به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، نام زابل و سیستان بیش از 150 بار در شاهنامه آمده و فردوسی توصیفهای زیادی درباره این منطقه که کانون حماسهها و محل زندگی شخصیت اصلی شاهنامه یعنی رستم بوده داشته است.
سیستان غیر از داستانهای حماسی شاهنامه، قلمرو و محل تولد سلسله صفاریان نیز بوده است. دودمانی که با به قدرت رسیدن یعقوب لیث شکل گرفت و مانع از تثبیت زبان عربی به عنوان زبان رسمی در کشور شد.
یعقوب لیث صفاری با حکم حکومتی خود زبان عربی را که با قدرت گرفتن اعراب در ایران تبدیل به زبان رسمی کشور شده بود کنار زد و مجدد فارسی را زبان رسمی کشور اعلام کرد.
شهر سوخته کانون علم و صنعت در دنیای باستان
سیستان فارغ از شخصیتهای ادبی و سیاسی، 5000 تا 6000 سال قبل به واسطه علوم پزشکی و مهندسی به کانون علم و صنعت در دنیای باستان نیز شهره بوده است. این موضوع را باستانشناسان در کاوشهای شهر سوخته اعلام کرده و گفتهاند که این شهر باستانی در ابعاد صنعتی، شهرسازی، اجتماعی، علمی و پزشکی جلوتر از تاریخ بوده است.
توسعهیافتگی جامعه شهر سوخته را میتوان از نقش تأثیرگذار زنان در امور مختلف اجتماعی و وجود شخصیتهای زن آن دوران اثبات کرد، از طرفی کشف گورهای زنان ثروتمند و سطح متوسط نشان میدهد که جامعه باستانی شهر سوخته درک بالایی از زندگی اجتماعی داشتهاند.
کشف نخستین چشم مصنوعی و شاید نخستین جراحی زیبایی در دنیا که بر روی صورت یک خانم انجام شده نیز نشانی از حضور جامعه متفکر در شهر سوخته است. کشف این چشم مصنوعی سبب شد که شهر سوخته به کانون توجه باستانشناسان تبدیل شده و چهره این زن نیز توسط متخصصان خارجی بازسازی شود.
پزشکان شهر سوخته در شبیهسازی این چشم مصنوعی دقت زیادی خرج دادهاند به طوری که حتی مویرگهای ریز چشم را هم بازسازی کردهاند و ماده سازنده چشم نیز طوری انتخاب شده که کمترین حساسیتزایی را در پی داشته باشد.
جراحی جمجمه در هزارههای پیش از میلاد
جراحی جمجمه که عملی دشوار و خطرناک است 2800 سال پیش از میلاد مسیح با موفقیت در شهر سوخته انجام شده است، این عمل بر روی سر نوجوانی انجام شده که دچار بیماری هیدروسفالی یا جمع شدن مایع در جمجمه شده بود.
بررسی متخصصان بر روی جمجمه کاوش شده این نوجوان دختر نشان میدهد که پزشکان شهر سوخته این عمل را با موفقیت انجام دادهاند اما بیمار به دلایل نامعلوم چند ماه پس از عمل فوت کرده است.
کشف جمجمه آنقدر برای علم پزشکی دنیا مهم بود که تاریخ علم پزشکی ایران را نیز دگرگون کرد و شاید مهمترین کشف پزشکی جهان به شمار آید. این کشف نشان داد که پزشکان ایرانی حدود 5000 سال قبل بیماری را بهدرستی تشخیص داده و روش مناسبی برای درمان آن انتخاب کردهاند.
توسعه صنعت و شهرسازی ایرانیان در 5000 سال قبل
توسعه صنعتی از دیگر شاخصههای شهر سوخته است که ناشی از توسعهیافتگی در نظام سیاسی و شهرسازی این شهر باستانی است. شهر سازان این شهر، 5000 سال قبل شهرک صنعتی را خارج از منطقه مسکونی ساخته و بخشهای مختلف شهر را نیز براساس الگو نقشههای از پیش تهیهشده تقسیمبندی کردهاند.
ارائه خدمات شهری از ویژگیهای دیگر شهر سوخته است. برنامه ریزان این شهر شبکه دفع فاضلاب و لولهکشی آب را بهگونهای طراحی کردهاند که ضمن رعایت مسائل بهداشتی، با محیط زیست نیز سازگار بوده است. آنها با ساخت لولههای سفالی این شبکه آبرسانی را طراحی کردهاند.
بقایای بجا مانده از شهرک صنعتی شهر سوخته نشان میدهد که صنایع مختلف پوشاک، کیف و کفش، ذوب فلز، سفالگری، جواهرسازی و... در آن فعال بوده که هم برای مصارف داخلی تولید میشده و هم جنبههای صادراتی داشته است.
ساخت نخستین بازی فکری و انیمیشن در دنیا
هنر و خلاقیت دو توانمندی دیگر ایرانیان ساکن در شهر سوخته بوده است که با تکیه بر آن نخستین پویانمایی دنیا و نخستین بازی فکری جهان را در هزارههای قبل از میلاد اختراع کردهاند.
هنرمندان شهر سوخته با طراحی بر روی یک جام تصویر متحرکی ساختهاند که هماکنون بهعنوان نخستین پویانمایی ساخته دست بشر لقب گرفته است. این تصویر یک "بُز" را نشان میدهد که در حال پریدن است و شاخهای از یک درختچه را به دهان میگیرد.
رواج بازیهای فکری نیز انتظاری طبیعی از یک شهر متمدن، صنعتی و پیشرفته در ایران باستان است، کشف نخستین بازی فکری شبیه به تختهنرد در شهر سوخته نیز گویای وجود یک جامعه فکور، بااستعداد و خلاق باستانی به شمار میرود.
باستانشناسان این بازی را در یک گور شهر سوخته یافتهاند که شامل 60 مهره و دو تاس در صفحهای منقش به تصویر یک مار است. به گفته کارشناسان تختهنرد یافت شده در شهر سوخته قدمت بیشتری از بازی مشابه کشفشده در بینالنهرین دارد.
شهر سوخته کجاست؟
شهر سوخته نخستین محوطه باستانی ثبت شده در فهرست آثار یونسکو در ایران در حاشیه کیلومتر 56 محور زابل به زاهدان واقع شده و در گذشته در کنار بزرگترین رودخانه "ایران- افغانستان" یعنی هیرمند مستقر بوده است که اکنون با تغییر مسیر این رودخانه، در فاصله حدود 40 کیلومتری آن قرار دارد.
گزارش از حسنیه ارباب افضلی
انتهای پیام/ح