اصفهان| رونق هنر سفال شهرضا بستری مناسب برای اشتغال جوانان جویای کار
رونق هرچه بیشتر هنر سفال در شهرضا سبب میشود تا بستر مناسبی برای اشتغال جوانان جویای کار فراهم شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شهرضا، صنایع دستی بیشک یکی از مهمترین محصولات فرهنگی هر قوم یا ملتی است که امروزه با توسعه گردشگری بسیار مورد توجه گردشگران قرار گرفته است. صنعت گردشگری یکی از بزرگترین و پربازدهترین فعالیتهای اقتصادی در دنیا است که بالاترین میزان ارزش افزوده را ایجاد میکند و به طور مستقیم و غیرمستقیم، سایر فعالیتهای اقتصادی و فرهنگی را تحت تأثیر قرار میدهد.
گردشگری یکی از منابع عمده درآمدزایی و ایجاد اشتغال در جهان به شمار میآید به طوری که بسیاری از آن به عنوان صنعت نخست دنیا یاد میکنند. بسیاری از کشورها بخش اعظمی از درآمد ارزی خود را از طریق گردشگری به دست میآورند و توجه به صنعت گردشگری در کشورهای در حال توسعه مانند ایران امری ضروری است که دولتها را بر آن داشته تا برای استانهای مختلف ایران برنامههای توسعه تدوین کنند.
شهرستان شهرضا نیز با جاذبههای گردشگری فراوان دارای ظرفیت زیادی برای جذب گردشگران است و هنرهای بومی و صنایع دستی این شهرستان که جایگاه ویژهای در بازار تولید و توزیع صنایع دستی ایران دارد، سفال و سرامیک شهرضا یکی از محصولات مهم و مورد توجه گردشگران در این مقصد است.
از سفال و سفالگری که سخن به میان میآید در ذهنها نقش کاسه و کوزه حک میشود و دستان هنرمندی به خاطرمان میآید که با خاک و آب رنگ هنر گرفته است و پاهایش چرخ سفالگری را میچرخاند. از شهرضا هم که یاد میکنیم تصویر شهری در ذهنمان جان میگیرد که مالامال از کارگاههای ساخت سفال است.
سفال و سرامیک شهرضا شهرت جهانی دارد
در عصر معاصر ایران یکی از مهمترین رشتههای صنایع دستی شهرستان شهرضا که شهرت جهانی دارد سفال و سرامیک شهرضا است و امروزه توانایی هر گونه تولید و جواب گوی نیازهای متنوع مشتری را دارد که به دست هنرمندان شهرضا انجام میشود.
در شهرضا کارگاههای سفالگری بسیاری در آن به تولید محصولات سرامیکی اشتغال دارند و یکی از دلایل رونق و رواج سفالگری در این منطقه و جود خاک رس است. سفال شهرضا سابقه 700 ساله دارد که از دوران صفویه آغاز شده است. تولید سفال در منطقه شهرضا بر روی خاک رس و خاک سفید پخت انجام میشود.
در قدیم کار با گل رس را سفالگری میگفتهاند و کار با خاک سفید را کاشی پزی میگفتهاند، گل رس از معادن اطراف شهرضا تهیه شده و برای ساخت تنورهای گلی و کوزههای آب دیگر ظروف استفاده میشده، خاک سفید نیز از معادن محلی تامین میشده است.
سفال شهرضا از سابقه بسیار طولانی برخوردار است به گونهای که از زمان حکومت صفویه شروع میشود و در زمان حکومت قاجار به اوج کار خود میرسد به طوری که شاهد صادرات آن به کشورهای خارجی هستیم.
صنایع دستی شهرضا به دو دسته تقسیم بندی میشود، صنایعی که از قبل وجود داشتهاند ولی الان رونق خود را از دست داده اند، مانند: گیوهدوزی، نمدمالی، کرباس بافی، آهنگری.
صنایعی که از قبل وجود داشتهاند و هنوز هم از رونق برخوردارند، مانند: قالیبافی، گلیم بافی، سفال، سرامیک، کاشی و تنورسازی.
