سوال دیگری است که امروز مطرح بوده و توجه‌ها را به خود جلب می‌کند.

تعزیه نامی آشنا و گره‌خورده با فرهنگ ایران‌زمین است. این نمایش روایی از گذشته در ایران رواج داشته و در چند صد سال اخیر به‌عنوان یکی از نمایش‌های آیینی مهم مطرح شد. این نمایش فراز و نشیب‌های بسیاری را طی کرده است ولی آنچه مشخص است بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شیوه برخورد با این نمایش تغییر کرد.

پیوندی که تعزیه با آیین شیعه برقرار کرد آن را به‌عنوان یکی از پایه‌های تبلیغ پیام عاشورا تثبیت نمود و انتظار می‌رفت این نمایش در ایران پیشرفتی چشمگیر داشته باشد؛ اما این سوال پیش می‌آید که امروز جایگاه تعزیه در ایران چگونه است.

تعزیه را به‌عنوان یکی از ساختاری‌ترین نمایش‌ها در جهان می‌شناسند و این امر طلب می‌کند تا تعزیه به‌خوبی قابل آموزش دادن باشد و به‌خوبی قابل ارزیابی! اما آیا امروز این نمایش ملی و مذهبی جایگاهی مناسب دارد.

بی‌شک هنگامی‌که پا به عرصه بررسی هنر می‌گذاریم، شایسته است دیدگاه‌های مختلف را از جایگاه‌های مختلف بررسی کنیم و فعالان عرصه تعزیه افرادی هستند که بیشتر از دیگران درگیر این نمایش بوده و به‌واسطه این درگیری بازخورد این نمایش را در جامعه درک می‌کنند.

در پیچ و خم تاریخ

اسماعیل محمدی پیشکسوت تعزیه‌خوانی حضور مردم در تعزیه را از منبع عشق به امام حسین (ع) دانست و اظهار داشت: مردم به عشق امام حسین (ع) از تعزیه حمایت می‌کنند. تعزیه در قدیم برگرفته از قلب و دل بود و در قلب و دل مردم جای داشت. امروز تعزیه‌خوانی ناب ارائه نمی‌شود که بر دل مردم آن‌گونه که شایسته است تأثیر بگذارد.

جوانان حمایت کننده

حسن نرگس خانی دلیگانی دیگر تعزیه‌خوان اصفهانی جایگاه تعزیه را ایده آل دانست و گفت: تعزیه جایگاه بسیار ایده آل دارد، آن‌قدر که در عصر امروز مردم و جوانان از تعزیه استقبال می‌کنند، در گذشته از آن استقبال نمی‌شد. جوانان بیشترین طرفداران تعزیه هستند و با جان‌ودل به دنبال تعزیه می‌آیند.

حمایت و احتضار تعزیه

رضا حیدری تعزیه‌خوان تفرشی لقب استادی در تعزیه ایران دارد، او بررسی جایگاه تعزیه را درگرو حمایت از آن دانست و بیان کرد: برخلاف تصور افرادی که از بیرون گود تعزیه شاهد این نمایش هستند، تعزیه حمایت نمی‌شود. اگر تعزیه حمایت نشود مسیر رو به افول خود را طی خواهد کرد. مردم دست از تعزیه برنمی‌دارند اما تعزیه در حال احتضار است. تعزیه راه خود را ادامه می‌دهد اما چون حمایت نمی‌شود جان نمی‌گیرد.

تکثر و اتفاق نظر

شکرالله جعفری تعزیه‌خوان باسابقه جایگاه تعزیه را مناسب دید و اظهار داشت: نظرهای متفاوتی در اصفهان در مورد تعزیه وجود دارد و این به دلیل تکثر در شیوه‌های تعزیه است، بزرگانی که در رأس تعزیه قرار دارند باید باهم به اتفاق‌نظر برسند تا بشود دیدگاه درستی از تعزیه به دست آورد.

جایگاهی جدید و غیرقابل مقایسه

محسن جلالی از فعالان و پیشکسوتان تعزیه است که در برپایی مراسم‌های تعزیه از دیرباز دست دارد، او عقیده دارد تعزیه امروزی جایگاهی متفاوت دارد و نمی‌شود با گذشته آن را مقایسه کرد، وی اظهار داشت: امروز تعزیه جدا از جنبه سوگواری، جنبه هنری پیدا کرده است. تعزیه به‌عنوان یک عامل تأثیرگذار فرهنگی مطرح است و گستره مخاطب بالایی دارد و نمی‌توان از آن به‌سادگی گذشت.

زنگ خطر برای تعزیه

منصور قربانی پژوهشگر تعزیه جایگاه این نمایش را خطرناک ارزیابی کرد و اظهار داشت: زنگ خطر برای تعزیه به صدا درآمده است. ساختارهای تعزیه رعایت نمی‌شود و مرجع آموزشی و ارزیابی معتبر برای آن وجود ندارد. اگر امروز به داد تعزیه نرسیم این نمایش ارزشمند و ملی ما دچار نابودی می‌شود.

 حلقه گمشده در راه تعزیه

نظرهای متفاوتی در دنیای تعزیه ایران وجود دارد، برخی از افول می‌گویند برخی امیدوار و آرام به راه خود ادامه می‌دهند. آنچه موجب نگرانی ناظران سیر تعزیه می‌شود نبود اتفاق‌نظر در روال تعزیه است. به‌راستی اگر ندانیم کجا ایستاده و از کجا آمده‌ایم چگونه می‌خواهیم آینده را بسازیم!

بررسی نشان می‌دهد که در ایران معیار واحدی برای تحقیق و بررسی در تعزیه وجود ندارد، بیشتر آموزش‌ها سینه‌به‌سینه بوده و منابع تائید شده‌ای برای کسانی که در این راه گام برمی‌دارند وجود ندارد.

از سوی دیگر تعزیه دارای شاخص‌های مختلفی مانند نمایش، موسیقی و روایتگری است. امروز این هنرها بسیار پیشرفت کرده‌اند و درک هنری جامعه نیز از این معیارهای تعالی یافته و نیاز است تا کسانی که پا در عرصه تعزیه می‌گذارند تلاشی مضاعف داشته باشند و این در حالی است که حتی در دانشگاه‌ها به چند واحد مختصر در آموزش تعزیه اکتفا می‌شود.

آکادمی تخصصی تعزیه

منصور قربانی از ضرورت تأسیس موسسه تخصصی تعزیه گفت و اظهار داشت: اگر بخواهیم تعزیه را نجات دهیم باید معیار مشخص و واحدی در ارزیابی و آموزش آن داشته باشیم. امروز تعزیه نیاز به دفتری تخصصی و آکادمی مخصوص تعزیه دارد که علاوه بر تحقیق و پژوهش علمی بر روی ساختارهای تعزیه، روال آموزشی مشخصی برای آن تعریف کند.

به‌راستی کمبود آکادمی تخصصی تعزیه حس می‌شود و راه صحیح درگروی حرکات حساب شده و منطقی است. نمی‌شود به‌سادگی از کنار حال امروزی تعزیه گذشت و نمی‌شود دل درگروی هر چه پیش آید خوش آید داشت! تعزیه هنری ملی ایران بوده و ادامه راهش نیازمند توجه و حمایت می‌نماید.

سعید امامی ابرقویی

انتهای پیام/