میراث مهجور؛ تاریخ لرستان اعتبار موزه‌های دنیا + تصاویر
اشیای به‌دست آمده از تاریخ و فرهنگ لرستان، زینت‌بخش بسیاری از موزه‌های دنیا است، اما همین میراث غنی در استان مهجور و بی‌مرمت مانده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از کوهدشت، مسیر برای رسیدن به موزه مردم‌شناسی شهر کوهدشت کوتاه است، تنها چند دقیقه کافی است تا به این ساختمان در خیابان 15 خرداد رسید. این موزه در ضلع جنوب غربی میدان فرمانداری واقع شده‌است. ساختمانی زردرنگ با سردری که بر آن نوشته‌شده:«موزه مردم‌شناسی شهرستان کوهدشت».
ماکت‌های این موزه به دستان«محمدحسین آزادبخت»، مجسمه‌ساز و ماکت‌ساز، مؤسس و مدیرعامل شرکت کتیبه‌سازان در 3 تالار کوچک ساخته شده‌است.
در تالار اول مردم‌شناسی کوهدشت، برشی از یک خانه روستایی در یک روز برفی که به زمستان‌گاه یا «زمگه» معروف بوده به‌تماشا آمده، در تالار دوم یک ماکت کوچ عشایر با طول 12 متر، عرض 2 متر به نمایش گذاشته شده، به‌طوری که در این ماکت کوه‌های شمالی کوهدشت از سرخ‌دم لری تا سرخ‌دم لکی و بر اساس کوچ عشایر در چهار فصل سال نشان داده شده‌است.
تالار سوم نیز با یک برش از یک خانه‌ای روستایی کوچ‌رو در فصل بهار به همراه اقلام و وسایل کشاورزی به‌جا مانده از آن‌ها است.
یک موزه، یک انبار
«آزادبخت» در گفتوگو با تسنیم می‌گوید موزه مردم‌شناسی شهرستان کوهدشت بر اساس‌های یک نیاز، توجه به فرهنگ غنی کوهدشت و تحقیقات مردم‌شناسی مبتنی بر کوچ ساماندهی و اجرا شده است.
به گفته این ماکت‌ساز، مکان احداث موزه کوهدشت کوچک بوده و تمام تجلی‌های گسترده سرزمین کوهدشت نمی‌توانست در این مکان به‌اجرا گذاشته‌شود، به‌همین خاطر قرار بر این گذاشته‌شد تا فضای موزه گسترش یابد، اما هنوز پس از سال‌ها تغییری در مکان به‌وجود نیامده است.
این هنرمند لرستانی معتقد است موزه مردم‌شناسی کوهدشت در این سال‌ها نه تنها به لحاظ کیفیت هیچ رشدی نداشته، بلکه بیشتر مانند یک انباری است که مقداری اشیا در آن نگهداری شده، زیرا درست در زمانی که موزه‌ها ساخته می‌شود، به‌فراموشی نیز سپرده می‌شود!
او می‌گوید موزه‌هایی را در استان‌های لرستان، کرمانشاه و ایلام راه‌اندازی کرده، اما همین موزه‌ها با گذشت زمان در زیر لایه‌ای از خاک پنهان شده و هیچ مرمتی در آن‌ها مشاهده نمی‌شود.
وعده‌های غبارگرفته میراث فرهنگی
این مجسمه‌ساز معتقد است موزه‌ها محلی برای ترقی و تبادل فرهنگ‌ها است و کسانی که به موزه‌ها مراجعه می‌کنند، می‌توانند ساعت‌ها به‌روایت موضوعات، اشیا و فرم‌های موزه بپردازند، اما با تأسف در موزه کوهدشت و بسیاری دیگر از موزه‌های کشور این اتفاق رخ نداده‌است.
این موزه‌ساز که به بازدید بسیاری از موزه‌های دنیا رفته، معتقد است اشیای موزه‌ها باید به‌صورت دوره‌ای جایگزین شده و متصدیان موزه‌ها اطلاعات خود را از میراث فرهنگی به‌روز کنند، اما اغلب مسئولان موزه ضرورت اهمیت آن را درک نکرده، به‌همین خاطر احساس‌های پس از ساخت موزه‌ها بیشتر تاسف‌برانگیز است.
به گفته این هنرمند شهرستان کوهدشت یکی از غنی‌ترین مناطقی است که دارای فرهنگ قابل توجهی در زمینه‌های دست‌بافته‌ها، دست‌سازه‌ها، باورها و اعتقادات بوده و براساس همین موزه مردم‌شناسی این شهرستان براساس زندگی یک سیاه چادر و با ماکت‌های زن و مردی ساخته شده که با دست گشاده به استقبال بازدیدکنندگان می‌روند.