سرامیک و کاشی شهرضا به طور کل به 3 مرحله تقسیم میشود:
مرحله سفال سازی: این مرحله قبل از اسلام در منطقه دادنگان در مشرق شهرضا شروع شده و تا زمان صفویه ادامه پیدا کرده است.
مرحله ظروف کاشی: این مرحله از زمان صفویه آغاز شده و در یک دوره کوتاه حکام قمشه،عدهای از چرخکاران و طراحان به اصفهان رفتند و نقش و رنگکاری روی ظروف سفالی را آموختند.
مرحله لعاب شیشهای با نقش اسلیمی: با ورود اساتید فن کاشیسازی که نزد استادان فن همدانی و اصفهانی رنگآمیزی را فراگرفته بودند، نقشها و طرحهای اصیل فرش و کاشی اصفهان را به نقوش اسلیمی بر ظرفهای سفالین مینگاشتند و نقاشیهای زیبا میآفریدند، انقلابی در صنایع دستی سرامیک ایجاد کردند که از دوره قاجار به بعد، بیشتر ظروف با طرحها و نقشهای مختلف به بازارهای داخلی و خارجی فرستاده میشد.
به طور کل علل عمده استقرار این صنعت در شهرضا، گل رس فراوان، درآمد اقتصادی برای رفع نیاز مردم، قرار گرفتن بر سر راه ارتباطی شیراز، حمایت حکام و دولت از این هنر و وجود هنرمندان با ذوق و زبر دست.
حفظ هنر سفالگری در دو خانواده بهاری و سهیلی
در شهرضا دو خانواده قدیمی وجود دارند که فن سفالسازی را از قدیم الایام در خانواده خود حفظ کردند، خانواده بهاری و خانواده سهیلی.
یکی از اساتید سفال در شهرضا در گفتوگو با خبرنگار تسنیم در این باره، اظهارداشت: سرامیک شهرضا که بر سفال آن از جهت جنبه مصرفی متقدم بوده است ابتدا در دست خانواده بهاری بوده است و بعدها خانواده سهیلی هم وارد این فن به ویژه سفال میشوند.
خلیل بهاری با بیان اینکه طرح ماهی مختص خاندان بهاری است، افزود: تفاوت کار این دو خانواده به دلیل خاک مورد استفاده بوده به طوری که خاندان بهاری صنعت سرامیک را و خاندان بهاری صنعت سفالسازی را در دست دارند و مواد مورد استفاده در لعابشان بوده است، به گونهای که هنوز هم این تفاوت در نوع خاک مورد استفاده وجود دارد اما از جهت استفاده از لعاب یکسان شدهاند.
خاندان سهیلی از 5 نسل پیش در کار سفالگری هستند
یکی دیگر از اساتید سفال و سرامیک شهرضا به تسنیم، گفت: خاک کایولَن خاکی است که خاندان بهاری از آن استفاده میکنند، این خاک به رنگ سفید است و استحکام خاک رس را ندارد.
مهدی سهیلی بیان کرد: خاندان سهیلی که از 5 نسل پیش در این کار هستند متاخرتر از خاندان بهاری وارد عرصه این صنعت شدند، این خاندان کار خود را ابتدا با ساخت سفال و تنورو کُل( به گویش شهرضایی) حلقههایی که در داخل بدنه قناتها قرار میدادند برای جلوگیری از واریز قنات، شروع کردند.
وی با بیان اینکه خاک مورد استفاده این خاندان خاک رس بود، تصریح کرد: این خانواده ادعا دارند که کار کندهکاری بر روی سفال ابداع جدشان رحمتالله سهیلی بوده است و از نقوش اسلیمی بر روی سفال بهره جستهاند به گونهای که به صورت سبک خاصی در این خاندان درآمده است.
سابقه کاشیپزی در خانواده بهاری سابقهای بیش از 200 سال دارد، مرحوم استاد محمد جعفر کاشیپز و فرزندانش حاج محمد کاظم و حاج محمد حسین کاشیپز از اساتید مشهور قدیم شهرضا هستند. از فرزندان حاج محمد حسن کاشیپز می توان به مرحوم استاد حاج مهدی بهاری اشاره کرد.
