نگران غذای مسموم فکری هم باشیم

به گزارش خبرگزاری تسنیم متن یادداشت محمد رستمیان شم‌آبادی با عنوان "نگران غذای مسموم فکری هم باشیم" به‌شرح ذیل می‌باشد:

خداوند در وجود آدمی عقلی به‌ودیعه نهاد تا در دوراهی‌های تشکیک و تردید، سره را از ناسره تشخیص و جلب منفعت را بر دفع ضرر محتمل ترجیح دهد.

انسان نیز به‌موجب همین موهبت الهی، در مواجهه با سفره‌های رنگین مأکولات جسمی و معقولات فکری، هیچ‌گاه عصای احتیاط را رها نمی‌کند و همان‌گونه که در تغذیه جسمانی، به‌تاریکی شب، دستی به سفره ناشناخته دراز نمی‌کند و به غذاهای رنگین‌سفره مشکوک وقعی نمی‌نهد، در تغذیه فکری نیز در مواجهه با محتوای عقلی و نقلی، از بین سخنان درست و نادرست و افکار سالم و ناسالم، بی‌احتیاطی را پیشه خود نمی‌سازد و به همان مقدار که در نگاه عقلانی، دست به سفره ناشناخته میزبانی مشکوک را در دل شب تاریک، مورد مذمت قرار می‌دهد به‌طریق اولی عدم دقت در تمیز اخبار سالم از ناسالم در تغذیه فکری را خالی از نکوهش نمی‌گذارد.

اگرچه امروزه تا حدودی در مسیر مأکولات و انتخاب غذای سالم از ناسالم، چراغ‌های سبز و قرمز استانداردهای تعریف‌شده محصولات غذایی و قید میزان کلسترول، نمک، قند، چربی و دیگر موارد محتمل الضرر در آنها، درصد آسیب موجود در انتخاب نوع تغذیه جسمی را پایین می‌آورد، اما در فضای مجازی به‌عنوان یکی از گسترده‌ترین و ملون‌ترین سفره‌های مملو از اخبار درست و نادرست حوزه معقولات، چراغی جز چشمک‌زن زرد احتیاط شخصی، استاندارد تعریف‌شده دیگری یافت نمی‌گردد و کمکی به انتخاب صحیح در تغذیه فکری ــ خبری نمی‌شود.

قدر مسلم اگر در این سفره ملون به رنگ‌های متنوع خبری و مزین به آرایه‌های متفاوت تحلیلی، اگر احتیاط فردی نیز مورد بی‌لطفی قرار گیرد، جذابیت‌ها و گستردگی سفره، فرصت انتخاب معقولانه از میهمانش را خواهد گرفت و کام‌شان به تلخی خواهد گرایید.

فضای وب اگرچه سراسر فضای خطر نیست و با اذعان به ضرورت وجودی آن، نه می‌توان حکم به برچیدن و جمع کردن سفره مذکور داد و نه می‌شود فیلترینگ را موجب دوری از این فضاهای آمیخته با خطر دانست، لیکن توجه به توان دوسویه تهدیدآفرینی و فرصت‌سازی فضای مجازی، می‌تواند نگاه سراسر مثبت و مملو از خوشبینی به این فضا را، بعد گذشت حدود ربع قرن از ورود اینترنت به ایران، مورد بازبینی مجدد قرار داده و با ذکر دشواری کنترل کامل محتوا و مخاطب، بعد بعید مسافت بین فضای مجازی تا فضای حقیقی، سفره‌داری سفره‌داران مغرض و ابوهریره‌های مفلوک به‌عنوان سفره‌داران این سفره مشکوک، ضرورت ارتقای سواد رسانه‌ای در این فضا و عدم اکتفا به فضای مجازی در مبانی تحلیلی ــ خبری را یادآور شد.

همان‌گونه که اصل وجود غیرقابل انکار ویروس در فضا مانع از حضور افراد در جامعه نمی‌شود، در فضای مجازی نیز برای کاهش آسیب‌های محتمله موجود، فرار از این فضا تجویز نمی‌شود، بلکه لازم است با ارتقای سواد رسانه‌ای و تعریف مصداقی محدوده‌های ممنوعه، این باور را در مخاطب نهادینه کرد که: هر متن و شخصی در فضای مجازی قابل اعتماد نیست و تکیه بر هر خبر و تحلیلی روا نخواهد بود. اثر زهر توئیتر، فیس‌بوک، یوتیوب، تلویزیون‌های اینترنتی و سایت‌های خبری شایعه‌پراکن و...، در دامن این فضا و تهدیدات امنیتی آنان در اغتشاشات بعد انتخابات ریاست جمهوری دهم گواهی بر صدق این ادعاست.

اگر آن روز تهدیدات امنیتی زاده‌شده در دامن وب را انکار نکنیم، قدر مسلم امکان بروز مجدد تهدیدات و آسیب‌هایی به‌مراتب فراتر و شدیدتر از آن را، در نسخه‌های بروزشده‌ای چون کانال‌های شایعه‌پراکن آمد نیوز، وحیدآن‌لاین و مملکته و... را در دامن تلگرام بعید نخواهیم دانست.