این‌طور که این فعال میراث فرهنگی می‌گوید قرار بر این بوده که این موزه گسترش یابد، حیاط آن به موزه رو باز تبدیل شود و طبقه بالای آن نیز مکانی برای منابع، مآخذ و دست‌نوشته‌ها باشد، اما زهی خیال باطل بر وعده‌هایی که به گردوغبار نشسته‌است.
این موزه‌ساز لرستانی که موزه‌های قلعه فلک‌الافلاک، صنایع و هنرهای دستی خرم‌آباد در ساختمان آخوندابو، موزه سیاه‌چادرهای غرب ایران در نورآباد دلفان، موزه مردم‌شناسی الیگودرز، موزه قلعه والی ایلام و صنایع دستی کرمانشاه را طراحی و اجرا کرده، می‌گوید همیشه دغدغه‌ام این بوده که در استان‌های زاگرس‌نشین به‌روایت تاریخ و تمدن این مناطق بپردازم.
این هنرمند لرستانی که در حال حاضر طراحی و اجرای موزه‌هایی در جزیره قشم را در دست کار دارد، معتقد است چون جزیره قشم ثبت جهانی یونسکو است، مسئولان ژئوپارک چند موزه را در این جزیره راه‌انداری کرده‌اند که موزه جنگل بزرگ حرا در مکانی به نام سهیلی ساخته شده وهم‌چنین بسترهای بیابانی، ماسه‌ای و حیوانات تاکسیدرمی شده نیز در یک بخش دیگر این موزه به‌نمایش گذاشته شده‌است.
بازدید میدانی از موزه مردم‌شناسی شهرستان کوهدشت نشان می‌دهد که نیروهای حفاظتی موزه نیاز به‌پشتیبانی دارند، سیستم‌های ایمنی و روشنایی به‌روز نیست و نبود تجهیزات نگهداری از آثار تاریخی اشیای این موزه را در معرض فرسودگی قرار داده‌است.
میراث مهجور لرستان
مهجورماندن موزه مردم‌شناسی کوهدشت و نبود مرمت آن در حالی رخ داده که همواره توجه به نماد‌های تاریخ و فرهنگ لرستان به‌عنوان یکی از شعارهای مختلف سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بیان‌شده، اما هم‌چنان خاک سالیان بی‌توجهی اغلب بناهای تاریخی و فرهنگی لرستان را در معرض نابودی قرار داده‌است.
«سلیمان لطفی» پژوهگشر لرستانی که کتاب‌های«رنگین‌نگارهای میرملاس و هومیان» و «سوگ‌نگاره‌ها (سنگ‌های روی‌دل و میل‌ها در آرامگاه‌ها و گورستان‌ها)» را روانه بازار چاپ کرده به «تسنیم» می‌گوید استان لرستان در واقع یک ایران کوچک بوده و آثار تاریخی و فرهنگی بی‌شماری را در خود جای داده. در این میان شهرستان کوهدشت یک استثنا بوده و به‌تنهایی یک گنج‌خانه بی‌مانند است که پژوهشگران را از رفتن به جاهای دیگر بی‌نیاز می‌کند.
این پژوهشگر معتقد است شهرستان کوهدشت اعتبار فرهنگی و تاریخی لرستان است، زیرا بیش‌ترین آثار زیرخاکی در این‌جا یافت شده و هم‌چنین سایت‌های باستانی فراوانی که هنوز کاوش نشده در این شهرستان وجود دارد.
به گفته«لطفی» لرستان، گاهواره تمدن مفرغ است، بزرگ‌ترین پل باستانی جهان در این بخش از ایران بوده و این یعنی خاص‌بودن و اعتبار تاریخ و فرهنگ لرستان بنابر این ضرورت ایجاد یک بنیاد کوهدشت پژوهی وجود دارد تا شاید بتوان تاریخ آن را به‌درستی بررسی کرد.
این فعال میراث فرهنگی لرستان معتقد است بدبختانه در لرستان ما با نیروهای بی‌تخصص، بی‌انگیزه و ناتوان در میراث فرهنگی روبه‌رو هستیم. بارها پیش‌آمده که درباره یک موضوع فرهنگی و باستانی با این متولیان میراث فرهنگی گفتوگو شده، ولی آن‌ها هیچ‌سخنی برای گفتن نداشته و انگار از تنها چیزی که آگاهی ندارند، میراث فرهنگی بوده و این دردی بزرگ است.
در حالی اشیایی که از کوهستان‌ها، معابد و محوطه‌های باستانی مناطق شمالی لرستان (نواحی کوهدشت، الشتر، چگنی و نورآباد) زینت‌بخش موزه‌های تاریخی دنیا بوده و در موزه لوور فرانسه یک تالار به مفرغ‌های لرستان اختصاص داده‌شده که این میراث غنی در لرستان مهجور و بی‌مرمت مانده‌است.
گزارش: فاطمه نیازی
انتهای پیام/م