در سال 1383 به همت محمد حسین بهاری فرزند استاد حاج مهدی بهاری کارگاه سرامیکسازی فیروزه با بهرهگیری از دانش روز برای تولید ظروف سرامیکی سنتی با کیفیت بالا احیا شده است.
اوج کار این دو خاندان به سالهای قبل از انقلاب بر میگردد به گونه ای که طی دهههای 1330-1350 از بازار کار خوبی برخوردار بودهاند، اما از دهه شصت به بعد این حرفه از رونق میافتد و جنبه تجاری برای امرار معاش به خود میگیرد، به ویژه که توجه مردم به این هنر کم میشود و دیگر متقاضی کلانی وجود ندارد. سطح کیفیت و تنوع طرحهای سفال شهرضا کماکان حفظ شده است و حتی از لحاظ نقوش و طرح، ترقی یافته است.
راسته سفال فروشان و کارگاههای سفالگری در مقابل آستان مقدس شاهرضا، پل عسلک و امامزاده بیبی سیده خاتون واقع است.
رونق هنر سفال در شهرضا بستری برای اشتغال جوانان جویای کار
نماینده مردم شهرضا در مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با خبرنگار تسنیم، گفت: شهرضا به عنوان شهر ملی سفال کشور شناخته شد و امکانی فراهم شد تا تعداد بیشتری از مردم با هنر دست هنرمندان این شهرستان آشنا شوند.
سمیه محمودی افزود: باتوجه به انتخاب شهرضا به عنوان شهر ملی سفال لازم است اقداماتی در راستای رونق بیشتر این هنر در شهرستان انجام شود که یکی از مهمترین آنها ایجاد اتحادیه سفال شهرضا است.
وی بیان کرد: باید برای حفظ این عنوان جمعیت فعالان بخش سفال و شمار کارگاههای سفالگری در شهرستان افزایش یابد و رشتههای دانشگاهی در این رابطه تأسیس شود، اما هیچ یک از این موارد به طور کامل انجام نشده است.
نماینده مردم شهرضا در مجلس شورای اسلامی با انتقاد از وضعیت شهرک سفال و سرامیک و عدم استفاده از المانهای سفال در سطح شهر، تصریح کرد: در صورتی که به پارامترهای شهر ملی سفال و سرامیک نتوانیم برسیم این عنوان از شهرضا گرفته میشود.
وی خاطرنشان کرد: رونق هرچه بیشتر هنر سفال در شهرضا سبب میشود تا بستر مناسبی برای اشتغال جوانان جویای کار فراهم شود، بنابراین باید بسترهای لازم در این زمینه فراهم شده و از زیرساختهای موجود نیز حمایت شود.
چیزی که سفال شهرضا را از سفال همدان جدا میکند لعاب آن است
چیزی که سفال شهرضا را از سفال همدان جدا میکند لعاب آن است، لعاب شهرضا صاحب سبک است زیرا این لعاب به صورت طبیعی درست میشود و شیمیایی نیست، رنگ آبی فیروزهای سفال شهرضا مختص به خود است که با آبی فیروزهای سفال همدان تفاوت دارد و آن هم از جهت سبز آبی بودن آن است که به واسطه خوردن انگوپ بر روی کایولن موجود روی سفال، این رنگ خاص به وجود میآید.
آثار هنری شهرستان شهرضا در دوران قبل و بعد از اسلام همواره نشان دهنده تمدن کهن و دیرینه این سرزمین بوده و تاریخ باشکوهی را به تصویر کشیده است.
سفال و سرامیک شهرضا به عنوان یک برند جهانی مطرح است و به نام این شهرستان شناخته میشود این مسأله رسالت مدیران را سنگین کرده و از این نظر باید تلاش شود تااصالتهای فرهنگی هنری این منطقه حفظ و بسترهای لازم را برای بروز خلاقیتها و نوآوریهای هنرمندان جوان این شهرستان فراهم شود.
انتهای پیام/ش