این نوشتار درصدد تحلیل محتوایی آسیب‌های موجود رسانه‌ای در کانال مرجفه آمد نیوز و اخوان مفسدش نمی‌باشد، لیکن با مروری به برخی از ترفندهای به‌کارگیری‌شده در آن مانند: تحریف، دروغ، بزرگ‌نمایی، پیش‌فرض‌سازی و... در این قطعه از سفره معقولات فکری خبری می‌توان تا حدودی غبار از چهره تهدیدی او زدود و در کوچک‌انگاری شایعات مطروحه‌اش، حساسیت‌ها را بیشتر کرد و از پذیرش و نشر مطالب واهی، شایعات، دروغ و گاهی معجونی از اخبار درست و نادرست کاست.

استفاده از تکنیک پیش‌فرض‌سازی (بدیهی دانستن سیاست‌های دیکته‌شده‌ای که صحت و اعتبار آنها مستلزم نقد و بررسی جدی است)، محتوازدایی (پرداختن به سبک و شیوه حوادث بدون اشاره به ماهیت حقیقی آن)، تصریحات (استفاده از اظهارات صریح و بی‌پایه)، همرنگی با جماعت (القای خواست خود به‌عنوان خواست توده مردم)، زشت‌سازی (القای تنفر از سیاست‌های مخالف خود در قالب سیاست‌های مورد حمایت افراد نامطلوب)، ابهام (کلی‌گویی و عمومیت‌بخشی ماهرانه به ادعاها و منویات خود)، فرافکنی (انتقال تقصیر از یک طرف به طرف دیگر مناقشه) عرفی‌سازی (مردمی خواندن رویکرد خاص مورد نظر خود)، شست‌وشوی فکری (القای متحدالشکل بودن افکار عمومی در راستای خواسته مورد نظر خود با تلقین‌های پیاپی)، مستندسازی (نقل‌قول‌های ساختگی و گاهی مغرضانه برای تأیید نظر خود از کارشناسان همفکر خود)، حذف بخشی از سند (مبادرت به انتشار خبری بی‌اساس بدون ذکر شایعه بود نه خبر و منبع خبری)، فریب (ارائه وارونه واقعیت)، مظلوم‌نمایی (استفاده از داستانهای گاهی ساختگی یا تحریف‌شده با مضمون قساوت و بی‌رحمی)، لقب‌سازی و... به‌وفور در این کانال شایعه‌پراکن به‌چشم می‌خورد.

در قضاوت برون‌دینی نسبت به این فضا و کانال‌های شایعه‌پراکن و واقعیت اختصاص 40درصدی از ترافیک اینترنت کشور به تلگرام، باید خاطرنشان کرد که ضمن اذعان به وجود جنگ سایبری و سابقه جاسوسی اینترنتی از یک سو و ضرورت تقویت این شبکه‌ها در راستای دفاع از هویت و کیان انقلاب اسلامی از سوی دیگر، توجه و ترویج شبکه‌های اجتماعی داخلی همچون سروش با وجود نواقص و ناکارآمدی‌ها در مقایسه با تلگرام، می‌تواند نقطه امیدی در استفاده بهینه این فضا تلقی گردد.

اغتشاشات اخیر و نقش و نمود کانال‌های شایع‌پراکن در دامن تلگرام به‌عنوان بستری برای آشوب، افشای ارتباط سفره‌داران مغرض این کانال با بیگانگان و مدیران جاسوسی اسرائیل، اعتراف و گلایه دشمنان فرامرزی از شوری آش آمد نیوز و دروغ‌های مضحک ابوهریره مجازی، رصد مختصری از سابقه دروغ و شایعه‌های خبری تحلیلی آمد نیوز و... به احتیاط بیشتر مخاطبان در پذیرش و نشر اکاذیب موجود در این کانال خبری منجر خواهد شد.

اما در رویکرد درون‌دینی توجه به آیاتی چون: آیه شریفه 15 سوره مبارکه نور (ضرورت دوری مردم از سه بخش موجود در گناه شایعه که عبارتند از: به‌استقبال شایعه رفتن و آن را از زبان دیگران گرفتن، نشر شایعه بدون هیچ تحقیق، کوچک شمردن شایعه و استفاده ابزاری و سرگرم کننده از آن)، آیه شریفه 60 سوره مبارکه احزاب (ذکر شایعه‌سازان در قالب عنوان مرجفون کنار منافقین و اراذل و اوباش بیماردل به‌عنوان سه گروه خرابکار در مدینه که مورد تهدید شدید قرآنی قرار گرفته و با سلب مصونیت به اخراج آنها از مدینه حکم شده است)، آیه شریفه 62 سوره مبارکه احزاب (تأکید بر جدی بودن تهدید شایعه‌پراکنان)، آیه شریفه 6 سوره مبارکه حجرات (پرهیز از قبول سخنان فاسق و شایعه)، آیه شریفه 12 سوره مبارکه نور (مذمت حادثه افک و نقش شایعه در حادثه مذکور و کمال شدت توبیخ مخاطب)، آیه شریفه 17 سوره مبارکه نور (پرهیز جدی از شایعه‌ها)، و روایاتی در باب مذمت کذب مفتری و...، احکامی چون حدود تهمت و...، ضرورت پرهیز مخاطب از کانون‌های شایعه‌پراکن را مسجل می‌نماید.

والله اعلم

انتهای پیام/*